ابعاد و زوایای اصلاحات ولیعهدی

آوای سنت: سرعت تحولات اجتماعی و فرهنگی در عربستان سعودی شتاب قابل ملاحظه ای پیدا کرده است.در آخرین مورد از این تغییرات،وزارت کشور عربستان با صدور فرمانی رعایت حجاب در این کشور (بجز دو شهر مدینه و مکه) را آزاد و اختیاری اعلام کرد.

برای افرادی که اندک اطلاعاتی از ساختار سنتی و دینی جامعه عربستان داشته باشد،شتاب و مسیر حرکت تغییرات اجتماعی در این کشور خیره کننده است.مجری تحولات در حال وقوع در عربستان محمد بن سلمان ولیعهد عربستان است.

در محیط داخلی و پیرامونی پادشاهی سعودی در زمینه تغییرات در حال وقوع  در این کشور، دو نگرش کاملا متفاوت وجود دارد:

• نگرش سنتی : بخشی از افراد و صاحب نظران مسائل منطقه، با نگاهی سنتی اعتقاد دارند که تحولات در حال وقوع در جامعه عربستان اصلاح و رفورم به مفهوم اصیل آن نبوده و صرفا اقداماتی برای دین زدایی است.این گروه اعتقاد دارند ولیعهد عربستان با هدایت دوستان غربی خود نسخه کنترل خشونت و تندروی در این کشور را در کم رنگ کردن ارکان و ساختارهای دینی درجامعه دانسته و بر این اساس،در پوشش اصلاح و تغییرات اجتماعی، تیشه به ریشه دین و باورهای سنتی در این کشور مسلمان زده شده است.
• نگرش روشنفکرانه: در نقطه مقابل برداشت فوق، برخی از صاحب نظران که غالبا افراد تحصیل کرده در کشورهای غربی را در بر می گیرند،اعتقاد دارند تغییرات در حال وقوع در عربستان سعودی، اقداماتی شجاعانه از طرف ولیعهد عربستان بوده و در مسیر مدرنیزه کردن ساختار اجتماعی و فرهنگی این کشور برنامه ریزی شده است.

بررسی منصفانه تغییرات ولیعهدی در عربستان،حکایت از این دارد که بخش قابل توجهی از این تحولات،دین و اصحاب دین را نشانه گرفته است.ولیعهد عربستان در نخستین گام خود در اعمال تحول در جامعه این کشور ، به سراغ عالمان شاخص این کشور رفت.

در این مرحله، بسیاری از علمای مردمی و شاخص این کشور یا به زندان افتادند یا از منابر عمومی محروم شدند.در مرحله بعد اقدام دولت عربستان در مکلف کردن خطیبان مساجد به ارائه محورهای سخنرانی هایشان اعمال محدودیتی بود که با واکنش های تندی در جامعه دینی عربستان مواجه گردید .

اجازه رانندگی به زنان، تصویب حق سفر زنان بدون اجازه شوهران، حضور زنان در اماکن ورزشی و برگزاری کنسرت های مختلط خوانندگان مشهور غربی درعربستان،از جمله اقدامات شاخصی بود که در چارچوب اصلاحات ولیعهدی در جامعه عربستان در سال های اخیر ،انجام گرفته است.در غالب این موارد، تحولات انجام گرفته از طرف محمد بن سلمان به نوعی در تقابل با دین و فتواهای علمای این کشور در دهه های گذشته صورت گرفته است.

در جامعه در حال گذر عربستان،لایه های سنتی جامعه به شدت با تحولات در حال وقوع در این جامعه در تقابل هستند.اما بنظر می رسد در بین بخش جوان و زنان عربستانی، این تحولات از هواداران خوبی برخوردار باشد.

اما سوال مهم این است که آیا تحولات در حال وقوع در عربستان سعودی اصلاحات به مفهوم اصیل کلمه است؟

بنظر می رسد این گونه نیست.اگر بخواهیم تغییرات اعمال شده در جامعه عربستان را به عنوان اصلاحات یا همان رفورم reform قلمداد کنیم، این تحولات باید به مسائلی مثل اصلاح ساختار سیاسی و اعطای حق مشارکت به شهروندان نیز منتهی گردد. اما در عالم واقع این شرایط حاکم نیست.

در سال های اخیر هیچ گونه تحولی در زمینه تقویت حق مشارکت سیاسی و اجتماعی شهروندان عربستانی در اداره کشور انجام نشده است .بر این اساس انتساب عنوان اصلاحات به برنامه های ولیعهد عربستان دارای شبهه است. بر اساس همین نگرش برخی از صاحب نظران مسائل منطقه اعتقاد دارند تغییرات اعمال شده در عربستان،اقداماتی در مسیر دین زدایی و محدود کردن قدرت ارکان دینی در ساختار سیاسی و اجتماعی این کشور صورت گرفته است.

سرویس سیاسی آوای سنت