علمای کبار ازهر: چگونگی اقامه‌ی نماز عید فطر در ایام کرونایی
آوای سنت : حکم و کیفیت نماز عید فطر در منزل، امری است که امروزه هر فرد مسلمانی خواهان شناخت و فراگیری آن به ویژه در شرایط استمرار اقدامات پیشگیرانه واحتیاطی مربوط به سلامت انسان جهت منع انتشار ویروس کرونا و جلوگیری از تجمّعات است؛ امّا این امر مانعی برای برگزاری جشن آمدن عید و سرور و شادی فرد نمازگزار با گزاردن نماز عید با همراهی افراد خانواده‌اش نیست.
حکم و کیفیّت انجام این نماز چگونه است؟
حکم نماز عید فطر در منزل:
در رابطه به ادامه‌ی بسته شدن موقّتی مساجد و منع تجمّعات و به خاطر دشواری رعایت ضوابط و تدابیر احتیاطی جهت پیشگیری از ابتلا به ویروس جدید کرونا در مصلّاها و فضاهای خارج از منزل و همچنین نظر به این‌که این خطر کماکان وجود دارد، شورای علمای کبار، اقدام به صدور بیانیه‌ای عام مبنی بر جواز ادای نماز عید فطر در منازل نموده است.
این شورا که به ریاست شیخ ازهر، احمد طیب در روز ١٧ می میلادی برابر با ٢٢ اردیهشت شمسی این بیانیه‌ی رسمی را صادر نمود در بیانیه ی خود آورده است، نظر به ادامه‌ی منع تجمّع در مساجد وحتّی فضاهای باز و تکیه بر این اصل یکی از بزرگترین و مهم‌ترین هدف از مقاصد شریعت اسلامی حفظ جان انسان و حراست و مراقبت از آن، از هر خطر و زیانی است فلذا جایز است که فرد مسلمان نماز عید را با خانواده‌اش به صورت جماعت یا فرادی ادا نماید.
این شورا در بیانیه ی خود تصریح نموده است که خواندن خطبه شرط برگزاری نماز عید فطر در منزل نیست بنابراین اگر فرد مسلمان این نماز را با خانواده‌اش در منزل ادا کند، می‌تواند تنها به خواندن این نماز بدون خطبه اکتفا نماید. همچنین در بیانیه ی این شورا تاکید شده است که این نماز دو رکعت و با تکبیرات اضافه‌اش است و تعداد این تکبیرهای زاید، در رکعت اوّل هفت تکبیر پس از تکبیره الاحرام و در رکعت دوّم پنج تکبیر پس از تکبیر القیام است.
کیفیّت نماز عید فطر در منزل:
مسلمانان عادت کرده‌اند که نماز عید را در اجتماعاتی بزرگ و در فضاها و محوّطه‌های وسیعی اقامه نمایند و در چنین اماکنی شادی و بهجت خود را با ادای نماز عید در هم آمیزند؛ امّا وقتی ضرورت، عدم انجام نماز عید در مساجد و دیگر اماکن را ایجاب می‌کند، برای فرد مسلمان این امکان فراهم است که نمازش را در خانه بخواند.
بنا به قول فقها همه‌ی شرایطی که بر نماز جمعه حاکم است در نماز عید نیست فلذا با انجام این نماز در منزل فرد مسلمان آن را از دست نمی‌دهد.
علما، وقت نماز عید را زمانی تعیین کرده‌اند که خورشید به اندازه‌ی یک نیزه بالا آمده باشد (یعنی حدودا ۱۶ دقیقه بعد از طلوع خورشید) و تا زوال آفتاب ادامه دارد و بهتر است در نماز عید فطر، تأخیر صورت گیرد تا وقت برای پرداخت زکات فطریه فراخ گردد.
تعداد رکعات نماز عید فطر دو رکعت و بدون اذان و اقامه است که قبل از خطبه اقامه می‌گردد؛ امّا شورای علمای کبار ازهر، ادای این نماز را در شرایط کنونی، بدون خطبه مجاز دانسته است.
در سنن ابو داوود در حدیثی از طریق عائشه نقل شده که رسول خدا(صلّی‌الله علیه وسلّم): «کَانَ یُکَبرُ فِی الفِطْرِ وَالأَضْحَى فِی الأُولَى سَبْعَ تَکْبیرَاتٍ، وَفِی الثانِیَهِ خَمْساً» پیامبر (صلّی‌الله علیه وسلّم) در نماز عید فطر و قربان در رکعت اوّل هفت تکبیر و در رکعت دوّم پنج تکبیر می‌گفت.
در همین زمینه، شیخ سید عرفه عضو کمیته‌ی فتاوی الکترونیک مرکز بین‌المللی فتوای الکترونیکی الازهر، گفت:
۱- جایز است نماز عید فطر در منزل به همان کیفیّتی که در مصلّاها خوانده می‌شود ادا گردد.
۲- جایز است که فرد مسلمان در منزل این نماز را به صورت فرادی یا با جماعت همراه خانواده‌اش بخواند.
۳- خطبه شرط انجام نماز عید در منزل نیست. اگر فرد مسلمان این نماز را در منزل ادا کند تنها به خواندن آن بدون خطبه اکتفا نماید.
۴- این نماز باید دو رکعت و با تکبیرات اضافه‌اش خوانده شود و تعداد این تکبیرهای زاید، در رکعت اوّل هفت بار پس از تکبیره الاحرام و در رکعت دوّم پنج تکبیر پس از تکبیر القیام است.
۵- زمان نماز عید فطر همان زمان نماز ضحی(چاشتگاه) است که از بالا آمدن خورشید به اندازه‌ی مقدار ١۵ دقیقه شروع و تا کمی قبل از نماز ظهر به مقدار یک ربع ساعت ادامه دارد. اگر وقت نماز ظهر فرا رسید، نباید نماز عید خوانده شود چون زمان آن از دست رفته است.
وی همچنین خاطر نشان کرد که شایسته است فرد مسلمان شایسته است به آمدن عید و استطاعتش بر عبادت پروردگارش در ماه رمضان، شادمان مسرور باشد و الله سبحانه را همراه با خانواده‌اش تکبیر گوید که این کار سنّت سرورمان رسول خداست و خداوند متعال هم در قرآن پس از آیات روزه می‌فرماید: «وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ» (البقره:۱۸۵)
آغاز تکبیر فرا رسیدن عید فطر از غروب آخرین روز ماه رمضان آغاز و تا نماز صبح روز عید ادامه دارد تکرار زیاد آن و با صدای بلند گفتن در تمام این مدّت مستحب است.
و شایسته است مرد مسلمان با اهل بیتش پس از نماز مغرب و نماز عشاء و نماز صبح روز عید تا زمانی که نماز عید را در منزلش اقامه می‌کند بر تکرار تکبیر اصرار ورزد.
به فضل خداوند سبحان صیغه‌های تکبیر وسیع و متعددند و از رسول خدا تنها صیغه‌ی معیّنی از آن نقل نشده است.
اگر بخواهی با روایت مشهور تکبیر بگویی، چنین است:
«الله أکبر الله أکبر الله أکبر لا إله إلا الله، الله أکبر الله أکبر ولله الحمد، الله أکبر کبیرًا، والحمد لله کثیرًا، وسبحان الله بکره وأصیلًا، لا إله إلا الله وحده، صدق وعده، ونصر عبده، وأعز جنده، وهزم الأحزاب وحده، لا إله إلا الله، ولا نعبد إلا إیاه، مخلصین له الدین ولو کره الکافرون، اللهم صلِّ على سیدنا محمد، وعلى آل سیدنا محمد، وعلى أصحاب سیدنا محمد، وعلى أنصار سیدنا محمد، وعلى أزواج سیدنا محمد، وعلى ذُرّیّه سیدنا محمد وسلم تسلیمًا کثیرًا».
اگر بخواهی تکبیر را این چنین کوتاه نمائی این هم جایز است: «الله أکبر الله أکبر الله أکبر لا إله إلا الله، الله أکبر الله أکبر ولله الحمد»
اگر فرد مسلمان پس از تکبیر مختصر اخیر بر محمّد وآل او صلوات بفرستد این صیغه هم جایز است.
