آیا الله متعال (پناه براو) مکار است و مکر میکند؟
آوای سنت : الحمدلله والصلاه والسلام علی رسول الله وعلی اله ومن والاه
الله متعال میفرماید:
(وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اَللّٰهُ وَ اَللّٰهُ خَیْرُ اَلْمٰاکِرِینَ) {۵۴ آل عمران}
در آیه بالا عبارت «مَکَرُوا وَ مَکَرَ اَللّٰهُ» آمده است.
« مَکَرُوا »: نقشه کشیدند، حیلهگری کردند.
« مَکَرَ اللهُ »: خداوند برای ابطال حیله و نقشه ایشان چارهجوئی کرد.
در اینجا هر دو مکر به یک معنا نیستند و در آن «مشاکله» وجود دارد. یعنی ممکن است دو کلمه از یک جنس و حروف باشند اما هم معنی نباشند.
و مجازات الله متعال با تعبیر «مکر الله» آمده است به دلیل همراهی شدن با مکر آنها.
امام قرطبی رحمه الله در تفسیرشان آورده اند:
«قال الزجاج: مکر الله مجازاتهم علی مکرهم» [۱] الزجاج گفته است: (مکر الله) یعنی مجازات آنها بر مکرشان.
در تعریف “مشاکله” آمده است که:
«هی ذکر الشیء بلفظ غیره لوقوعه فی صحبته تحقیقا أو تقدیرا» [۲] یعنی: ذکر یک چیز با لفظ غیر از آن به دلیل وقوع و آمدنش به همراه آن، تحقیقا یا تقدیرا.
?و این در زبان عربی وجود دارد. به عنوان مثال در اشعار جاهلی عمرو بن کلثوم التغلبی:
«ألا لا یجهلن أحد علینا
فنجهل فوق جهل الجاهلینا» [۳] یعنی کسی با ما به نادانی و جهل برخورد نکند چرا که به شدت با او برخورد میکنیم. (نه اینکه ما هم با نادانی برخورد میکنیم.)
شارح معلقات در کتابش در شرح این بیت میگوید: «أی نجازیهم بسفههم» [۴] یعنی: آنها را به نادانیشان مجازات میکنیم.
پس این صنعت -مشاکله- است و در زبان عربی وجود دارد و کسی که با زبان و ادبیات عرب آشنا باشد این را درک میکند.
در این آیه هم مقصود مجازات آنها بر مکر و حیله شان است نه اینکه الله متعال العیاذبالله حیلهگر باشد.
چنانکه در کتاب «المنجد فی اللغه والأدب والعلوم» آمده است که مکر الله به کسی به معنای مجازات او بر مکر میباشد:
(—الله فلانا: جازاه علی المکر)
?پس دانستیم که مقصود، حیلهی الله متعال نیست بلکه مجازات آنها بر مکرشان مراد میباشد و این واژهی «مکر» برای الله متعال بخاطر همراهی با مکر کافرین که در آیه هست، آمده است؛ که این نوع صنعت در زبان عربی، مشاکله نام دارد.
نسأل الله العافیه والسلامه
____
?پی نوشت ها:
[۱]: تفسیر القرطبی، ج۴ ص۹۸
[۲]: کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، محمد بن علی التهانوی، ج۲ ص۱۵۴۴
[۳]: شرح المعلقات السبع للزوزنی، حسین بن أحمد الزوزنی، ص۲۲۶
[۴]: همان منبع