بدزبانی از صفات مؤمنان نیست

آوای سنت : بد زبانی یکی از پلشتی‌های اخلاقی است. به حکم شرع شریف انسان مسلمان وظیفه دارد متوجه زبان خود و آن چه از آن بیرون می‌شود باشد. سخن درشت گفتن به دیگران، ناسزا گویی، کنایه و طعن و از این قبیل بایسته و شایسته یک انسان مسلمان، مؤمن و یک پیرو واقعی حضرت رسول معظم اسلام (ص) نمی‌باشد.

خدای تعالی فرمان داده تا به همه مردم پیوسته سخن نیکو بگوییم. حق‌تعالی می‌فرماید:
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِیمُواْ الصَّلاَهَ وَآتُواْ الزَّکَاهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنکُمْ وَأَنتُم مِّعْرِضُونَ [البقره، ۸۳] (و آن‌گاه که پیمان بنی اسرائیل را گرفتیم که جز خدا عبادت نکنید و به والدین احسان نمایید و به اقربا و نزدیکان و یتیم‌ها و مساکین و به مردم سخن نیکو بگویید و نماز بر پا دارید و زکات بدهید سپس روی گردانیدید مگر اندکی از شما در حالی‌که روی‌گردان بودید).

در آیه دیگر حق‌تعالی بیان می‌دارد که از سخن بد زبان، شیطان به منظور ایجاد منازعه و نفرت استفاده می‌کند:
وَقُل لِّعِبَادِی یَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوّاً مُّبِیناً [الإسراء، ۵۳] (و به بندگان من بگو آن‌چه نیکو تر است را بگویند که شیطان میان‌شان را بر هم می‌زند، زیرا شیطان همواره برای انسان دشمنی است آشکار).

پیامبر اکرم (ص) در یکی از احادیث خویش تأکید کردند که پرخاش‌گری به هر شکلی که باشد از صفات مؤمنان نیست:
«لَیْسَ الْمُؤْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلاَ اللَّعَّانِ وَلاَ الْفَاحِشِ وَلاَ الْبَذِىءِ»‌ (سنن ترمذی، ج ۷ ص ۴۷۱.)
(مؤمن طعنه‌زن، لعن‌گو، فحش‌دهنده و بذله‌گو نیست).

از حارث بن هشام روایت شده که گفت: به رسول الله (ص) گفتم به من چیزی بگویید که به آن چنگ بزنم. فرمود: مالک این باش و به سوی زبان اشاره کردند. (المعجم الکبیر طبرانی، ج ۳ ص ۲۶۰)

و در حدیثی دیگر کم‌گویی را نشانه خوبی اسلام انسان مسلمان معرفی کردند:
«إن من حسن إسلام المرء قله الکلام فیما لا یعنیه» (مسند احمد، ج ۲ ص ۳۴۹)
(از خوبی اسلام شخص کم گویی در اموری است که به او مربوط نمی‌باشد).

رسول الله (ص) در یک استفهام انکاری این‌گونه سوال کردند که آیا جز کشت زبان چیز دیگری هم انسان را به دوزخ می‌افکند؟ در آن حدیث می‌خوانیم:
«وَهَلْ یَکُبُّ النَّاسَ عَلَى وُجُوهِهِمْ فِی النَّارِ أَوْ قَالَ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ إِلَّا حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ» (مسند احمد، ج ۳۶ ص ۳۴۵)
(و آیا غیر از کشت زبان مردم را بر روی‌های‌شان در آتش می‌افکند؟!).

و فرمود:
«إِنَّ الرَّجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بِالْکَلِمَهِ مِنْ سُخْطِ اللَّهِ، لَا یَرَى بِهَا بَأْسًا، فَیَهْوِی بِهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ سَبْعِینَ خَرِیفًا» (سنن ابن ماجه، ج ۲ ص ۱۳۱۳)
(شخص سخنی می‌گوید که مایه خشم خداست و به آن باکی ندارد در حالی همان سخن او را به اندازه هفتاد سال در قعر جهنم فرو می‌برد).

بنا بر این انسان باید متوجه کِشت زبان خود باشد، زیرا کِشت زبان او را به مصیبت می‌کشاند. زبان انسان مسلمان به خاطر یاد خدا (ج) و ذکر او باید در دهانش بچرخد نه در لاف و خودستایی یا سخن به گزاف گفتن و در بیهوده و پرخاش و دشنام و نا سزا و فحش و حرف و حدیث زشت، زیرا انسان در برابر هر آن‌چه بر زبان جاری سازد مورد بازخواست و سوال قرار می‌گیرد.

بعضی از ما انسان‌ها خیلی زود از کوره در می‌رویم و به خاطر هر چیز کوچک یا بزرگی با دیگران درگیر می‌شویم. خوش‌بختانه یا شور بختانه بسیاری از درگیری‌ها در حد درگیری زبانی است ولی همین درگیری زبانی اگر کنترل نشود در بسا موارد سبب درگیری فیزیکی و بروز انواع و اقسام جرم‌ها و جنایات می‌شود. به یقین که علت عمده تبدیل شدن درگیری زبانی به درگیری فیزیکی پرخاشگری است.

شخص پرخاشگر در حین منازعه با صدای بلند و داد و فریاد انواع و اقسام سخنان زشت و نا پسند را بر زبان می‌آورد، از فحش و ناسزا گرفته تا بهتان و دروغ و توهین و تحقیر و انواع طعنه‌ها. هر کدام از این حرف‌ها به حدی دل جانب مقابل را می‌شکند که بمب‌های ضد تأسیسات موجب تخریب بناها و ساختمان‌ها می‌گردد. دلی که شکسته شد به آسانی ترمیم نمی‌شود و بهبود نمی‌یابد. شعری منسوب به حضرت علی (رض) است که فرمود:
جراحات السنان لها التیام
ولا یلتام ما جرح اللسان
یعنی: زخم‌های سرنیزه التیام می‌یابند اما آن‌چه را زبان مجروح سازد التیام نمی‌یابد.

بیایید اول بر اعصاب خود کنترل داشته باشیم بعد بر زبان خود که بنا به فرموده حضرت رسول (ص) این کشت زبان است که انسان را وارد دوزخ می‌سازد. زبان به حدی رابطه‌های انسان‌ها را خراب می‌کند که هیچ عضو دیگری چنین نمی‌کند. اگر اکثریت جرم و جنایات ریشه یابی شوند متوجه خواهیم شد که ریشه اکثریت آن‌ها به عدم کنترل زبان بر می‌گردد. این مطلب دقیقاً در آیه مبارکه ۵۳ سوره اسراء که در سطور بالا ذکر کردیم به خوبی تبیین شده و نمایان است.

حیف انسان مسلمان نکرده که ایمان و شخصیت برخاسته از ایمان را که خدای تعالی به او ارزانی داشته با پرخاشگری خدشه‌دار کند؟! انسان پرخاشگر در قدم نخست به خود آسیب می‌رساند، زیرا خود را از نظر مردم می‌اندازد و در نگاه آن‌ها بی ارزش می‌سازد و در ثانی تمام فشارهای عصبی و روحی و روانی برخاسته از پرخاشگری در قدم نخست به شخص پرخاشگر بر می‌گردد سپس به دیگران.