خصوصیات و رنگهای خون قاعده‌گی

آوای سنت : در گذشته توضیح داده شد اقسام خونی که زن‌ها می‌بینند سه است: حیض، نفاس، و استحاضه.

به‌خاطر تفکیک بین این سه خون مجبوریم به بررسی علایم و نشانه‌های هر یک از این خون‌ها بر اساس دیدگاه فقهاء بپردازیم. البته چون شرح مسایل نفاس و استحاضه بعداً خواهد آمد، اینک به بیان نشانه‌ها و رنگ‌های خون حیض می‌پردازیم:

در خصوص مقدار خون حیض باید خاطر نشان ساخت که زن‌ها در این زمینه یکسان نیستند، زیرا هر خانمی بر اساس عوامل و خصوصیات جسمی و روحی خود، و طبق عادت ماهانه دوران قاعده‌گی مخصوص به خودش خون می‌بیند، لیکن بر اساس اندازه گیری پژوهشگران امراض نسائی ولادی، بیشتر زنها بین ۶۰ الی ۲۵۰ میلی لیتر در دوران قاعده‌گی خون ضایع می‌کنند.

در خصوص رنگ خون حیض: طبق مذهب امام ابوحنیفه (رح) هر آنچه خانم‌ها در دوان قاعده‌گی می‌بینند، جز سفیدی خالص دیگر هر رنگی که باشد حیض محسوب می‌گردد. بنا بر این طبق مذهب حنفی شش رنگ: سیاه، سرخ، زرد، سبز، خاکی رنگ و تیره گی در مدت عادت ماهانه حیض به‌حساب می‌آید. البته سرخی خون حیض متمایل به سیاهی می‌باشد، بنا بر این سرخی روشن که او هم مانند خون خارج شده از رحم است، حیض نمی‌باشد بلکه استحاضه است.

در حدیث شریف از کنیز حضرت عائشه (رض) روایت است که گفت: «خانم‌ها کرسف [نواربهداشتی یا پنبه و پارچه‌ای که زن‌ها از آن در وقت عادت استفاده می‌کنند] آلوده به زردی از حیض را نزد حضرت عائشه (رض) می‌فرستادند، ایشان بعد از مشاهده می‌فرمود: عجله نکنید تا سفیدی خالص ببینید». منظور از سفیدی خالص پاک شدن از قاعده‌گی است.

البته شش رنگ مذکور همانگونه که قبلاً یاد آور شدیم فقط در مدت قاعده‌گی و در داخل چوکات عادت معلومه خانم‌ها حیض محسوب می‌شود، و در خارج از ایام عادت، زردی، تیره‌گی و خاکی حیض نیست، زیرا از حضرت ام عطیه روایت شده که گفت: «ما تیره‌گی و زردی را بعد از ختم عادت از جمله حیض به‌حساب نمی‌آوردیم».

نکته دیگر این‌که شش رنگ مذکور فقط برای خانم‌های جوان حیض است، اما زن‌های پیر که بعد از یائسگی خون می‌بینند، در حق آنها فقط سرخی متمایل به سیاهی و یا سرخی تیز حیض، و باقی رنگ‌ها حیض محسوب نمی‌شود، زیرا اگر آب خالص هم چند روزی در داخل رحم خانم‌های کهن سال بماند رنگش تغییر میابد، و به رنگ زرد یا سایر رنگ‌ها خارج می‌شود که در این صورت نباید به‌جای حیض اشتباه شود.

در کتاب هدایه آمده است که رنگ سبز بین ۹ سالگی تا سن یأس حیض است و بعد از آن نیست. این‌که خون حیض در رحم خانم‌های جوان رنگ سبز به‌خود می‌گیرد، طبق نظر کتاب هدایه که یکی از کتاب‌های درسی و فقهی معتمد احناف است، سببش فساد خون و یا سایر عوارض می‌باشد. منظور آنست که این رنگ‌ها در خانم‌های جوان نباید به‌جای آب متغیر رحم زنهای کهن سال گرفته شود.

البته در تشخیص رنگ، وقت دیدن خون شرط است. به این معنی که اگر خانمی بر نوار بهداشتی سفیدی خالص دید، و آن سفیدی بعد از خشک شدن، رنگ زرد به‌خود گرفت حیض محسوب نمی شود، زیرا هنگام دیدن سفید بوده است. همچنان اگر زنی بر نوار بهداشتی رنگ زرد یا سرخ دید، سپس بعد از گذشت مدتی سفید شد، آن رنگ جزء حیض محسوب نمی‌شود، زیرا همانگونه که قبلاً یاد آور شدیم ملاک تشخیص رنگ حیض هنگام دیدن است، به‌خاطر آن‌که بعد از گذشت مدتی، بر اثر وجود هوا تغییراتی بر مایع خارج شده عارض می‌شود که آن‌را از صورت اصلیش خارج و شکل دیگری به آن می‌دهد.

خصوصیت دیگر خون حیض آنست که به علت‌های مختلف لخت و منجمد نمی‌شود، زیرا این خون یکبار در رحم به این حالت در می‌آید ولی دوباره توسط خمیری که در اصطلاح طبی به آن «لیوین» می‌گویند تبدیل به مایع می‌شود، و چون این خمیر بعد از خروج خون همچنان باقی است، مانع لخته شدن آن می‌گردد.

یکی از نشانه های دیگر خون حیض، وجود اجزای ریز دیواره مخاطی داخلی رحم که قبلاً بر اثر عدم استفاده از خون تولید شده رگ‌های خونی پوسیده و متلاشی شده بود، در میان حیض می‌باشد، زیرا هنگامی که تخمک بارور نگردد، خون موجود در رگ‌های دیواره مخاطی سبب پوسیده‌گی دیوار مذکور گردیده، و توأم با آن شروع به ریزش می‌کند، و خون حیض را به وجود می‌آورد. اگر خون قاعده‌گی را زیر میکروسکوب ملاحظه کنیم اجزای بسیار ریز و کوچک دیواره مخاطی را در آن مشاهده خواهیم کرد.

خون حیض از خود بوی خاصی نیز دارد که خانم‌ها آنرا به‌خوبی و بدون کدام مشکل درک می‌کنند، و بر اساس آن می‌توانند بین قاعده‌گی و سایر خون‌ها فرق قایل شوند. این موضوع را پیامبر اسلام (ص) در حدیث صحیحی به فاطمه بنت ابی حبیش بیان نموده فرمود:

«خون حیض سیاه است و شناخته می‌شود».

منظور آنست که حیض توسط رنگ، بوی و سایر خواص خود قابل درک است، و چون خانم‌ها با خروج مرتب آن مواجهند، و در هر ماه آن‌را می‌بینند، به بسیار آسانی می‌توانند آن‌را درک نموده، بین خون قاعده گی و سایر خونها تفکیک نمایند.

نشانه دیگر حیض آنست که هر ماه در همان موعد مقرره به‌طور یکسان کما فی السابق و طبق یک قاعده کلی بروز می‌کند. در ضمن خون حیض از عمق رحم خارج می‌شود، زیرا بر اثر پاره شدن دیواره مخاطی رحم که پر از رگ‌های خونی است به‌وجود می‌آید، برخلاف استحاضه که غالباً از رگ‌های ابتدای رحم خارج می‌شود، و هیچ ربطی به دیواره مخاطی آن ندارد.

آخرین خصوصیت خون قاعده‌گی که در اینجا قابل یاد آوری می‌دانیم آنست که درجه حرارت آن بالاست، به گونه‌ای که بعضی خانمها هنگام خروج آن احساس سوزش می‌کنند.

این‌ها مهمترین نشانه‌هایی بود که می‌توان با ملاحظه آن بین خون قاعده‌گی و سایر خون‌ها تفاوت قایل شد، و آن‌ها را از همدیگر تفکیک کرد.

دکتر عبدالمجید صمیم پژوهشگر دینی