زنان محجبه‌ای که در ورزش جهان تاریخ‌ساز شدند
آوای سنت : موفقیت‌های زنان محجبه در رشته‌های مختلف ورزشی نشان می‌دهد برخلاف آنچه که تصور می‌شود، حجاب برای زنان ورزشکار جهان نه تنها مانع نیست بلکه می‌تواند باعث ورود هرچه بیشتر آنها به دنیای ورزش حرفهای شود.
به نقل از CNN، اگر امسال بیشتر درباره زنان مسلمان در ورزش بشنویم تعجب نکنید.
انس جابر، ستاره تنیس تونسی، شانس دوم اولین «گرند اسلم» تنیس در فصل ۲۰۲۳ است؛ مسابقات آزاد استرالیا، که از دوشنبه گذشته، ۲۶ دی آغاز شد.
جابر در سال ۲۰۲۲ با نمایش‌های هیجان‌انگیز در ویمبلدون و اوپن ایالات متحده به موفقیت رسید. اما او تنها ورزشکار زن مسلمانی نیست که در کانون توجه قرار دارد.
دعاء الغباشی پس از اینکه او و هم تیمی‌اش اولین زنان مصری بودند که در المپیک ۲۰۱۶ در والیبال ساحلی شرکت کردند، برای حضور در تیم والیبال ساحلی المپیک مصر تمرین می‌کند.
در همین حال، ابتهاج محمد، برنده سه مدال برنز آمریکا و المپیک در رشته شمشیربازی، قصد دارد توانمندی زنان و دختران را از طریق ورزش، خط لباس و کتاب خود نشان دهد و آیه مدنی، قهرمان مصری، در تلاش برای افزایش برابری جنسیتی در ورزش است.
این زنان مسلمان در مسابقات خود تاریخ‌ساز شدند و درها را به روی نسل جدیدی از ورزشکاران گشودند.
علی‌رغم موفقیت‌ها و سال‌ها پیشرفت هنوز موانعی برای برطرف شدن در ورزش زنان مسلمان وجود دارد.
این گزارش نگاهی است به مسیرهای موفقیت برای جابر، الغباشی، مدنی و محمد و اینکه چگونه تغییر قوانین بر دینداری و مشارکت آنها در ورزش تأثیر نگذاشته است.
قانون چه تفاوتی برای زنان محجبه ایجاد می‌کند؟
طبق گزارش مرکز تحقیقاتی پیو(Pew Research Center)، در سال ۲۰۱۹ نزدیک به دو میلیارد مسلمان در سراسر جهان وجود داشته است. در سال‌های اخیر، زنان و دختران مسلمان در رشته‌های مختلف ورزشی در سطح جهانی به رقابت پرداخته‌اند؛ از شمشیربازی گرفته تا اسکیت.
اما حتی با وجود افزایش پوشش رسانه‌ها و انعکاس این فعالیت‌ها در رسانه‌های اجتماعی، تعیین تعداد دقیق زنان ورزشکار مسلمان دشوار است، زیرا برخی اعتقادات خود را به زبان نمی‌آورند.
با این حال، طی چند سال گذشته، اردوها و برنامه‌های اجتماعی که برای حضور دختران مسلمان ورزشکار و کمک به آنها برای توسعه مهارت‌های ورزشی طراحی شده‌اند، افزایش یافته است مانند سازمان بلقیس عبدالقادر(بسکتبالیست محجبه آمریکایی) به نام Dribbling Down Barriers. بیشتر کشورهای مسلمان به زنان اجازه شرکت در رویدادهای ورزشی بین‌المللی را داده‌اند.
طبق گزارش کمیته بین‌المللی المپیک، تقریباً نیمی از تمام شرکت‌کنندگان در المپیک ۲۰۲۰ توکیو ۵۴۵۷ نفر زن بودند. طبق تحقیقات Pew در سال ۲۰۱۷، ۳۸۰ نفر از این ورزشکاران، از کشورهایی با اکثریت مسلمان می‌آمدند.
بازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۱۶ میزبان درصد کمی از ورزشکاران زن بود که در نوع خود رکورد بود. در آن سال بیش از ۵۰۰۰ شرکت‌کننده زن حضور داشتند و کمی بیش از ۳۸۰ نفر از کشورهای دارای اکثریت مسلمان بودند.
برخی از سازمان‌های ورزشی، رقابت با لباس‌های معمولی را برای زنان مسلمان آسان‌تر کرده‌اند. فدراسیون بین‌المللی بسکتبال(فیبا) قانون ممنوعیت پوشش اسلامی را در سال ۲۰۱۷ لغو کرد و سازمان بین‌المللی حاکم بر فوتبال(فیفا) سه سال قبل ممنوعیت پوشش سر در مسابقات فوتبال را متوقف کرد.
در ایالات متحده، فدراسیون ملی انجمن‌های دبیرستان ایالتی(NFHS) اخیراً قوانین خود را تغییر داده است تا به دانش‌آموزان ورزشکار اجازه دهد تا زمانی که پوشش آنها خطری برای سایر بازیکنان نداشته باشند، با پوشش مذهبی در مسابقات شرکت کنند.
برای انجمن ملی ورزشی دانشگاهی(NCAA) آمریکا، قوانین پوشش سر، بسته به ورزش متفاوت است. قوانین بسکتبال زنان در حال حاضر داشتن حجاب را برای دانشجویان ممنوع می‌کند. یکی از سخنگویان NCAA به CNN Sports گفت که این سازمان در حال بررسی پیشنهادی برای رفع این ممنوعیت است.
اخیراً، قوانینی مانند قانون پوشش کامل در مریلند تصویب شده است که به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد لباس‌های ورزشی یا تیمی را مطابق آموزه‌های دینی خود بپوشند. فقط چند ایالت دیگر مانند اوهایو، ایلینوی و یوتا قوانین مشابهی در مورد قوانین خود دارند.
رکوردی که جابر برجای گذاشت
جابر تونسی که از سوی انجمن تنیس زنان (WTA) در رتبه دوم تنیس زنان جهان قرار گرفت، در سال ۲۰۲۲ رکورد درخشانی برجای گذاشت.
این زن ۲۸ ساله سال گذشته به فینال‌های ویمبلدون و آزاد ایالات متحده رسید و همچنین در اولین مسابقات انجمن تنیس زنان(WTA) خود شرکت کرد که مسابقاتی با حضور هشت تنیسور برتر انفرادی و دو نفره زنان در جهان است.
جابر که در تونس به دنیا آمد، بازی تنیس را از سه سالگی آغاز کرد. در سال ۲۰۱۷، او به ۱۰۰ نفر برتر جهان در تنیس راه یافت.
WTA هیچ محدودیتی برای بازیکنانی که می‌خواهند از حجاب یا لباس‌های پوشیده استفاده کنند، ندارد. پوشاندن دست و پا نیز مجاز است.
جابر در کنفرانس مطبوعاتی US Open به رسانه‌ها گفت که مسیر موفقیت او آسان نبوده است.
وی در مورد چگونگی ورودش به تنیس گفت: مشکلات زیادی در مورد رشد کردن در تنیس در کشور تونس وجود دارد و باور این که می‌توانی روزی پیشرفت کنی، آسان نیست. خوشبختانه من این کار را انجام دادم. این فقط بخشی از روند رشد و ارتقا است. احساس می‌کنم برای قوی‌تر شدن، اینکه روزی اینجا باشید و با بهترین تنیس‌بازان جهان روبه‌رو شوید، همیشه باید با مشکلاتی روبه‌رو شوید.
موفقیت جابر باعث جذب افراد بیشتری به این ورزش شده است. به گفته انجمن زنان فدراسیون تنیس تونس، علاقه به تنیس در این کشور افزایش یافته است و تعداد تونسی‌هایی که به این ورزش علاقه نشان می‌دهند با توجه به موفقیت جابر افزایش یافته است.
رسانه‌ها در کنفرانس مطبوعاتی آزاد آمریکا در سال ۲۰۲۲ در مورد توانایی او در تشویق دختران جوان به بازی تنیس پرسیدند. جابر لبخندی زد و گفت: امیدوارم بتوانم پیامی قدرتمند بفرستم که اگر به اینجا رسیدم، همه می‌توانند به اینجا برسند. به‌ویژه برای زنان غرب آسیا و جهان عرب.
حجاب بخشی از وجود من است
دعاء الغباشی ۲۶ ساله در قاهره مصر با شرایط خودش رقابت می‌کند. او در میان ۵۰۰ بازیکن برتر والیبال جهان قرار دارد و در حال تمرین برای کمک به تیم والیبال ساحلی مصر برای حضور در المپیک ۲۰۲۴ با هم تیمی جدید خود فریده العسقلانی است.
الغباشی چیزی را تجربه کرده است که برخی دیگر از زنان مسلمان هرگز نداشته‌اند؛ حمایت و پذیرش از سوی هیئت حاکمه ورزش.
او اولین بازی المپیک خود را در سال ۲۰۱۶ در ریودوژانیرو برزیل انجام داد. فدراسیون بین‌المللی والیبال(FIVB) در آخرین لحظات به او اجازه داد تا با حجاب در این بازی‌ها شرکت کند و الغباشی را به اولین ورزشکار با حجاب در والیبال ساحلی تبدیل کرد.
الغباشی در مصاحبه با CNN Sport گفت: از اینکه آنها این تصمیم را گرفتند خیلی خوشحال شدم، زیرا به این معنی بود که آنها فرصتی را به افراد بیشتری می‌دادند تا در المپیک شرکت کنند.
الغباشی در زمین با حجاب و لباس پوشیده بازی می‌کند و گفته که با هر کسی که بخواهد جلوی او را بگیرد، مخالفت خواهد کرد.
او در فاصله بین تمرینات خود به CNN Sports گفت: حجاب بخشی از وجود من است. این یک ورزش است و من هم مدل نیستم. یک ورزشکار هستم و مردم باید به جای لباس‌هایم روی ورزش من تمرکز کنند.
الغباشی افزود: اینکه من محجبه هستم به این معنی نیست که نباید فرصت بازی در المپیک را داشته باشم. این کار را کردم، به آن رسیدم چون لیاقتش را داشتم.
تغییر بازی برای زنان محجبه
طبق اعلام کمیته بین‌المللی المپیک، همه کشورهای مسلمان شرکت کننده، به استثنای عراق، زنان را به بازی‌های تابستانی ۲۰۱۶ اعزام کردند.
تنها چهار سال قبل از آن، همه کشورهای المپیک برای اولین بار در تاریخ المپیک مدرن، زنان ورزشکار را در تیم‌های خود داشتند. این شامل عربستان سعودی، قطر و برونئی بود که به زنان اجازه دادند برای اولین بار در المپیک ۲۰۱۲ لندن در بازی‌ها شرکت کنند.
این امر تا حد زیادی به عنوان گامی رو به جلو برای زنان در ورزش جشن گرفته شد، اما برخی مانند آیه مدنی ۳۴ ساله، ورزشکار پنج‌گانه سابق المپیک، یک قدم به عقب برداشتند.
او اولین ورزشکار پنج‌گانه المپیکی بود که با حجاب به عنوان نماینده مصر در بازی‌های لندن ۲۰۱۲ شرکت کرد.
مسابقات پنج‌گانه یک رویداد متشکل از پنج ورزش مختلف است؛ دو، شنا، شمشیربازی، تیراندازی و سوارکاری. همه این ورزش‌ها، به استثنای شنا، به زنان مسلمان اجازه می‌دهد که لباسی پوشیده داشته باشند.
با این حال، مقررات لباس شنا برای مدنی یک مسئله و دلیلی بود که او می‌گوید در سال ۲۰۱۳ از رقابت انصراف داد.
مدنی به CNN Sports گفت: تصمیم بسیار سختی بود و از نظر ذهنی آسان نبود. در درونم احساس خوبی ندارم، اما این تنها راه است. در بدترین شرایط این بهترین تصمیم است.
مانند بسیاری از شناگران، مدنی در بازی‌های آتن در سال ۲۰۰۴ و پکن در سال ۲۰۰۸ لباس سراسری کامل به تن کرد. پس از اینکه فدراسیون بین‌المللی شنا(FINA) ممنوعیت لباس‌های پوشیده در مسابقات ۲۰۱۰ را اعلام کرد او دیگر به فکر بازنشستگی بود. برای آیه این مسئله مشکلی جدی بود، زیرا می‌خواست لباسی پوشیده بپوشد؛ اصلی مذهبی که او برایش ارزش قائل است.
با این حال، پس از ثبت بیش از ۱۰۰ رکورد جهانی توسط شناگرانی که این لباس‌های پوشیده را به تن داشتند، این لباس‌ها برای فینا (فدراسیون جهانی شنا) مشکل‌ساز شد. رهبران فینا نگران بودند که این لباس که از پلی یورتان ساخته شده بود به سرعت، شناوری و استقامت شناگر کمک کند.
چند سال بعد، او به مسابقات بین‌المللی در پنج‌گانه و شمشیربازی انفرادی بازگشت. او گفت که خانواده و کادر مربیگری به او کمک کردند تا ناراحتی روحی خود از مقررات لباس شنا را برطرف کند.
او گفت که در سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کرونا بازنشسته و یک سال بعد به عنوان نماینده پارلمان مصر منصوب شد.
او اکنون عضو کمیسیون ورزشکاران کمیته بین‌المللی المپیک است و به دختران در اردوگاه پناهندگان اردنی از طرف سازمان غیردولتی صلح و ورزش، شمشیربازی را آموزش می‌دهد.
چالش‌هایی که مدنی به‌عنوان یک ورزشکار تجربه کرد، انگیزه‌ای در او شد تا تلاش کند ورزش را برای زنان و دختران با پیشینه‌های مختلف قابل دسترس‌تر کند.
مدنی گفت: «گفتم باشه. یک روز در موقعیت دیگر، در جایگاه آنها قرار می‌گیرم و به حرفهای مردم گوش می‌دهم تا ببینم به چه چیزی نیاز دارند.»
همه می‌دانستند که من حجاب دارم
ابتهاج محمد، ۳۷ ساله، گفت که در حین آموزش به عنوان شمشیربازی در میپل وود نیوجرسی نیز با تبعیض مواجه شده است.
او به CNN Sports گفت که شمشیربازی را در سن ۱۲ سالگی با توصیه مادرش شروع کرد، مادرش به این دلیل شمشیربازی را دوست داشت چون لباس‌های این رشته بدن شمشیرباز را کاملاً می‌پوشاند.
محمد گفت: او این فرصت منحصر به فرد را برای من دید که به عنوان یک مسلمان در رشته‌ای ورزشی شرکت کنم، بدون اینکه مجبور باشم مانند دو میدانی یا تنیس چیزی به لباسم اضافه کنم.
او به یاد می‌آورد که باید در دبیرستان برای رقابت با حجابش اجازه می‌گرفت. هنگامی که او در مسابقه شرکت کرد، انجمن دو و میدانی بین مدرسه‌ای ایالت نیوجرسی(NJSIAA) از دانش‌آموزان ورزشکاری که می‌خواستند به دلایل اعتقادی لباس‌های خود را تغییر دهند، می‌خواست نامه‌ای را به مدیر ورزشی مدرسه ارسال کنند.
او گفت که از آنها خواسته شده است که آماده ارائه نامه به مقامات در هر رویداد ورزشی باشند. محمد گفت که احساس می‌کند این قانون به صورت سلیقه‌ای اعمال می‌شود.
محمد می‌گوید: همه می‌دانستند که من حجاب دارم، اما این واقعاً شبیه همین اتفاق تبعیض‌آمیز بود که برای من در کودکی رخ داد و این کاملاً عادی بود. نمی‌دانستم می‌توانم بازی کنم یا نه.
NJSIAA قوانین خود را در سال ۲۰۲۱ تغییر داد و دیگر نیازی به دریافت مجوز برای ورزشکاران دانشجو برای رقابت با پوشش‌های اسلامی ندارد.
مانند آیه مدنی، محمد نیز گفت که امیدوار است ورزش برای زنان و دختران مسلمان بیشتر مورد استقبال قرار گیرد.
او کتابی برای کودکان به نام «The Proudest Blue» نوشت که تنوع را تحسین می‌کند. او حجاب حرفهای نایک را تبلیغ کرده که هدف آن آسان‌تر کردن رقابت برای ورزشکاران محجبه است.
شرکت ماتل در سال ۲۰۱۷ عروسک باربی که شبیه محمد بود را تولید کرد.
محمد همچنین در مورد سایر مسائل عدالت اجتماعی از آب آشامیدنی سالم گرفته تا ورزشکاران دارای معلولیت سخنرانی کرده است.
محمد، مدنی، جابر و القباسی می‌گویند که امیدوارند تأثیر قابل توجهی برای نسل بعدی ورزشکاران زن مسلمان بگذارند. آنها به عنوان مرشد عمل می‌کنند و مثال‌های زنده‌ای از امکان ایجاد تغییر هستند.
محمد گفت: همیشه احساس می‌کردم که این کار را به دلیل نبودن نماینده انجام می‌دهم و می‌خواهم دخترانی که شبیه من هستند، احساس کنند که در ورزش جایگاهی دارند. لازم نیست الزاماً شمشیربازی باشد. می‌خواهیم احساس راحتی کنیم و در عین حال دیگران هم بدانند که باید با حضور ما در میدان ورزش راحت باشند.
