اهل سنت ایران و قدرت گیری طالبان

آوای سنت: با سپری شدن قریب به چند هفته از تحولات سریع افغانستان و سقوط دولت حاکم بر کابل، موضوع این کشور و آینده احتمالی حرکت جنبش طالبان، کماکان در کانون توجه تحلیل گران مسائل سیاسی قرار دارد.

در ماه گذشته و پس از آغاز مرحله جدیدی از تحرکات نظامی طالبان در افغانستان،دیدگاهها و نظرات مختلف و در غالب اوقات متعارض درباره این گروه در فضای تحلیلی مطرح شده است.

در این چارچوب، برخی از تحلیل گران بر این باور هستند که طالبان  کنونی تفاوت زیادی با طالبان قبل از حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ داشته و با تکیه بر تجربیات گذشته زمامداری، ،عاقلتر و معتدلتر شده اند.

این بیان در هفته های گذشته به کرات از زبان برخی از رهبران شاخص طالبان نیز مطرح شده و مقامات عالی رتبه این جنبش ،در اظهاراتی ،با هدف کاهش نگرانی های همسایگان و جامعه جهانی تاکید کردند که این جنبش در دوره جدید در مسیر افراط و تندروی حرکت نخواهد کرد.

براساس این نگرش، برخی از تحلیل گران سیاسی بر این باور هستند که ظهور طالبان به عنوان تنها قدرتی که توانایی ایجاد وحدت و همگرایی داخلی در افغانستان را دارد،باید مورد استقبال همسایگان و جامعه جهانی قرار گیرد.

در نقطه مقابل، برخی از تحلیل گران مسائل سیاسی اعتقاد دارند که عملکرد و سیاست ورزی طالبان در آینده با گذشته تاریک و پرخشونت آنها تفاوت اساسی نخواهد داشت.این گروه بر این باورند که عقبه فکری گروه طالبان همان تفکرات منجمد و متحجری است که از درون آنها تندروترین گروه های دینی ظهور کرده اند.

این طیف بر این باور هستند که ادعاهای برخی از رهبران طالبان ،در زمینه تضمین رعایت حقوق حقوق شهروندی و آزادیهای مدنی در جامعه افغانستان شعاری بیش نبوده و این گروه پس از تثبیت پایه های قدرت ،به گذشته خشونت بار خود باز خواهد گشت.

مخالفان عقاید طالبان در زمینه مسائل منطقه ای نیز بر این اعتقادند که افغانستان تحت رهبری طالبان، به یک مرکز ناامنی و بی ثباتی در منطقه تبدیل خواهد شد.بر این اساس، به همسایگان در زمینه آینده ای پر آشوب در منطقه هشدار می دهند.

در روزهای گذشته ،با عنایت به علقه ها و اشتراکات مذهبی ،در جامعه اهل سنت ایران و بویژه در بدنه نخبگی و روشنفکری جامعه تحولات افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان به دقت مورد توجه قرار داشته است.

نگاه بزرگان و صاحب نظران اهل سنت ایران نسبت به گروه طالبان نیز به نوعی تحت تاثیر تعارضات فوق الذکر قرار داشته است.

در این چارچوب در حالی که برخی از بزرگان و صاحب نظران اهل سنت در برخی از مناطق از طالبان دفاع کرده و به قدرت رسیدن این گروه را مصداق و نماد عینی نصرت الهی قلمداد کرده اند، در نقطه مقابل برخی نیز تفکرات این گروه را متحجر و واپسگرایانه قلمداد نمودند.

از جهت منطقه ای بخش قابل توجه فعالان و علمای اهل سنت در مناطق شرق و جنوب شرق کشور با استقبال از پیروزیهای اخیر طالبان ،این شرایط را مرهون ایستادگی این گروه در مسیر ایمان به خدا و ایستادگی در برابر ظالمان غربی قلمداد کردند.

شاخص ترین طیف هوادار این دیدگاه ، مدرسه علوم دینی دارالعلوم مکی  زاهدان و شخص مولانا عبدالحمید است.امام جمعه اهل سنت زاهدان در هفته های اخیر در بیاناتی با حمایت قاطع  از گروه طالبان ،پیروزی این جنبش را در برابر بزرگترین و مجهزترین ارتش دنیا، ثمره ایمان و مقاومت آنها ارزیابی کرد.

این دیدگاه در داخل و خارج از کشور با انتقادات صریحی مواجه شده و برخی از فعالان سیاسی حمایت مولانا عبدالحمید از گروه طالبان را در تعارض با دیگاه های گذشته وی قلمداد کردند.

علاوه بر حوزه علمیه مکی زاهدان، غالب علما و فعالان شاخص اهل سنت در شرق و جنوب شرق کشور نیز با استقبال از پیروزیهای طالبان ،نگرانیها درباره تکرار تندروی در افغانستان را بی مورد قلمداد کرده اند.

البته همزمان با این حمایتها بخشی از بدنه روشنفکری و دانشگاهی اهل سنت در این جنوب شرق کشور، نگرانی های جدی خود را در مورد رعایت حقوق شهروندی در ساختار حکومتی افغانستان اعلام کرده اند.

در نقطه مقابل این دیدگاه ،برخی از نخبگان اهل سنت در شمال و غرب کشور با یادآوری خاطرات تلخ زمامداری طالبان در بیست سال گذشته، به شدت نسبت به رویه سیاسی این گروه در آینده ابراز نگرانی کرده اند.

فعالان سیاسی و رسانه ای کورد در این زمینه، غالبا موضعی مخالف در برابر طالبان گرفته و تاکید کردند که عقبه فکری این گروه، حقوق شهروندی اقوام و مذاهب مختلف ساکن افغانستان را تضمین نخواهد کرد.

در نهایت می توان گفت که همانگونه که در عرصه تحلیلی منطقه و جهان درباره گروه طالبان دو دیدگاه متفاوت ساری و جاری است ،در جامعه اهل سنت ایران نیز دو دیدگاه موافق و مخالف طالبان وجود دارد.قوت و ضعف هر یک از این دیدگاهها در آینده به عملکرد طالبان در قدرت بستگی خواهد داشت.

اینکه طالبان پس از استقرار در قدرت به وعده های داده شده خود عمل کنند و به حقوق اجتماعی و سیاسی شهروندان احترام بگذارند،باعث تقویت دیدگاه حامیان و در نقطه مقابل بازگشت طالبان به گذشته تاریک خود، باعث تقویت دیدگاه مخالفان خواهد شد.

سرویس سیاسی آوای سنت