شُبهات و راه نجات از آن

آوای سنت : متأسفانه در عصر حاضر شبهات زیادی بر علیه دین و شریعت اسلامی مطرح می‌شود و هر فردی سعی می‌کند که شبهه‌ای جدید طراحی کند. در کنار این، بسا اوقات نوجوانان و جوانان ناآگاه مسلمان هم فریب برخی شبهات را خورده و از اصل دین و شریعت خود دور شده و فکر می‌کنند که حتما در دین و شریعت (نعوذ بالله) کم و کاستی‌هایی وجود دارد، غافل از اینکه در مباحث نقلی قطعی الثبوت و قطعی الدلالت، عقل ظنی جایگاهی ندارد و نباید فریب این‌گونه مباحث به ظاهر عقلی را خورد.

به همین خاطر مطلبی در مورد به وجود آمدن شبهات و راه دوری از آنها از علامه ابن قیم دیدم و تصمیم گرفتم تا این مطلب را ترجمه نموده، تا سبب روشنایی مسیر برای جویندگان حقیقت گردد.

ایشان در کتابی به نام (اغاثه اللَّهفان) می‌فرماید: «فتنه بر دو نوع است: ۱. فتنه شهوات‌. ۲. فتنه شبهات. اما فتنه شبهات بزرگ‌تر از فتنه شهوت‌ها می‌باشد. گاهی هر دو فتنه در وجود فردی وجود دارد و گاهی فقط یکی از آنها.

علت به‌وجود آمدن شبهات، ضعیف‌بودن بصیرت و کمی علم می‌باشد، علی‌الخصوص هنگامی که با این دو، هدف نادرست و هوای نفسانی همراه شود که دیگر مشکل و مصیبت به مراتب پیچیده‌تر می‌گردد. پس نظرت در مورد گمراهی فردی که مقصدش بد و نادرست است و هوای نفسانی‌اش به جای هدایت بر او غالب گشته، در حالی که بصیرتش ضعیف و علمش نسبت به آنچه خداوند متعال برای آن پیامبرش (صلی الله علیه و سلم) را مبعوث نموده، کم است، چیست؟ (یعنی نمی‌توانی او را موفق و سربلند تصور کنی). لذا این شخص از کسانی است که خداوند متعال در موردشان می‌فرماید: «… إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ مَا تَهْوَى الْأَنْفُسُۖ …» ﴿نجم/۲۳﴾ آنان جز از گمان‌های بی‌اساس و از هواهای نفس پیروی نمی‌کنند.

خداوند متعال پیروی از هواهای نفسانی انسان را گمراه کننده بیان نموده و در این مورد می‌فرماید:
«یَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاکَ خَلِیفَهً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لَا تَتَّبِعِ الْهَوَىٰ فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِۚ إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یَوْمَ الْحِسَابِ» ﴿ص/۲۶﴾
ای داود! ما تو را در زمین نماینده(ی خود) ساخته‌ایم (و بر جای پیغمبران پیشین نشانده‌ایم) پس در میان مردم به حق داوری کن و از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف می‌سازد. بی‌گمان کسانی که از راه خدا منحرف می‌گردند عذاب سختی به خاطر فراموش کردن روز حساب و کتاب (قیامت) دارند.

در نهایت، فتنه شبهات باعث کفر و نفاق می‌شود و همین فتنه، فتنه منافقین و همه بدعت گذاران می‌باشد. به طور حتم جرقه مبتلا شدن به نفاق و بدعت در آنها از فتنه شبهاتی که حق را به باطل و هدایت را به گمراهی تبدیل می‌کند، به وجود آمده است».

◽️راه نجات از فتنه شبهات:

علامه ابن قیم در ادامه برای نجات از شبهات راهکاری پیشنهاد می‌دهد که عبارت است از: «تنها راه خلاص شدن و پشت سر گذاشتن فتنه شبهات، پیروی از رسول خدا (صلی الله علیه و سلم)، پذیرفتن حکم ایشان در مسایل ریز و درشت، ظاهر و باطن، عقاید و کردار و حقیقت‌ها و قوانین دینی، می‌باشد.

بنابراین بر هر مسلمان لازم است که واقعیت‌های ایمانی و قوانین اسلامی‌اش را فقط از رسول خدا (صلی الله علیه و سلم) بپذیرد. همچنین وظیفه مسلمان این است که همه آنچه خداوند متعال از صفات، افعال و اسماء را برای پیامبرش ثابت یا از ایشان نفی نموده، قبول کند؛ همانطوری که فرضیت نماز، اوقات شرعی و تعداد رکعت‌های نماز، مقادیر نصاب زکات و مستحقینی که زکات به آنها تعلق می‌گیرد، وجوب وضو و غسل جنابت و روزه رمضان را از شخص رسول خدا (صلی الله علیه و سلم) فرا گرفته است.

در نتیجه نباید دستورات رسول خدا (صلی الله علیه و سلم) را در قسمتی از امورات دینی قبول و در برخی دیگر رد نماید، زیرا ایشان در تمام مسایل علمی و عملی‌ای که امت به آن نیازمند است، رسول و فرستاده از جانب خداوند متعال می‌باشند، بنابراین هیچ حکم شرعی‌ای را به غیر از شخص ایشان از هیچ فرد و منبعی نپذیرد.

پس نتیجه می‌گیریم که هدایت کامل فقط در اقوال و افعال پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و سلم) وجود دارد و هر چیزی که از اقوال و افعال ایشان خارج گردد، باعث گمراهی و ضلالت می‌شود.

بنابراین اگر انسان مسلمان قلبش را بر همین روش محکم گرداند و از بقیه روش‌ها اعراض و دوری کند و کردارش را بر حسب سنت‌های ایشان بسنجد و اگر کردارش موافق آن بود، محض موافقت با رسالت ایشان بپذیرد و اصلا سخن گوینده برایش ملاک نباشد؛ و اگر کردارش مخالف سنت‌های پیامبر (صلی الله علیه و سلم) بود، آنها را ترک نماید.

در نتیجه تنها چیزی که او را از فتنه شبهات نجات خواهد داد، اطاعت از دستورات و سنت‌های رسول خدا (صلی الله علیه و سلم) خواهد بود و هر اندازه از روش و سیرت ایشان دوری نماید به همان اندازه در شبهات گرفتار خواهد شد».

علامه ابن قیم (رحمه الله) در آخر می‌گوید: «فتنه شبهات گاهی از فهم نادرست از دین نشأت می‌گیرد، گاهی نیز از نقل قول دروغ، گاهی از حقیقت ثابتی که بر شخص پنهان است و آن را به دست نیاورده است و گاهی هم از هدف باطل و اتباع از هوای نفس به وجود می‌آید. به طور کلی افرادی که بصیرتشان کور شده و اراده‌شان از بین رفته به دام شبهات گرفتار خواهند شد». (اغاثه اللَّهفان، ۱۶۵/۲)
این فرمایشات علامه ابن قیم (رحمه الله) در این زمان که فتنه شبهات غوغا می‌کند، بسیار کارساز بوده و توجه به آن سبب نجات از شبهات خواهد شد.

خداوند متعال همه مسلمانان را از تمامی فتنه‌های آخرالزمان خصوصا فتنه شبهات دینی حفاظت فرماید.
به امید روزی که دیگر هیچ مسلمانی فریب دشمنان اسلام را نخورد و به فتنه شبهات گرفتار نگردد.

نویسنده : محمد مکفی رودی
منبع : حوزه علمیه احناف خواف