طرح گفتگوی شیخ الازهر ؛ ضرورتها و موانع پیش روی
یادداشتی از قاسم قصیر
آوای سنت : در شرایطی که چندین کشور منطقه وجهان شاهد تنش‌هایی در زمینه‌های فرقه‌ای، مذهبی و سیاسی هستند و با توجه به شکست اکثر تلاش‌های انجام شده در سال‌های اخیر برای گفت‌وگوی اسلامی _ اسلامی در سطح دولتی یا در سطح علما و نهادهای گفتگو،دکتر احمد الطیب شیخ الازهردر چهارم نوامبر،از علمای مسلمان شیعه خواست تا با هدف رد فتنه و درگیری فرقه ای گفتگوی اسلامی – اسلامی برگزار کنند.
به گزارش سرویس ترجمه آوای سنت ، شیخ الازهر در سخنرانی خود در پایان مجمع گفتگوی بحرین “شرق و غرب برای همزیستی انسانی” که با حضور پاپ فرانسیس در کاخ سلطنتی صخیر برگزار شده بود، از علمای اسلام در سراسر جهان صرف نظر از فرقه‌ها و مذهب هایشان خواست با هدف وحدت و نزدیکی مذاهبی برای برقراری گفت‌وگوی اسلامی تعجیل کنند.
شیخ الازهر گفت: این دعوت را به ویژه به برادران مسلمان شیعه خود خطاب می‌کنم، آماده‌ام همراه با علمای ارشد الازهر و شورای بزرگان مسلمان، چنین جلسه‌ای را با قلب‌های باز و دست‌های دراز شده برای نشستن با هم سر یک میز برگزار کنیم.
شیخ الازهر هدف این دیدار را فائق آمدن بر گذشته و تقویت شئون اسلامی و وحدت مواضع اسلامی عنوان کرد.
این پیشنهاد شیخ الازهرمورد استقبال علمای مسلمان سنی و شیعه و سازمان های اسلامی که خواستار گفتگو هستند،قرارگرفت.
از جمله آنها می توان به علامه سید علی فضل الله رئیس مجمع ادیان، فرهنگ ها، توسعه و گفتگو در لبنان، عادل عبدالمهدی نخست وزیر سابق عراق،رئیس شورای عالی اسلامی شیعیان لبنان ، شیخ احمد قبالان مفتی عالی جعفری در لبنان ،جنبش امت اسلامی و جنبش توحید اسلامی و هماهنگ کننده عمومی شبکه امن برای صلح مدنی در لبنان، وکیل عمر زین و علامه شیخ حسن الصفار (عربستان سعودی) اشاره کرد.
همچنین مقالات و مطالعات متعددی در مورد اهمیت این دعوت و لزوم تعامل با آن منتشر شد.
رئیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی در ایران از شیخ الازهر دعوت کرد تا برای بررسی جزئیات این دعوت به ایران سفر کند.تماس هایی بین مقامات لبنانی با الازهر برای بررسی برگزاری یک نشست مشورتی با هدف آماده سازی برای چنین گفت و گوی مهمی صورت گرفت.
اما تا لحظه نگارش این مقاله،اقدامات عملی برای این امرمشخص نشد، در حالی که تماس هایی بین تعدادی از علما و شخصیت های اسلامی با مرجعیت در نجف برای بررسی ابعاد دعوت و نحوه تعامل با آن صورت گرفت هیچ موضع قاطعی از سوی این مقامات در این تماس ها صادر نشد.
شیخ الازهر سال گذشته قرار بود برای دیدار با مرجع عالیقدر،سید علی سیستانی و علمای عراقی به عراق سفر کند، اما وخامت اوضاع سیاسی و امنیتی عراق در آخرین مرحله مانع از آن شد.
اهمیت دعوت شیخ الازهر امروز در چند نکته نهفته است، از جمله:
اول: این سخنان او در بحرین گفته شد و این کشور شاهد درگیری سیاسی بین دولت و مخالفان است که جنبه فرقه ای به خود می گیرد.
دوم: این دعوت با حضور پاپ فرانسیس، سه سال پس از امضای سند برادری انسانی بین الازهر و واتیکان انجام شد که بر لزوم راه اندازی سند گفتگوی اسلامی-اسلامی تاکید می کند.
سوم: این درخواست او به سبب شکست خوردن یا افول گفت‌وگوهای سیاسی و امنیتی و با توجه به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بر ضرورت گفت‌وگوی اسلامی و لزوم همکاری و همگرایی بین کشورهای عربی و اسلامی تاکید می‌کند.
چهارم: شرایط سختی که اکثر کشورهای عربی و اسلامی به ویژه پس از گذشت تقریباً ۱۲ سال از بهار عربی و نتایج دردناک آن به دلایل سیاسی، امنیتی و اقتصادی با آن روبرو هستند .
همه این فضاها و دلایل ضرورت گفت و گوی اسلامی به دور از محاسبات سیاسی، منافع محدود و اختلافات تاریخی و فرقه ای را تایید می کند و الازهر در زمینه گفتگوی اسلامی و تقریب بین مذاهب اسلامی کم تجربه نیست.
از آغاز قرن بیستم تا اوایل قرن بیست و یکم تجربیات بسیار خوبی داشت و باعث و بانی بسیاری از گفت وگوهای اسلامی شد.در کتاب مهم «تقریب بین مذاهب اسلامی در قرن بیستم: الازهر و تشیع» نوشته خاورشناس آلمانی راینر برونرکه ترجمه آن توسط مرکز تمدن توسعه اندیشه اسلامی در سال ۲۰۱۵ منتشر شده است.برونر به تلاش های شیخ الازهر برای تقریب مذاهب اسلامی به ویژه گفتگوها و کنفرانس هایی که بین علمای الازهر و علمای شیعه برگزارشد اشاره می کند.
امروز چند سوال مطرح می شود: آیا شرایط سیاسی و عملی برای موفقیت دعوت الازهر برای گفتگوی اسلامی-اسلامی فراهم خواهد شد؟
آیا این دعوت به یک برنامه عملیاتی و پروژه ای یکپارچه تبدیل می شود یا با وجود استقبال علمای لبنان، ایران و عربستان سعودی،مورد استقبال مرجع دینی نجف قرار نخواهد گرفت وبی نیتجه خواهد شد ؟
و چه زمانی شاهد اقدامات عملی این فراخوان مهم خواهیم بود؟
برای پاسخ به این سوالات باید منتظر ماند تا الازهر برای اجرای ابتکار خود،پیشنهاداتی را ارائه کند،باید از این فراخوان مهم استقبال کرد و امیدوار بود که شاهد فراخوان های بیشتری برای گفتگو، همکاری، نزدیکی و همگرایی در کشورهای عربی و جهان اسلام باشیم زیرا این تنها راه رویارویی با چالش های مختلف داخلی و خارجی است.
