جایگاه والای امام جعفر صادق (رح) از دیدگاه اهل سنت

آوای سنت : امام جعفر صادق چه کسی است ؟

ایشان جعفر بن محمد بن علی زین العابدین بن حسین بن علی ابن ابی طالب پسر عموی حضرت رسول ص و پسر فاطمه رض دختر پیامبر است. این نسب ایشان از طرف اصول بود.

و اما از طرف دایی ھایشان: ایشان از دو جھت فرزند ابوبکر صدیق رض افضل ترین ولی خدا و صحابی بزرگوار رسول خداص است لذا امام صادق می فرماید: (ولدنی ابوبکر الصدیق مرتین) یعنی ، ابوبکر صدیق از دو طرف جد من است.

با این تفصیل که: مادر ایشان ام فروه بنت قاسم بن محمد بن ابی بکر صدیق رض است . و مادر ایشان – یعنی مادر بزرگ مادری ایشان – اسماء بنت عبدالرحمن بن ابوبکر صدیق رض است.

کسی که نسبش اینگونه باشد که از یک طرف فرزند پیامبرص و از طرف دیگر فرزند ابوبکر صدیق رض آنھم حضرت صدیق از دو جھت پدر بزرگ ایشان باشد، با آن دینداری و تقوا و قرابتش به پیامبرص می توان آن را در راستای عمیق تر بودن محبت و احترام نسبت به پدر بزرگش دانست .

ایشان در سال ۸۰ ھشتاد قمری در مدینه منوره متولد شد و در سال ۱۴۸ قمری در سن ۶۸ سالگی در مدینه منوره چشم از جھان فروبست.

لقب:

امام جعفر بن محمد به صادق لقب یافت، و این لقب آنقدر برایشان غالب شد که ھرگاه ذکر می شد جز ایشان ذھن کسی به جای دیگری نمی رفت. علت شھرت ایشان به لقب صادق این بود که ایشان در گفتار و کردار و رفتارش صادق بود جز صداقت و راستی از ایشان ھرگز دروغی ثابت نشده است. بقول شاعر:

بأبیه اقتدی عدی بالکرم                ومن یشبه أباه فما ظلم

عدی درسخاوت به پدرش گرویده است و کسیکه به پدرش شباھت داشته باشد زیاد روی نکرده است.

و پدران ایشان صادق ترین انسان ھای دنیا بودند ، از یکسوی رسول امین ص که حتی درمیان کافران و مشرکان و به اعتراف آنان صادق و امانت دار بود. و از طرف دیگر پدر بزرگش ابوبکر، صدیق این امت که خداوند متعال درباره اش (در آخر سوره توبه) چنین نازل فرمودند:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ.(توبه ۱۱۹)

ای مؤمنان از خدا بترسید و با راستگویان باشید.

خلاصه ایشان به این لقب شھرت یافت و علماء ایشان را به ھمین لقب می شناسند و معرفی می کنند. و بر اساس دیدگاه اهل سنت هیچ کس جز پیامبران معصوم نیستند و لذا معصوم نیست .

فرزندان:

امام جعفر صادق رحمه الله فرزندان زیادی بجای گذاشتند:

۱- اسماعیل که بزرگ ترین فرزند ایشان است و در حیات ایشان در سال ۱۳۸ ھجری وفات نمود، و فرزندی بنام محمد بن اسماعیل از خود به جای گذاشت، محمد فرزندان زیادی داشت که ھر کدام آنان نسلی بجای گذاشتند.

۲- عبدالله، و کنیه ایشان ابو عبدالله بود.

۳- موسی که به کاظم لقب یافت .

۴- اسحاق
۵- محمد
۶- علی
۷- فاطمه.

مهم ترین اساتید:

امام جعفر صادق رحمه الله علم و حدیث را از طبقه عالی از علماء آموختند، زیرا ایشان اواخر عصر صحابه را درک کردند، مانند سھل بن سعد ساعدی و انس بن مالک رضی الله عنه. از پدرشان محمد بن علی باقر ھم زیاد روایت کرده است، باقر فاضل و ثقه است اکثر محدثین از ایشان روایت کرده اند، وفات ایشان تقریبا سال ۱۱۰ ھجری بود ، اکثر روایات ایشان ا ز طریق پدر از جدش حسین بن علی یا علی ابن ابی طالب از رسول خدا ص است و این به اعتبار سند عالی ترین روایات وی است و این ھا بھترین نمونه روایات پسران از پدرانشان است.

از دیگر شیوخ امام صادق سردار تابعین عطاء بن ابی رباح، محمد بنشھاب زھری، عرو ه ابن زبیر، محمد بن المنکدر، عبد الله بن ابی رافع، وعکرمه مولی ابن عباس است. کما اینکه از جدش قاسم بن محمد بن ابوبکر نیز روایت کرده است و اکثر شیوخ ایشان از علمای مدینه است، ھمه این ھا که ذکر کردیم امامان ثقه، معتمد، دیانتدار، صادق، عادل، و امانت دار ھستند، خداوند ھمه شان را رحمت کند.

بارزترین شاگردان:

کسانی که از ایشان علم آموختند چه علم روایت و چه علم فقه عده بزرگی از علماء و حفاظ ثقه و معتمد ھستند که مشھوترین آنان عبارتند از: یحی بن سعید انصاری قطان، یزید بن عبدالله بن الھاد اللیثی المدنی- ایشان از امام صادق از سن بزرگ تر بودند و ده سال پیش از ایشان وفات نمود، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج که از ھمدوره ھای ایشان است، ابان بن تغلب، ایوب سختیانی ، ابوعمرو بن العلا، مالک بن انس الاصبحی امام دار الھجرت، سفیان ثوری، امام نقاد شعبه بن الحجاج، سفیان بن عینیه، محمد بن ثابت بنانی، و بسیاری دیگر.

از میان شاگردان، بعضی بیشتر از ایشان فقه آموخت و با ایشان ھم نشین بود که از این جمله امام مالک رحمه الله قابل ذکر است.

همچنین تمام اصحاب صحاح سته از ایشان حدیث نقل کرده اند، البته امام بخاری در صحیح نه بلکه در کتاب ھای دیگرش از ایشان حدیث نقل کرده است، براستی که ایشان امام صادق ثقه و صدوق و امام و فقیه بود، رحمت خدا بر او باد. لذا ایشان یکی از علمای بزرگ اهل سنت به شمار می رود .

سخاوت و کرم:

ایشان در میدان کرم و سخاوت منزلت فوق العاده ای داشتند و این امر از ایشان و از خاندان سخاوتمند نبوت امر عجیبی نیست، جد بزرگوار ایشان رسول الله صلی الله علیه و سلم از باد ھم سخاوتمندتر بودند، نمونه ھای بارز و بی شمار کرم آنحضرت، چه در غزوات و چه در مواقع مختلف دیگر، روشن و آشکار است بقدری سخاوت میکردند و با دست باز می دادند که ھیچ نگرانی و ترسی از فقر و تنگدستی نداشتند.

ھیاج بن بسطام تمیمی شاگرد امام جعفر صادق رح در باره سخاوت ایشان چنین می گوید:

(کان جعفر بن محمد یطعم حتی لا یبقی لعیاله شیء) امام صادق رح بقدری با دست باز غذا می داد که برای فرزندان خودش چیزی باقی
نمی گذاشت. و این بخشش و سخاوت کسی است که از فقر و تنگدستی نمی ترسد.
روایت شده که وقتی از ایشان درباره تحریم ربا پرسیده شد فرمودند:

(لئلا یتمانع الناس المعروف) انگیزه حرام شدن ربا این است تا اینکه مردم از کار خیر باز نایستند. این دلالت برسخاوت و اطمینان نفس می کند.

می گویند که ایشان گاھی بخاطر اینکه صلح بین مردم برقرار شود حاضر می شد از جیب خودش خسارت آنان را تحمل کند.

ھمچنین گفته می شود که ایشان در انفاق و خرج کردن مخفیانه مشابھت زیادی به جدش امام زین العابدین علی بن حسین رضی الله عنه داشت، عادت ایشان چنین بود که در تاریکی شب باری از نان و گوشت و پول را بردوش می گذاشت و بر فقراء و بین مستمندان مدینه تقسیم میکرد.
این عادت ھمچنان ادامه داشت تا اینکه وفات نمود و مردم زمانی فھمیدند که مستمندان در ماندند و کسی نبود که نیازشان را برآورد.

حکمت و دانش وافر:

کسانی که زندگی نامه امام صادق رح را نوشته اند از حکمت و حاضر جوابی ایشان به کثرت سخن گفته اند، حاضر جوابی در برابر پرسش ھای دشوار و پیچیده، که واقعا این حاضر جوابی ھا بر علم و دانش گسترده و فھم عمیق و دور رس ایشان دلالت می کند. کما اینکه دلالت بر این دارد که خداوند متعال به ایشان درک سریع و
زبان فصیح، عنایت فرموده که بتواند جامع ترین معانی را تعبیر کند و فقه و بینشی که مقاصد و اسرار شریعت را درک کند.

شاگرد ایشان سفیان بن عیینه می گوید:
در موسم حج به مکه آمدم دیدم ابوعبدالله جعفر بن محمد، شترش را در ابطح خوابانده، گفتم: یابن رسول الله! چرا موقف – جای ایستادن در عرفات- در پشت حرم قرار گرفت و نه داخل مشعر الحرام؟ فرمود: کعبه خانه خدا، حرم پرده آن و (موقف) دروازه آن است، وقتی عازمین حج به قصد زیارت کعبه آمدند :

اول آنان را دم دروازه نگھداشت تا اینکه زاری و تضرع کنند، وقتی اجازه ورود به آنان داد اندکی به دروازه دوم نزدیکشان کرد، یعنی مزدلفه، وقتی کثرت زاری و تضرع و تلاش آنان را دید رحمش آمد، وقتی به آنان رحم کرد دستور داد قربانی شان را تقدیم کنند، وقتی قربانی شان را تقدیم کردند و مناسک را انجام دادند و از گناھانی که بین او تعالی و آن ھا مانع بود پاک شدند، دستور داد پاکیزه و با طھارت خانه اش را زیارت کنند.
پرسید چرا روزه در ایام تشریق مکروه شد؟ فرمود: زیرا آنان در این روزھا مھمان خدایند و برای مھمان شایسته نیست که د ر خانه میزبانش روزه بگیرد.

شاگرد ایشان عائذ بن حبیب روایت می کند که امام جعفر صادق فرمودند:

ھیچ توشه ای بھتر از تقوای نیست، و ھیچ چیزی بھتر از خاموشی نیست، ھیچ دشمنی مضرتر از جھل نیست، وھیچ مرضی خطرناکتر از دروغ نیست.

نصیحت به فرزندش:

باری امام صادق فرزندش موسی کاظم رح را داشت نصیحت میکرد فرمودند:
فرزندعزیزم! کسیکه به قسمت و تقدیرش راضی باشد ھمیشه بی نیاز  است، کسی که به داشته دیگران چشم بدوزد از گرسنگی میمیرد، کسی که
به قسمت و تقدیرش راضی نباشد خداوند را در (قضاء) عدالتش متھم کرده است، کسی که عیب دیگران را کوچک بشمارد عیب خودش در نظرش برزگ جلوه می کند ، کسی که پرده پوشی دیگران را نکند عیوبش آشکار خواھد شد.

کسی که شمشیر بغاوت و شورش بکشد با آن کشته خواھد شد و کسی که برای برادرش چاھی بکند خداوند خود او را در آن سرنگون می کند، کسی که با ابلھان ھمنشینی کند تحقیر می شود، کسی که با علماء نشست و برخواست کند مورد احترام قرار میگیرد، کسی که به جاھای بد سرزند متھم می شود.

ای فرزند عزیزم! مبادا از دیگران عیبجویی کنی که از تو عیب جویی خواھد شد ومبادا در کارھای لایعنی دخالت کنی که بخاطر آن ذلیل خواھی شد.
ای فرزند عزیزم! حق را بگو چه به نفع تو باشد و چه به ضررت، که مورد مشورت خویشاوندانت قرار خواھی گرفت، ھمواره قرآن را تلاوت کن، و در نشر اسلام بکوش.

وامر به معروف و نھی از منکر کن و باکسانی که از تو می بُرند رفت و آمد داشته باش! سلام را تو آغاز کن، ھرکس از تو چیزی طلبید بده و مبادا خبر چینی کنی که خبر چینی در دل ھا کینه میکارد. مبادا به عیوب دیگران مشغول شوی که ھر کسی دیگران ر ا ھدف قرا ر دھد خودش ھدف قرار می گیرد.

به دیدن نیکان برو، واز گنھکاران دیدن مکن، که آن ھا ھمانند سنگی ھستند که از آن آب بیرون نمی آید، و درختیکه برگ ھایش سبز نمی شود و زمینیکه از آن گیاه نمی روید.

شخصیت:

خداوند متعال به امام صادق در کنار تواضع و اخلاق نیکوی ایشان، وقار و سنگینی خاصی عنایت فرموده بود که بزرگ ترین حاکم روی زمین در زمان خودش یعنی ابو جعفر منصور خلیفه عباسی، در برابر ایشان تسلیم بود.

ستایش علماء:
برای بزرگواری و شناختن موضع علماء در قبال ایشان ھمینقدر کافی است که بدانید که تمام اصحاب صحاح سته از ایشان حدیث نقل کرده اند،
البته امام بخاری نه در صحیح بلکه در کتاب ھای دیگرش از ایشان حدیث آورده است.

ابن تیمیه در(منهاج السنه) گفته است: به اتفاق اھل سنت جعفر بن محمد از ائمه دین است.

موضع ایشان در قبال شیخین: ابوبکر صدیق و عمر فاروق رض

حضرت ابوبکر صدیق که از دو جھت پدر بزرگ ایشان است، و ھر دوی آنان حضرت صدیق و حضرت فاروق وزرای جدش حضرت محمدص هستند ایشان ھر دو بزرگوار را دوست می داشت و احترام می کرد و از آنان به خوبی یاد می نمود، و کسانی را که با ایشان بغض و کینه می داشت بد می دید و با آنان بغض می ورزید.

عبدالجبار بن عباس ھمدانی می گوید:

ھنگامی که می خواستیم از مدینه کوچ کنیم جعفر بن محمد نزد ما آمد و فرمود : ان شاء الله شما از نیکان شھرتان ھستید ، به آنان از طرف من بگویید:

ھر کس معتقد باشد که من از ابوبکر و عمر بیزاری می جویم من از او بیزارم.

ابن ابو عمرعدنی از جعفر بن محمد صادق از پدرشان روایت می کند که فرمودند:

در زمان رسول خداص مردم اھل بیت ابوبکر را نیز اھل بیت رسول الله ص می خواندند .

زھیر بن معاویه می گوید: پدرم به جعفر بن محمد گفت:
من ھمسایه ای دارم که مدعی است شما از ابوبکر و عمر (رض) بیزاری می جویی؟!

امام صادق فرمودند:

(برئ الله من جارک) خداوند بیزار باد از ھمسایه ات .

بخدا سوگند من امیدوارم خداوند بخاطر قرابتم با ابوبکر به من نفعی برساند، وقتی من مریض شدم دایی ام عبدالرحمن بن قاسم را وصی خودم قرار دادم.

محمد بن فضیل از سالم بن ابی حفص روایت می کند که فرمودند:
از ابوجعفر و پسرش(امام صادق و امام باقر ) درباره ابوبکر و عمر رض پرسیدم فرمود:

ای سالم! با آن دو دوستی کن، زیرا که آن دو امام ھدایت بودند. سپس فرمود : ای سالم! آیا کسی پدر بزرگش را دشنام می دھد؟! أبوبکر پدر بزرگ من است، شفاعت محمدص در قیامت نصیبم نشود اگر آن ھا را دوست نداشته باشم.

رحمت خداوند بر ایشان باد