آوای سنت: جهان اسلام و به تبع آن امت اسلامی در حال سپری کردن بدترین دوران حیات سیاسی و اجتماعی خود از صدر اسلام تا به امروز است.
به هم ریختگی گفتمانی و فقدان برنامه مدون برای برون رفت از مشکلات درونی و خارجی،بخش عمده کشورهای اسلامی را در مرز از هم پاشیدگی ساختاری قرار داده است.اگر امروز از ما بخواهند که اسم چند کشور مسلمان که شرایط سیاسی و اقتصادی آنها در وضع مطلوبی قرار دارد را نام ببریم، شاید تعداد این کشورها از تعداد انگشتان یک دست تجاوز نکند.
غالب کشورهای اسلامی یا در درون خود هنوز درگیر فرایند دولت _ ملت سازی بوده یا در سطح منطقه و نظام بین الملل درگیر چالش های اساسی هستند.نکته قابل تامل در این زمینه این است که غالب چالش ها و اختلافات کشورهای اسلامی با همدیگر است.به عبارت ساده تر کشورهای مسلمان در عرصه مناسبات بین المللی درگیر یک خودمشغولی پر هزینه شده اند.
بر اساس آمار ارائه شده توسط یک کارشناس عرب،تعداد مسلمانانی که در چند دهه گذشته بدست خود مسلمانان کشته شده اند، چهار برابر تعداد مسلمانانی است که بدست غیر مسلمانها کشته شدند!
این آمار تکان دهنده است.در حالت بدبینانه این آمار می تواند تایید کننده یک نگاه رئالیستی و بدبینانه در مورد جامعه اسلامی باشد.
بر اساس این نگاه تحولات چند دهه اخیر ثابت می کند که دیگر چیزی بنام “امت اسلامی” وجود خارجی ندارد و علقه های دینی و تاریخی که در دوران امپراطوریهای اسلامی در سده های گذشته مسلمانان را به هم پیوند می داد،اکنون فدای دولت سازیهای مدرن شده و اولویت نخست غالب کشورهای مسلمان حفظ منافع ملی است.
اختلافات ایران با عربستان و برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس،اختلاف ترکیه با عربستان و برخی از کشورهای عربی،تنش های موجود بین مصر و سودان در شمال
آفریقا ،اختلافات سیاسی بین پاکستان و افغانستان،تنش های داخلی لبنان،لیبی و عراق و ….از جمله نمونه های بارز خودمشغولی مسلمانان در مسائل داخلی و بین المللی است.
در این شرایط هیچ سازمان موثری نیز برای ترمیم شرایط ایجاد شده در بین کشورهای اسلامی فعالیت موثری ندارد.“سازمان همکاریهای اسلامی” به عنوان شاخص ترین سازمان ایجاد شده از طرف کشورهای اسلامی کارآیی و اثرپذیری خود را از دست داده است و بیانیه ها و تصمیمات آن حتی از طرف خود کشورهای مسلمان نیز مورد بی توجهی قرار می گیرد.
این واگرایی ناامید کننده کشورهای اسلامی، باعث شده است که با علم به ضعف و اختلافات درونی کشورهای مسلمان، روند توهین به عقاید،کتاب مقدس و پیامبر ما صلی الله علیه و آله وسلم در سطح جهان فزونی یابد.
ظلم به گروه های مسلمان در کشورهایی که در آنها اسلام در اقلیت است با جسارت و جرات بیشتری تداوم دارد.مسلمانان میانمار،اویغورهای چین،مسلمانان هند،کشمیر و چچن از جمله مسلمانانی هستند که به راحتی مورد ظلم و تعدی قرار می گیرند و پاسخ کشورهای مسلمان به این شرایط هم کیشان خود، در بهترین حالت صدور یک بیانیه محکومیت است .
در خیلی از موارد کشورهای اسلامی به علت ملاحظات سیاسی در برابر جنایت کشورهای غیر مسلمان در حق مسلمانان، سکوت کرده و برادران دینی مظلوم خود را در برابر این ظالمان تنها می گذارند.
برخی از علما و صاحب نظران مسلمان در بررسی این شرایط به نتیجه ای حیرت آور رسیده اند.این افراد بر این باور هستند که شرایط کنونی امت اسلامی و پراکندگی و چندپارگی ایجاد شده در بلاد اسلامی مطابق شرایطی است که در در متون دینی برای روز قیامت و محشر ذکر شده است.بر اساس همین تفکر این گروه بر این اعتقادند که آخرالزمان نزدیک بوده و زندگی انسان در حال فروپاشی نهایی است.
اعتقاد به آخر الزمان و روز محشر جزو اصول و ارکان دین ماست و هر فردی که به این اصل اعتقاد نداشته باشد،دین داری ناقص و غیر قابل قبولی در پیش گرفته است.اما اینکه گروهی بخواهند با رواج این تفکر که “تحولات کنونی نشانه های آخر الزمان است”،مسلمانان را از تحرک و تلاش برای بهبود شرایط خود وادارند،یک اعتقاد کاملا مسموم و غیر قابل پذیرش است.
از صدر اسلام یک طیفی از اندیشمندان در درون جامعه اسلامی تلاش داشته اند با محدود کردن توجه به نگاه خود به امور دینی و عبادی ،مسلمانان را از امور دنیوی برحذر دارند.این افراد،تلاش برای ساختن دنیا را زمینه ساز غفلت از امور معنوی و دینی قلمداد می کردند.این تفکر در اعصار مختلف اسلامی در بخشی از جامعه اسلامی رواج داشته و در شرایط کنونی و با عنایت به مشکلات ایجاد شده در دنیای اسلام برجسته تر شده است .
رواج این ایده برای امت اسلامی دارای اثراتی زیانبار است و اصل امید به آینده و ضرورت تلاش برای توسعه جامعه اسلامی را به امری عبث و بیهوده تبدیل خواهد کرد.بر این اساس متفکران مسلمان باید با هوشیاری و دقت در زمینه آثار مخرب این تفکر نسبت به آگاه سازی جامعه اسلامی تلاش نمایند.
عبدالقیوم شکاری ،مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل رسانه
