آوای سنت : برخی از انسان‌ها حالا روی هر انگیزه‌یی که دارند، با فرا رسیدن موسم حج دست به شبهه پراکنی در باره این وجیبه و فریضه دینی می‌زنند و اساس و بنیاد آن را با وارد نمودن ایرادهای مختلف زیر سوال می‌برند.
این گروه چند ایراد را وارد می‌کنند:
– پول حج به جیب عرب‌ها می‌رود و این آن‌ها هستند که از حج سود می‌برند.
– وقتی ما انبوهی از فقرا و نیازمندان را داریم چرا باید این پول را در انجام حج به مصرف برسانیم و برای فقها و مساکین خود ما که در اطراف و اکناف پراکنده‌اند توزیع ننماییم؟!
کسانی‌که چنین ایرادهایی را وارد می‌کنند در جریان وارد کردن این شبهات تلاش می‌نمایند اکت‌های روشن فکری داشته باشند و طوری وا نمود کنند که گویا دلسوز انسان‌های فقیر و مستمند جامعه بوده از اثر فکر و اندیشه و علم و دانشی که به آن ویژگی دارند، به این نتیجه رسیده‌اند که مراسم حج امری است زاید و بدون نیاز که به جای آن بهتر است به فقرا و نیامندان و طبقات محروم جامعه کمک شود، و از پول حج در راستای حل مشکلات زندگی این و آن استفاده به عمل آید.
در پاسخ اینان باید گفت:
اولاً حج یک فریضه و از ارکان اسلام است. فرضیت حج و رکن بودن آن هم به آیات قرآن کریم و هم به احادیث نبوی به اثبات رسیده است. خدای تبارک و تعالی می‌فرماید:
«وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ» [آل عمران،۹۷] (و برای خدا بر مردم حج خانه است برای کسی که به سوی آن استطاعت دارد و هر کس کفر ورزد پس خداوند از همه جهانیان بی نیاز است).
به موجب این آیه حج خانه خدا (ج) حق خدا(ج) بر انسان‌هاست، حقی که باید ادا گردد. بعد این حج برای کسی است که استطاعت دارد، منظور از استطاعت دو چیز است:
– توانایی مالی که پول سفر حج و مصارف و هزینه‌های خانواده خود را تا بر گشت از سفر حج داشته باشد.
– و استطاعت جسمی و بهره داشتن از سلامت و صحت کافی که بتواند در سایه آن مراسم حج را با تمام مشکلاتی که دارد ادا کند.
آیه به صراحت بیان می‌دارد که هر کس به هر بهانه‌ای خواسته باشد از این مراسم سرباز زند و یا نسبت به آن کفر ورزد، باید بداند که خداوند(ج) از همه عالمیان و جهانیان بی نیاز است. او از حج حاجیان نفع و سودی نمی‌برد و اگر کسی حج هم نکند ضرر و زیانی به پروردگار عالم نمی‌رسد.
حالا بر می‌گردیم به دو ایراد اول:
پول حج به جیب عرب‌ها نمی‌رود. این پول صرف مخارج هر حاجی در کشورش و در عربستان سعودی و در ایاب و ذهاب‌ها با هواپیماها، اتوبوس‌ها و خرج و خوراک حجاج در مکه و مدینه می‌گردد. بر مصرف این پول دولت متبوع هر حاجی اشراف و نظارت کامل و عام و تام دارد. آن‌چه دولت عربستان به عنوان خاک پولی می‌گیرد، مبلغ اندکی است که همان را هم صرف خدمات عمومی می‌کند که هر حاجی در جریان مراسم حج به آن نیاز دارد. شما ببینید یک حاجی به عنوان مثال وقتی به حج می‌رود تا روزی که می‌آید چقدر زباله تولید می‌کند. آیا این زباله‌ها نیازمند جمع آوری هستند یا خیر؟! طبیعیتاً که پاسخ مثبت است. اما باید دانست جمع آوری زباله میلیون‌ها حاجی کاری بدون هزینه گزاف نیست، و این گونه هزینه‌های دیگری که صرف حاجی می‌شود.
اگر در مصارفی که دولت عربستان در مسجد الحرام و مسجد پیامبر(ص) و مشاعر مقدسه به عمل آورده دقت شود و آمار آن گرفته شود و بعد با هزینه‌هایی که از حجاج جمع آوری می‌شود مقایسه گردد مشاهده خواهد شد که این پول‌ها عدد بسیار کوچکی است که شاید کفاف هزینه‌های درب‌ها و پنجره‌های دو مسجد مذکور و مشاعر مقدسه را نداشته باشد.
پس آن‌چه که از حاجی گرفته می‌شود هزینه‌هایی است که برای معیشت حاجی در مدت مراسم حج گرفته می‌شود تا او بتواند به خوبی و با خیال راحت به ادای فریضه حج بپردازد. قسمتی از این هزینه پرداختی به جیب دولت متبوع حاجی می‌رود، قسمتی البته که به جیب شرکت‌های هوایی، قسمتی به جیب شرکت‌های دیگری که در عربستان خدمات مختلف ارائه می‌نمایند.
و اما در مورد ایراد دوم:
نکته جالب این است که در هر کشوری سالانه میلیون‌ها دلار صرف مخارج سفرهای سیاحتی و تفریحی می‌شود. بازی فوتبال یکی از بازیهای پر هزینه‌یی است که البته برای برخی درامد زا نیز هست. در مراسم و مجالس مختلف شادیانه اعم از عروسی و ازدواج‌ها مصارف هنگفتی صورت می‌گیرد. و از همه بد تر سالانه میلیاردها دلار در جهت تولید سلاح‌های مختلف النوع به کار می‌رود و میلیاردها دالر دیگر صرف نگهداری این سلاح‌ها می‌شوند.
نیز در جریان جنگ‌هایی که برای کشتار و نابودی انسان‌هاست، همه ساله مبالغ خیالیِ که به محاسبه در نیاید به مصرف می‌رسد، اما از این منتقدان صدایی بر نمی‌آید، گویا اصلاً حقوق فقرا و نیازمندان ضایع نشده است، ولی زمانی‌که موسم حج و مراسم آن فرا می‌رسد، سر و صداهای این عالی جنابان فضای رسانه‌های مختلف به خصوص فضای مجازی را فرا می‌گیرد.
عزیز من! اگر شما واقعاً به دنبال احقاق حقوق مستمندان هستید بفرمایید جلو مواردی که در بالا به عنوان نمونه بیان شد را بگیرید. مصارف حج در کنار این هزینه‌ها عدد بسیار کوچکی را نشان می‌دهد.
پس اگر واقعاً به دنبال آن هستید تا فقرا و مساکین به نان و نوایی برسند نگذارید سرمایه‌های انسان‌ها در جهت کشتار آن‌ها به مصرف برسد. نگذارید این همه سلاح تولید شود. نگذارید برای مراسم عروسی و ازدواج این همه هزینه شود. مانع بسیاری از تفریح‌ها، تفرج‌ها و سفرهای سیاحتی و جهانگردی شوید، و این‌گونه جلو ضیاع سرمایه‌هایی که در جهات نابودی، اسراف، رقابت‌ها و چشم و هم‌چشمی‌ها صورت می‌گیرد را بگیرید، نه این‌که سراغ حج کسانی بروید که می‌خواهند یکی از فرایض الهی را بر جای آورند.
یادمان باشد مراسم حج در عین حالی که یک مراسم عبادی است، منافع اقتصادی نیز برای مسلمانان و بسیاری از جهانیان دارد. این حقیقتی است که خدای تعالی به آن اشاره نموده و فرموده است:
«لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَهِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ» [الحج۲۸] (تا که منافعی از خویش را شاهد باشند و خدای را در روزهای معلوم یاد کنند به خاطر روزیِ که به آن‌ها از چهارپایان داده است، پس از آن بخورید و به بی بضاعت و فقیر نیز بخورانید).
پس مراسم حج برای مشاهده عینی منافع اقتصادی نیز هست. شما ببینید همین مراسم حج چقدر نشاط اقتصادی بزرگی را در سطح جهان به وجود می‌آورد، و چقدر این اقتصاد را موّاج و پرتحرک می‌سازد. صدها شرکت هوایی، ده‌ها شرکت اتوبوس‌رانی و حمل و نقل عمومی، صنعت هتل داری، خدمات رستوران و اغذیه‌های سریع و غیر سریع و … از اثر حج فعالیت وسیع و گسترده می‌نمایند و این‌گونه از طریق حج صنعت جهانگردی بزرگی به عمل می‌آید که میلیون‌ها نفر از بابت آن روزی می‌خورند، و انبوهی از سرمایه‌های نقدی و غیر نقدی از جیبی به جیبی دیگر و از کشوری به کشوری دیگر منتقل می‌شود و به مثابه سنگی عمل می‌کند که در آب راکد این اقتصادها انداخته می‌شود.
این پاسخ‌ها متناسب با حوصله این نوشته کوتاه و مختصر است، کسانی‌که می‌خواهند دقیق تر به اهمیت حج در زندگی اقتصادی مردم دنیا در کنار منافع معنوی آن پی ببرند، بهتر خواهد بود به آمارها مراجعه کنند و از این طریق بر اهمیت حج به عنوان یک جریان سالانه ای که به نفع همه است، واقف گردند.
