جعفر بن ابی طالب ( رضی الله عنه)

آوای سنت : جعفر بن ابی طالب ، همراه با ملائک در بهشت با دو بال پرواز می‏کند :  از محمد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم)

حال ما در مورد کسی صحبت می‏کنیم که ظاهر و اخلاقش بسیار شبیه ظاهر و اخلاق پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بود. او کسی بود که فقرا و مساکین بخاطر مهربانیش از دیدن او خوشحال می‏شدند… او مردی بود که همراه با ملائک در بهشت با دو بال پرواز می‏کند… او صاحب نسب کریمی است… او پسر عموی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) یعنی جعفر بن ابی طالب بود.

چه صفحه‏ای که عقلها را شگفت‏زده و متحیر می‏کند.

این صفحه صادقانه ‏ای است که با جعفر بن ابی طالب ( رضی الله عنه) در آن زندگی می‏کنیم.

او بزرگ شهیدان و دارای شأن و مقام بزرگ و بارزترین چهره مبارزان، ابوعبدالله پسر عموی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و برادر علی بن ابی طالب بود، و ده سال از علی بزرگتر بود[۱].

بیایید تا داستان را با هم از ابتدا آغاز کنیم: وقتی که ابوبکر صدیق ( رضی الله عنه) ایمان آورد، دریافت که اسلام امانت بزرگی است و از نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به عنوان یک داعی خداوند بیرون رفت و همه مردم را به سوی خدا و بهشت او فرا می‏خواند، بهشتی که نه چشمی نظیرش را دیده، و نه گوشی نظیر آن را شنیده، و نه به ذهن کسی خطور کرده است.

و جعفر بن ابی طالب و زنش اسماء بنت عمیس از جمله کسانی بودند که توسط او مسلمان شدند، و اسلام آنها قبل از رفتن رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به خانه ارقم بود.

قبل از اینکه به سخن در باب جعفر ( رضی الله عنه) بپردازیم، لازم است که به چندی از مناقب و فضایلی که او به آنها دست یافته بپردازیم.

مناقب و مدالهای شرافتی که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به گردن او آویخت

اگر بخواهیم به مناقب و فضایل او اشاره کنیم، کلام به درازا می‏انجامد، اما به مقدار اندکی از آن بسنده می‏کنیم، و کم و اندک آن نیز اگر بر تمام مردم روی زمین تقسیم شود، قلبهای آنان را پر از غبطه و سعادت و سرور می‏کند.

محمد بن اسامه از پدرش نقل می‏کند که گفت: جعفر و علی و زید بن حارثه با هم جمع شده بودند، جعفر گفت: من محبوبترین شما نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) هستم، و علی گفت: من محبوبترین شما نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) هستم، و زید گفت: من محبوبترین شما نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) هستم. گفتند: بیایید با هم نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) برویم و از او سؤال کنیم. اسامه بن زید می‏گوید: آمدند و از او اجازه گرفتند. گفت: برو ببین کیستند. گفتم: جعفر و علی و زید هستند. چه می‏گویی پدر؟ گفت: به آنها اجازه بده و آنها وارد شدند و گفتند: چه کسی نزد تو محبوبترین است؟ گفت: فاطمه. گفتند: از میان مردان؟ گفت: اما تو ای جعفر شبیه‏ترین فرد از لحاظ اخلاق و قیافه به من هستی – و تو از من و شجره من هستی – و اما تو ای علی داماد من و پدر نوه‏ هایم هستی و من از توام و تو از منی. و اما تو ای زید مولای من هستی و از منی و به سوی من می‏آیی و محبوبترین قوم نزد من هستی[۲].

ابوهریره ( رضی الله عنه) می‏گوید: بعد از رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) هیچ کس به اندازه جعفر بن ابوطالب مثل او کفش نپوشیده و مثل او سوار مرکب نشده است[۳].

یعنی در بخشش و کرم.

در میان بنی عبد مناف پنج نفر بودند که زیاد به رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) شباهت داشتند و آنها عبارتند از: ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب، که پسر عموی رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) و برادر رضاعی او بود.

قُثم بن عباس بن عبدالمطلب که او نیز پسر عموی پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بود.

سائب بن عبید بن عبد یزید بن هاشم جد امام شافعی :.

حسن بن علی، نوه رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) او از همه این پنج نفر شباهت بیشتری به رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) داشت.

و جعفر بن ابی طالب، برادر امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب.

سنت تبدیل ناپذیر

بار دیگر به داستان معطری باز می‏گردیم که قلبها را مملو از غبطه و سعادت و سرور می‏کند… وقتی که جعفر و زنش بلافاصله ایمان آوردند، قریش خبر اسلام آوردن آنها را شنیدند و آنها نیز از شکنجه‏ ها و اذیتهای قریش در امان نبودند که جز خدا کسی از آن آگاه نیست، ولی آنها بر این آزار و اذیتها صبر کردند، چون آنها می‏دانستند که بلا، سنت ثابت و تغییر ناپذیر است و راه بهشت پوشیده با بلایا و مصائب است، و اینها چند ساعت بیشتر نبود که خداوند تمام تلخیها و اذیتهای آنها را در بهشت جبران می‏کند.

پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) می‏فرماید: در روز قیامت ثروتمندترین و مرفه‏ترین افراد دنیا را از جهنم فرا می‏خوانند و به آنها گفته می‏شود: آیا خیری دیده‏ اید، آیا نعمتی به شما رسیده است؟ می‏گوید: خیر، قسم به خدا. و فقیرترین و درمانده‏ترین فرد دنیا را از بهشت فرا می‏خوانند و به او گفته می‏شود: ای پسر آدم! آیا رنجی یا دردی داری؟ آیا اصلاً به تو سختی رسیده است؟ می‏گوید: خیر، قسم بخدا، هیچگاه شدت و سختی را ندیده‏ ام[۴].

فرار به سوی خدا

وقتی که رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) دید که اصحابش بلا و سختی زیادی را تحمل می‏کنند و او خودش بخاطر جایگاهی که نزد خدا و عمویش ابوطالب دارد، سالم است، و نمی‏تواند که مانع آزار و اذیت دیدن آنها شود به آنها گفت: به سرزمین حبشه بروید، چرا که در آنجا پادشاهی دادگر حکومت می‏کند و آنجا سرزمین راستگویان است تا اینکه خداوند گشایشی برای شما حاصل کند[۵].

پس اصحاب رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) از ترس فتنه به سرزمین حبشه رفتند، و از ترس دینشان فرار کردند، و این اولین هجرت در اسلام بود. وقتی که قریش دیدند که اصحاب رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) در امنیت و سلامت به حبشه رسیده ‏اند و در آنجا ساکن شده‏‏ اند، با هم تصمیم گرفتند که عده‏ ای را نزد نجاشی بفرستند و آنها را برگردانند، تا آنها را دچار فتنه کنند و از محل امن و آرام آنجا بیرون کنند. سپس عبدالله بن ابی ربیعه و عمرو بن عاص بن وائل را همراه با هدایایی نزد نجاشی فرستادند[۶].

ملاقات او با نجاشی و شجاعت او در راه حق

این جعفر بن ابی طالب است که در مقابل نجاشی ایستاد تا با کلام حق که برای همه مسلمانان باعث خیر و نیکی شد، با او صحبت کند.

ام سلمه می‏گوید: وقتی که مکه بر ما تنگ شد و اصحاب رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) اذیت شدند و بلاهای زیادی را دیدند و رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) نتوانست آن اذیتها را از آنها دفع کند، در حالی که خودش در میان قومش و عمویش محفوظ بود و از آزار و اذیتهایی که به اصحاب می‏رسید به او نمی‏رسید. رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) به آنها گفت: در سرزمین حبشه پادشاه عادلی وجود دارد، به آنجا بروید تا خداوند گشایشی را برای آنها حاصل کند و ما به آنجا رفتیم و از بهترین خانه به بهترین همسایه رفتیم و دینمان را حفظ کردیم[۷].

در روایتی آمده که گفت: وقتی که به سرزمین حبشه رسیدیم، نجاشی را بهترین همسایه یافتیم که ما و دینمان را حفظ کرد و خداوند را عبادت می‏کردیم و اذیت نمی‏شدیم، و چیز ناخوشایندی نمی‏شنیدیم. وقتی که این خبر به قریش رسید تصمیم گرفتند که چند نفر را نزد نجاشی بفرستند و هدایایی را از کالاهای مکه برای او ببرند، و بهترین چرمها را برای آنها بردند، و هیچ کشیشی باقی نمانده بود که هدیه‏ ای برای او نیاورند. سپس اینها را همراه عبدالله بن ابی ربیعه و عمرو بن عاص فرستادند و آنها را به هدفشان امر کردند و به آنها گفتند: به هر کشیشی قبل از آنکه با نجاشی صحبت کنید، هدیه بدهید، سپس بگذارید که نخست آنها به شما سلام کنند، گفت: پس آنها از مکه بیرون آمدند تا به نجاشی رسیدند در حالی که ما نزد او در راحتی به سر می‏بردیم. کسی از کشیشان او باقی نمانده بود که به او هدیه نداده باشند، قبل از اینکه با نجاشی صحبت کنند، و به هر یک از کشیشان گفتند که: چند نفر از جوانان سفیه ما از دین خود جدا شده‏اند و به دین شما نیز نگرویده ‏اند و دین تازه‏ای آورده‏ اند، و نه ما آنها را می‏شناسیم و نه شما آنها را می‏شناسید. بزرگان قوم ما، ما را فرستاده‏اند که آنها را برگردانیم. پس هنگامی که با پادشاه سخن گفتیم، او را قانع کنید که آنها را به ما تسلیم کند، و با آنها سخن نگوید، چون قوم آنها از شما به آنها آگاهترند. آنها پذیرفتند. سپس هدایا را به نجاشی تقدیم کردند و او قبول کرد و گفتند:

ای پادشاه، جوانان سفیهی از ما به شما پناه آورده‏اند و دین قومشان را رها کرده‏اند و به دین شما نیز نگرویده ‏اند و دین جدیدی آورده‏ اند که نه شما می‏شناسید و نه ما می‏شناسیم. و بزرگان و پدران و عموها و طایفه آن قوم ما را فرستاده‏اند تا آنها را برگردانیم، چرا که آنها نسبت به شما از اینها آگاهترند.

ام سلمه می‏گوید: برای عبدالله بن ابی ربیعه و عمرو بن عاص[۸] چیزی بدتر از این نبود که نجاشی به سخن مسلمانان گوش بدهد. کشیشان اطرافش گفتند: راست می‏گویند ای پادشاه. قومشان از شما به آنها عالمترند، پس آنها را به شهر و قوم خود برگردانید.

نجاشی عصبانی شد و گفت: نه قسم بخدا. هیچگاه آنها را به شما تسلیم نمی‏کنم چون اینها به من پناه آورده‏اند و من را بر دیگران ترجیح داده‏اند، باید آنها را احضار کنم و در مورد آنچه که اینان می‏گویند، از آنها سؤال کنم، پس اگر چنانکه شما می‏گویید، بودند. آنها را به شما بر می‏گردانم، و اگر غیر از این بود آنها را به شما تسلیم نمی‏کنم و تا زمانی که اینجا باشند در امان هستند.

سپس به دنبال اصحاب رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) فرستاد و آنها را فرا خواند.

وقتی که فرستاده او آمد، مسلمانان جمع شدند و گفتند: چه بگوییم؟ گفتند می‏گوییم قسم بخدا ما نمی‏دانیم و آنچه را که نبی ما به آن امر کرده می‏گوییم. وقتی که آمدند، نجاشی اسقفهای خود را فرا خواند و آنها کتابهایشان را گشودند.

نجاشی از آنها پرسید و به آنها گفت: این چه دینی است که قومتان را رها کرده‏اید و وارد دین ما و هیچ فرد دیگر نیز نشده‏اید؟

کسی که با او صحبت کرد، جعفر بی ابی طالب ( رضی الله عنه) بود، به او گفت: ای پادشاه، ما قومی بودیم که در جاهلیت زندگی می‏کردیم، و بت می‏پرستیدیم، و مردار می‏خوردیم، و فاحشه انجام می‏دادیم، و صله رحم را قطع می‏کردیم، و با همسایگان بدرفتاری می‏‏کردیم، قویتران ما به ضعفای ما ظلم می‏کردند، و ما بر این حال بودیم تا خداوند رسولی را از خودمان برای ما فرستاد که نسب، صداقت، امانت و عفت او را می‏شناختیم. ما را به سوی خداوند دعوت کرد تا او را بپرستیم و تنها او را عبادت کنیم و آنچه را که پدرانمان از سنگ و بت می‏پرستیدند رها کنیم، و ما را به راستگویی و امانتداری و صله رحم و نیکی با همسایگان و دوری از محرمات و خونریزی و فاحشه و دروغگویی و خوردن مال یتیم و تهمت امر می‏کرد. و ما را امر کرد که تنها خداوند را بپرستیم و کسی را شریک او قرار ندهیم، و ما را به نماز و روزه، و زکات نیز امر کرد.

(کارهای اسلام را برای او برشمرد) و ما نیز او را تصدیق کردیم و به او ایمان آوردیم، و برای آنچه که از نزد خداوند آورده بود تابع او شدیم. پس ما نیز خداوند را عبادت کردیم و کسی را شریک او نکردیم، و حلال و حرام را رعایت کردیم، و قوم ما بر ما دشمن شدند، و ما را شکنجه و عذاب دادند، تا ما را از خداپرستی به بت‏پرستی برگردانند، و خبائث را برای ما حلال کنند. وقتی که به ما ظلم کردند و بر ما سخت گرفتند، و میان ما و دینمان فاصله ایجاد کردند، ما به شهر شما پناه آوردیم و شما را بر دیگران ترجیح دادیم، و مشتاق به همسایگی شما شدیم، و امیداریم که نزد شما به ما ظلم نشود.

نجاشی به او گفت: آیا از آنچه که از جانب خداوند آمده چیزی به همراه دارید؟

جعفر به او گفت: آری. نجاشی گفت: برایم بخوان. جعفر از ابتدای سوره مریم: (مریم: ۱) برای او خواند.

وقتی که این آیات را شنیدند، نجاشی به گریه افتاد به طوری که ریشش خیس شد و اسقفان نیز گریه کردند به طوری که مصحفهایشان خیس شد. سپس نجاشی به آنها گفت: قسم بخدا این و آنچه که عیسی آورده از یک منبع واحد آمده‏اند بروید، قسم بخدا آنها را به شما نمی‏سپارم.

وقتی که بیرون رفتند، عمرو بن عاص گفت: قسم بخدا فردا چیزی می‏گویم که ریشه آنها قطع شود. عبدالله بن ابی ربیعه که از او باتقواتر بود گفت: این کار را نکن، چرا که آنها از اقوام ما هستند هر چند که مخالف ما باشند، گفت: قسم بخدا به آنها می‏گویم که اینها گمان می‏کنند که عیسی بن مریم بنده خداست. سپس فردا نزد نجاشی آمد و گفت: اینها درباره عیسی بن مریم سخن زشتی را می‏گویند، پس به دنبال آنها فرستاد و در مورد آنچه که آنها می‏گویند، سؤال کرد.

آنها با هم جمع شده و به همدیگر گفتند که چه بگوییم وقتی که در مورد عیسی بن مریم از شما سؤال کردند؟

گفتند: قسم بخدا آنچه را که خداوند گفته و پیامبرش آورده، می‏گوییم هر چه که می‏شود مهم نیست.

هنگامی که وارد شدند، نجاشی گفت: در مورد عیسی بن مریم چه می‏گوئید؟

جعفر بن ابی طالب گفت: آنچه را که نبی ما آورده می‏گوئیم. او بنده خدا و رسول او و روح خدا و کلمه خدا بود که خداوند به مریم القاء کرد.

نجاشی تکه چوب باریکی را برداشت و گفت: قسم بخدا به اندازه این چوب بین سخن تو و واقعیت عیسی بن مریم اختلاف وجود ندارد. کشیشان با شنیدن این سخن خشمگین شدند. نجاشی گفت: قسم بخدا اگر عصبانی هم شوید، کاری نمی‏توانید بکنید، بروید و در کشور من امنیت داشته باشید، هر کس شما را اذیت کند، ضرر می‏کند(سه بار تکرار کرد). و دوست ندارم که یک کوه طلا به من بدهند و یکی از شما را در مقابل آن اذیت کنم.

ابن هشام می‏گوید: نجاشی گفت: هدایای آنها را به آنها برگردانید، نیازی به آن نیست، قسم بخدا خداوند هنگام دادن این پادشاهی به من از من رشوه نگرفت، تا من بخاطر این مسئله رشوه بگیرم که آنها را به شما بدهم. آنها با ناراحتی بیرون رفتند و ما در بهترین خانه با بهترین همسایه ماندیم.

قسم بخدا ما در همین حال بودیم تا اینکه کسی بر سر پادشاهی با او منازعه کرد. قسم بخدا ما در آن لحظه هیچ غصه ‏ای غیر از آن نداشتیم که او بر نجاشی غالب شود و مردی بیاید که حق ما را به اندازه نجاشی نشناسد. نجاشی و دشمنش آماده جنگ شدند و فقط نیل میان آنها حائل شده بود. اصحاب رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) گفتند: چه کسی می‏رود تا از این جنگ خبر بیاورد؟ زبیر بن عوام ( رضی الله عنه) گفت: من می‏روم. در حالی که کم سن و سالترین آنها بود. او را در ظرفی در آب انداختند و به سمت نیل، محل جنگ آن دو به راه افتاد، پس رفت تا به آنها رسید. گفت: به درگاه خداوند متعال برای نجاشی دعا کردیم تا بر دشمنش غالب شود. در نهایت حکومت حبشه در دست او باقی ماند، و ما در نزد او در بهترین حال بودیم تا اینکه نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بر ‏گشتیم[۹].

ای صاحبان کشتی شما دو هجرت دارید

از ابوموسی ( رضی الله عنه) نقل شده که گفت: خبر هجرت رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) به ما رسید و ما در یمن بودیم و ما نیز به نزد آنها هجرت کردیم و من کوچکترین آنها بودم. که یکی از آنها ابوبرده و دیگری ابورهم بود. همراه پنجاه و چند نفر بودیم (یا گفته است که همراه ۵۳ یا ۵۲ نفر از قومم بودیم) که سوار بر کشتی شدیم و کشتی ما در حبشه با نجاشی و جعفر بن ابی طالب مواجه شد و با او به راه افتادیم تا همگی با هم هنگام فتح خیبر نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) رسیدیم. و عده‏ای از مردم به ما اهل کشتی گفتند: در هجرت از شما پیشی گرفتیم، و اسماء بنت عمیس – از کسانی که همراه ما بود – بر حفصه همسر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) وارد شد و او نیز همراه مهاجران به حبشه هجرت کرده بود، پس عمر نیز بر حفصه وارد شد و اسماء نزد او بود. عمر وقتی که اسماء را دید گفت: این کیست؟ گفت: اسماء بنت عمیس، عمر گفت: آیا این از جمله مهاجران حبشه یا اهل کشتی است؟ اسماء گفت: آری. گفت: ما در هجرت از شما پیشی گرفتیم و ما از شما به رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) شایسته‏تر هستیم. او ناراحت شد و گفت: خیر قسم بخدا این گونه نیست شما همراه رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) بودید، گرسنه شما را سیر می‏کرد و جاهلان شما را نصیحت می‏کرد، در حالی که ما در سرزمین دور حبشه بودیم و این بخاطر خدا و رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) بوده است. و قسم بخدا نمی‏خورم و نمی ‏آشامم قبل از اینکه این سخن تو را به رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) اطلاع دهم. ما اذیت می‏شدیم و می‏ترسیدیم و این را نیز به ایشان خواهم گفت، و قسم بخدا دروغ نخواهم گفت.

وقتی که پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) آمد، گفت: ای نبی خدا عمر چنین و چنان گفته است. گفت: تو به او چه گفتی؟ گفت: چنین و چنان گفتم. گفت: آنها از شما شایسته‏تر نیستند، آنها یک هجرت دارند در حالی که شما دو هجرت دارید. اسماء می‏گوید: ابوموسی و مسافران کشتی گروه گروه به سراغم می‏آمدند و درباره این حدیث سوال می‏کردند؛ و هیچ چیز در دنیا برای آنها از این حدیث زیباتر و شیرین‏تر نبود[۱۰].

فردا دوستان را ملاقات می‏کنیم

بعد از اینکه جعفر و همسرش ده سال در کشور نجاشی در امنیت و آرامش و سعادت و بدون قید و اذیت، خداوند را عبادت می‏کردند، بار دیگر به مدینه برگشتند و گامهایشان از باد پیشی گرفت که بخاطر دیدن پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و شوق دیدار خدا بود و تا پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) از فتح خیبر برنگشت، او را ملاقات نکردند.

از شعبی نقل شده که گفت: جعفر بن ابی طالب ( رضی الله عنه) در روز فتح خیبر نزد رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) آمد، و رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) میان چشمان او را بوسید و گفت: نمی‏دانم به کدامیک بیشتر خوشحال باشم، به فتح خیبر یا آمدن جعفر؟[۱۱].

خوشحالی مساکین از آمدن جعفر

خوشحالی فقرا از آمدن جعفر ( رضی الله عنه) نیز کمتر از خوشحالی پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نبود.

چرا که جعفر ( رضی الله عنه) از جمله کسانی بود که با فقرا و بیچارگان بسیار مهربان بود.

ابوهریره ( رضی الله عنه) می‏گوید که مردم می‏گفتند: ابوهریره از رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) زیاد روایت می‏کند، بخاطر این که من همیشه ملازم رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) بودم و به همین دلیل گرسنه می‏ماندم و لباس مناسبی نداشتم و خادمی نیز نداشتم، تا جایی که از شدت گرسنگی به شکمم سنگ می‏بستم، و مهربانترین مردم با فقرا جعفر بن ابی طالب بود، به دیدار ما می‏آمد و آنچه در خانه داشت را به ما می‏داد تا بخوریم[۱۲].

حال وقت رفتن فرا رسیده است

پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به طرف مکه رفت تا عمره قضا را به جای بیاورد و به مدینه برگشتند… و در راه جعفر از برادرانش – کسانی که در جنگ بدر و اُحد و سایر غزوه‏ها با پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) شرکت کرده بودند – بسیار شنید تا جایی که مشتاق جهاد در راه خدا و رسیدن به شهادت شد.

و انتظار او طولی نکشید، وقتی که رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) او را به سریه مؤته در جمادی الاولی سال هشتم فرستاد، و زید بن حارثه را فرمانده آنها کرد و گفت: اگر زید زخمی شد، جعفر بن ابی طالب فرمانده باشد، و اگر جعفر زخمی شد، عبدالله بن رواحه فرمانده باشد. پس آنها به سرزمین بلقاء در شام رسیدند و سپس به معان رسیدند و به آنها خبر رسید که صد هزار نفر از رومیان و صد هزار نفر از اعراب به بلقاء رسیده‏اند.

سه هزار نفر از قهرمانان و شجاعان و حافظان قرآن جمع شدند تا به یاری خداوند مهربان در آن زمان و هر زمان دیگر پیروز شوند.

پس دو لشکر با هم مواجه شدند و زید بن حارثه پرچمدار رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) جنگید تا شهید شد و جعفر نیز جنگید تا به شهادت رسید.

ابن هشام می‏گوید: یکی از اهل علم که مورد اعتماد من است به من گفت: که جعفر پرچم را با دست راستش گرفت و دستش قطع شد، سپس آن را با دست چپش برداشت و آن نیز قطع شد، و آن را با بازوانش در بغل گرفت تا اینکه شهید شد در حالی که (۳۳) سال داشت و خداوند در قبال آن دستها دو بال به او داد که با آنها در بهشت پرواز کند، و هر جا که می‏خواهد برود.

در روایتی آمده که عبدالله بن عمر م گفت: پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در جنگ مؤته زید بن حارثه را امیر کرد و گفت که: اگر زید کشته شد، جعفر، و اگر جعفر کشته شد، عبدالله بن رواحه فرمانده است. عبدالله گفت: من در آن غزوه بودم. به دنبال جعفر بن ابی طالب می‏گشتیم که او را در میان کشته شدگان یافتیم و در جسدش نود و چند جای ضربه شمشیر پیدا کردیم[۱۳].

پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) برای این سه نفر بسیار غمگین شد و آنها را به شهادت در راه خدا بشارت داد.

انس بن مالک ( رضی الله عنه) می‏گوید: پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) گفت: زید بن حارثه پرچم را برداشت و کشته شد، سپس جعفر پرچم را برداشت و کشته شد، و سپس عبدالله بن رواحه پرچم را برداشت و کشته شد – و چشمان رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) پر از اشک بود – سپس خالد آن را برداشت و پیروز شد[۱۴].

از نافع نقل شده که ابن عمر به او خبر داد که گفت: در آن روز بالای جسد جعفر ایستادم در حالی که او کشته شده بود و پنجاه ضربه در بدن او وجود داشت و هیچ ضربه‏ای به پشتش نخورده بود[۱۵].

حال او با بالهایش در بهشت همراه ملائک پرواز می‏کند

ابن عباس م می‏گوید: پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) گفت: وارد بهشت شدم و دیدم که جعفر با ملائکه است و حمزه بر تخت خود به بالشش تکیه داده است[۱۶].

و ابن عمر هرگاه با پسر جعفر مواجه می‏شد می‏گفت: سلام بر تو ای پسر کسی که دو بال دارد[۱۷].

ابن کثیر می‏گوید: خداوند متعال بجای دو دست او، دو بال در بهشت به او داده است[۱۸].

ابوهریره می‏گوید: رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) گفت: جعفر بن ابی طالب را به عنوان یک فرشته در بهشت دیدم که همراه ملائکه با دو بال پرواز می‏کرد[۱۹].

ابن عباس می‏گوید: رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) گفت: جعفر بن ابی طالب ( رضی الله عنه) را در شکل یک فرشته در بهشت دیدم که بالهایش خونین بود و در بهشت پرواز می‏کرد[۲۰].

ابوهریره ( رضی الله عنه) می‏گوید: رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: امشب جعفر همراه با ملائکه از نزد من می‏گذشت که بالهایش با خون رنگین شده بود و قلبش سفید بود[۲۱].

عبدالله بن جعفر می‏گوید: رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) به من گفت: گوارای توباد!! پدرت همراه ملائکه در آسمان پرواز می‏کند[۲۲].

از ابن عباس م به صورت مرفوع روایت شده که: جعفر همراه با جبرئیل و میکائیل با دو بالی که خداوند به او داده است، پرواز می‏کند[۲۳].

ناراحتی پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به خاطر جعفر ( رضی الله عنه)

در اینجا پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نزد اسماء دختر عمیس، زن جعفر می‏رود تا خبر شهادت جعفر را به او بدهد.. چه منظره‏ای که قلبها بجای اشک خون گریه می‏کند.

از اسماء دختر عمیس م نقل شده که گفت: وقتی جعفر شهید شد، پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نزد من آمد، و من بچه‏ها را تمیز می‏کردم و نظافت و شستشو می‏دادم. رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) به من گفت: فرزندان جعفر را نزد من بیاور. آنها را آوردم و پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) آنها را بویید و اشک از چشمانش جاری شد. گفتم: ای رسول خدا. پدر و مادرم فدایت باد، چرا گریه می‏کنی؟ آیا از جعفر و اصحابش خبری داری؟ گفت: آری. آنها امروز شهید شدند. گفت: نشستم و فریاد زدم و زنان پیرامون من جمع شدند و رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) نزد خانواده‏اش برگشت و گفت: از خانواده جعفر غافل نباشید و غذایی را برای آنها درست کنید، چرا که آنها عزادار هستند[۲۴] .

حسان بن ثابت کشته ‏های مؤته را مدح می‏کند

وقتی که خبر کشته شدن این افراد پاک به حسان رسید، شروع به سرودن مدحی در مورد آنها کرد و گفت:

برگزیدگان مؤمنان را دیدم که از دره‏ها بازگشتند و من از کسانی که تأخیر کرده بودند، بودم.

خداوند کشته شدگان را دور نکند که در جنگ مؤته بودند و جعفر صاحب دو بال نیز در میان آنها بود.

و زید و عبدالله هنگامی که همگی می‏جنگیدند و دارای آرزوهای بلندی بودند.

ما می‏بینیم که جعفر به محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) وفادار بود و امر او را عملی کرد هنگامی که به او امر کرد.

بنابراین در اسلام از بنی هاشم انگیزه‏های عزت بی‏پایان و افتخار تمام نمی‏شود[۲۵].

خداوند از جعفر و سایر صحابه راضی و خشنود باد.

منبع: شاگردان مکتب نبوت،

تألیف: محمود المصری،

ترجمه: اسحاق دبیری

[۱] – السیر، ذهبی، ۱/۲۰۶.

[۲] – احمد، ۵/۲۰۴؛ ابن سعد ۴/۱/۲۴ و ارنؤوط می‏گوید: رجالش ثقه هستند.

[۳] – ترمذی ۳۷۶۴ و می‏گوید: این حدیث حسن و صحیح و غریب است.

[۴] – مسلم، احمد، نسائی وابن ماجه از انس روایت کرده‏اند، صحیح الجامع، ۸۰۰۰.

[۵] – ابن اسحاق و ابن کثیر در البدایه ۳/۶۶ به نقل از السیره ابن هشام ۱/۲۶۶.

[۶] – السیره، ابن هشام، ۱/۲۷۵.

[۷] – ارنؤوط می‏گوید: اسنادش صحیح است. ابن هشام ۱/۳۳۴؛ ابونعیم، الحلیه ۱/۱۱۵.

[۸] – این داستان قبل از اسلام آوردن عمرو بن عاص (t) بوده است.

[۹] – آلبانی درتخریج فقه السیره غزالی می‏گوید: ابن اسحاق در المغازی این داستان را آورده است۱/۲۱۱-۲۱۳ از ابن هشام، احمد۱۷۴۰ از طریق ابن اسحاق با سند صحیح.

[۱۰] – بخاری،۴۲۳۰؛ مسلم۲۵۰۲.

[۱۱] – حاکم، مستدرک، ۴/۲۱۱ از شعبی به صورت مرسل نقل کرده و آن را صحیح دانسته است، و ذهبی نیز با او موافق است.

[۱۲] – بخاری۳۷۰۸؛ ابونعیم، الحلیه ۱/۱۱۷. با تصرف

[۱۳] – بخاری ۴۲۶۱ از ابن عمر (م).

[۱۴] – بخاری ۱۲۴۶ و نسائی ۴/۲۶.

[۱۵] – بخاری ۴۲۶۰ از ابن عمر (م).

[۱۶] – طبرانی، الکبیر و حاکم و آلبانی در صحیح الجامع آن را صحیح دانسته است ۳۳۵۸.

[۱۷] – بخاری ۳۷۰۹ المغازی.

[۱۸] – البدایه والنهایه، ابن کثیر، ۳/۲۵۶.

[۱۹] – ترمذی، حاکم، المستدرک از ابوهریره، صحیح الجامع۳۴۵۹.

[۲۰] – حاکم از ابن عباس روایت کرده و صحیح دانسته است، همچنین در الاستیعاب، وحافظ در الفتح می‏گوید: حاکم و طبرانی از ابن عباس روایت کرده‏اند و اسنادش جید است.

[۲۱] – حافظ، الفتح۷/۹۶؛ حاکم با سند صحیح و به شرط مسلم روایت کرده است.

[۲۲] – حافظ، الفتح ۷/۹۶، طبرانی با اسناد حسن روایت کرده است.

[۲۳] – حافظ، الفتح، ۷/۹۶ و اسنادش جید است.

[۲۴] – ابوداود ۳/۳۱۳۲، ابن ماجه ۱/۱۶۱۰، ترمذی۳/۹۹۸، حاکم، المستدرک ۱/۳۷۲ و می‏گوید: اسنادش صحیح است و ذهبی در مورد آن سکوت کرده است. بیهقی در السنن الکبری ۴/۶۱ آورده است و آلبانی در صحیح ابن ماجه می‏گوید: حدیث حسن است.

[۲۵] – الاصابه، امام ابن حجر عسقلانی، ۱/۵۹۴ با تصرف