انتخاب شریک زندگی بین عرف جامعه و شریعت اسلام

آوای سنت :یکی از مراحل مهم تشکیل خانواده، مرحله انتخاب همسر است. اکثر انسان‌ها به خصوص جوانان امروزی، هنگامی که می‌خواهند ازدواج کنند، معیارهایِ را برای همسر خود تعیین می‌کنند که بیشتر مبتنی بر زیبایی شناختی است. هم پسر می‌خواهد خانمی خوشکل و زیبا داشته باشد و هم دختر اراده دارد همسر مردی بشود که زیبایی و خوشکلی داشته باشد.

شاید قسمتی از این طرز نگاه طبیعی و بر خاسته از تمایلات زیبایی طلبی هر انسان باشد، اما خلاصه کردن تمام معیارهای انتخاب همسر چه خانم باشد یا شوهر در زیبایی و خوشکلی، رویکردی است که نه بنیانی از شرع دارد و نه هم از عقل؛ زیرا شرع بر دین و اخلاق توصیه نموده، و عقل نیز اخلاق و رفتارهای بر ناهنجاری های رفتاری ترجیح می‌دهد.

اما چرا چنین انتخاب و گزینشی صورت می‌گیرد؟

معمولاً عوامل مختلفی در این خصوص نقش دارند:

یک: زیبایی طلبی و زیبایی دوستی: انسان به طبیعیت و فطرت خود زیبا پسند است. هر انسان زیبایی را خوش دارد. چه این زیبایی در انسان باشد، یا در مناظر طبیعت، یا در برگی گُل، یا آسمان، یا هر جای دیگر.

این صفت خوبی است و باید انسان چنین باشد. اگر انسان زیبایی را دوست نداشته باشد، به دنبال زیبا سازی دنیا نمی‌رود و در وظیفه عمران و آبادانی زمین که یکی از وظایف آسمانی‌ اوست کوتاهی می‌کند.

دو: رسانه‌ها: فیلم‌های که جوانان می‌نگرند، به خصوص فیلم‌های خارجی با بازی اشخاص صورت می‌گیرد که با ابزار و وسایل مختلف زیبا سازی می‌شوند، نه این‌که زیبا باشند. متخصصان “گریم” آن‌ها را گریم می‌کنند، متخصصان آرایش و پیرایش آنان را آرایش می‌نمایند، متخصصان لباس، بهترین لباس را متناسب با قد و وزن و رنگ پوست برای آن‌ها تهیه و آماده می‌کنند، انواع و اقسام نورپردازی متخصصانه بر آن‌ها صورت می‌گیرد و دوربین‌هایی از آنان فیلم‌برداری می‌کنند که بسیاری از عیب‌ها را می‌پوشانند و در ازدیاد نماهای زیبا نقش بسزایی دارند.

اینجاست که دختر پسر فیلم خوشکلترین موجود دنیا به نظر می‌رسد. تمام عقل و هوش جوان ما تحت تأثیر این صحنه سازی‌ها قرار می‌گیرد. و رؤیایی در ذهنش شکل می‌گیرد که می‌خواهد تجسم عینی آن‌را در عالم واقع ببیند و نظاره کند.

این در حالی است که اگر آن دختر یا پسر از مقابل دوربین و از فضای آرایش‌ها، پیرایش‌ها و صحنه سازی‌ها بیرون شود، فقط زیبایی طبیعی باقی می‌ماند، نه زیبایی رویایی.

سه: چشم‌و هم‌چشمی‌های اجتماعی: در جوامع ما، همواره در مورد زنان و مردان زیبا تبلیغات وسیع صورت می‌گیرد. در هر خانه‌ای ذکر خیری از فلان دختر یا پسر زیباست. از این‌که شوهر فلانی خوشکل و خانم فلان نازیباست.

این‌ها نیز تأثیر خود را بر روح و روان جوان ما اعم از دختر یا پسر بر جای می‌گذارد. و آن‌ها را به جانب و صوب زیبارُخان می‌کشاند.

اما دیدگاه اسلام؟!

در اسلام انتخاب همسر یکی از امور بسیار مهم در دوام و بقای زندگی زناشوئی است. بر اساس بیان فقهای اسلام اگر انسانی در این انتخاب دچار خطا و اشتباه شود، زندگی خانوادگی‌اش مختل خواهد شد.

این خیلی مهم است که انسان برای خود همسر مناسب و شایسته انتخاب کند. دین مبین اسلام در توجیهاتی که در مباحث نظام خانوادگی دارد، بر انتخاب درست همسر توصیه و تأکید فراوان مینماید.

البته بر اساس آموزه های دینی، انتخاب همسر هم برای مرد مهم است و هم برای زن، یعنی این اهمیت تنها متوجه مردان نیست که برای خود همسرانی شایسته برگزینند، بلکه بر زنان نیز لازم است برای خود شوهرانی شایسته برگزینند.

اسلام به مسأله ازدواج، تنها از بُعد جنس و تسکین غریزه شهوانی نمی‌نگرد، زیرا رابطه زنا شویی خیلی بزرگتر و والاتر از این مقوله هاست. پس جنس و جسد همه سخن نیست، بلکه نظام خانواده علاوه بر تسکین غریزه شهوانی، مجموعه‌ای از فوائد بزرگ روحی و روانی، عاطفی، توالد و تناسل، خویشاوندی، تکافل اجتماعی و غیره را نیز در خود دارد. بر همین مبنی است که اسلام تنها بر بُعد جمال و زیبایی تأکید و توصیه ندارد، بلکه عوامل دیگری را نیز بروز می‌دارد.

قرآن کریم ابتدا در گام نخست بر اعتقاد و باور بسیار تأکید دارد و آن را یکی از معیارهای برتری می‌داند، حق تعالی می‌فرماید:
«وَلاَ تَنکِحُواْ الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَلأَمَهٌ مُّؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِّن مُّشْرِکَهٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ» {البقره/ ۲۲۱}.
(و با زنان مشرک و بت‏پرست، تا ایمان نیاورده‏اند، ازدواج نکنید! همانا کنیز با ایمان، از زن آزاد بت‏پرست، بهتر است، هر چند (زیبایى، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتى آورد).

پس یکی از معیارهای انتخاب همسر نزد یک انسان مسلمان، مؤمن و معتقد بودن زن است، اگرچه زیبائی آن زن مؤمن و معتقد، از یک بی ایمان و غیر معتقد به ارزش‌های اسلامی، به مراتب کمتر، و آن زن کافر زیبا تر باشد.

در حدیثی دیگر پیامبر گرامی اسلام (ص) معیارهای خوبی زنان قریش را در محبت شان نسبت به فرزندان و خدمت شوهران معرفی می‌کنند و می‌فرمایند: «خَیْرُ نِسَاءٍ رَکِبْنَ الإِبِلَ صَالِحُو نِسَاءِ قُرَیْشٍ أَحْنَاهُ عَلَى وَلَدٍ فِی صِغَرِهِ وَأَرْعَاهُ عَلَى زَوْجٍ فِی ذَاتِ یَدِهِ».

(بهترین زنانی که سوار شتر شدند، زنان صالح قریش اند که مشفقترین زنان بر فرزند و از همه بیشتر در رعایت و خدمت شوهر قرار دارند).
در این حدیث مهربانی و شفقت به اولاد، و احترام به شوهر و رعایت حق او، معیار انتخاب همسر قرار داده شده است.

در حدیثی دیگر توصیه میشود تا انسان با زنان مهربان و پٌر اولاد ازدواج کند:
«تَزَوَّجُوا الْوَدُودَ الْوَلُودَ فَإِنِّى مُکَاثِرٌ بِکُمُ الأُمَمَ».
(با زنان مهربان و پُر اولاد ازدواج کنید که من با شما بر سایر امم اظهار کثرت می‌کنم).

البته آنچه گفتیم به معنی نادیده انگاشتن معیارهای زیبایی شناختی نیست. زیبایی نیز حایز اهمیت فراوان است. اسلام بر این نکته نیز انگشت تأیید گذاشته است. به همین دلیل رسول گرامی اسلام (ص) در خصوص دیدن دختر و خانمی که قرار است با او ازدواج صورت گیرد توصیه به دیدن قبل از ازدواج نموده فرمود:

«إذا خَطَبَ أحدُکمُ المرأهَ؛ فإن استطاع أن ینظر إلى ما یدعوه إلى نکاحها؛ فلیفعل». فَخطبْتُ جاریه، فکنت أتَخَبَّأُ لها؛ حتى رأیت منها ما دعانی إلى نکاحها وتزوُجها؛ فتزوَّجْتُها».

(از جابر بن عبدالله روایت شده که پیامبر اسلام فرمود: «هرگاه یکی از شما از زنی خواستگاری نمود، اگر استطاعت داشت از آن زن چیزهایی را بنگرد که او را بر نکاح بخواند این کار را انجام دهد» جابر میگوید: من از جاریه‌ای خواستگار نمودم و به منظور نظر بر او در جایی پنهان شدم تا اینکه آنچه من را بر ازدواج با او میخواند دیدم و با او ازدواج کردم).

این مطلب را تقریباً فقهای تمام مذاهب اسلامی جایز می‌دانند که خواستگار می‌تواند به منظور ازدواج، کسی را که از او خواستگاری می‌کند ببیند.

پس معیار انتخاب همسر نباید زیبائی زن و یا پول و سرمایه اش باشد و اگر کسی چنین هدفی داشته باشد سخت در اشتباه است، زیرا در انتخاب خود دقت نکرده و این دقت نکردن در انتخاب همسر، احتمال دارد او را در معرض مشکلات بسیاری، از جمله خشونتهای فامیلی قرار دهد.