آوای سنت : نماز بر هر مسلمان عاقل و بالغ فرض است، چه زن باشد یا مرد. هر کسی که بر او وصف اسلام و ایمان اطلاق می‌گردد، او باید در شبانه روز پنج‌بار نماز بگزارد، و اگر انسانی بدون عذر نمازی را به عمد ترک کند، مرتکب گناه کبیره شده است.
یک مسلمان وظیفه دارد نمازهای فرضی را ابتداءً با مسلمانان در مسجد یا غیر مسجد به جماعت ادا کند، و حتی الإمکان سعی نماید نماز را انفرادی و تنهایی نخواند، چون ثواب نماز با جماعت بسیار بیشتر از ثواب نماز منفرد است.
در نظرگاه فقهای احناف نماز جماعت سنت مؤکده است. فقها می‌گویند این سنت مؤکده به حدی مورد تأکید قرار گرفته که نزدیک به واجب شده است. در برخی از مذاهب فقهی از جمله مذهب امام احمد حنبل جماعت در نماز فرض می‌باشد. (الفقه الحنفی المیسر، ج۱ ص ۲۰۲)
در نظرگاه برخی از علما دلیل لزوم جماعت در نمازها این آیه مبارکه است:
«وَأَقِیمُواْ الصَّلاَهَ وَآتُواْ الزَّکَاهَ وَارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ» [البقره،۴۳] (و نماز را بر پای دارید و زکات بدهید و با رکوع کنندگان رکوع نمایید).
این‌که گفتیم نماز جماعت از نماز منفرد و تنها بیشتر ثواب دارد، به خاطر احادیثی است که در این خصوص از نبی مکرم اسلام وارد شده است. ایشان فرمود:
«صلاه الجماعه تَفضُل على صلاه الفَذِّ بسبعٍ وعشرین درجه»
(نماز جماعت از نماز تنهایی بیست و هفت درجه فضیلت دارد).
رسول الله (ص) و اصحاب کرام‌شان به خصوص خلفای راشدین و ائمه دینی، همه بر نماز جماعت توصیه و تأکید می‌کردند، و خودشان پیوسته نماز را با جماعت ادا می‌نمودند، و حتی اگر به مسجد نمی‌رسیدند در خانه یا بازار یا هر جایی که بودند، با همراهان خویش جماعت می‌کردند.
اما سوال اینجاست که حکم حضور زنان در مسجد و ادای نماز جماعت توسط آن‌ها چیست؟ و آیا آن‌ها نیز می‌توانند مانند مردان به جهت ادای نماز جماعت به مسجد بروند؟
در این خصوص باید گفت که جماعت هم بر زنان لازم است و هم بر مردان. ولی لزوم آن بر مردان به مراتب بیشتر از لزوم آن برای زنان است. در صورتی که امکانات اقامه نماز با جماعت برای زنان میسر باشد، آن‌ها می‌توانند و باید که یکی از میان خود را به عنوان امام تعیین نمایند، و دیگران پشت سر او اقتدا کنند.
و اما در خصوص رفتن زنان به مسجد، در این خصوص باید گفت: برای زنان اولی و احسن این است که نماز را در خانه ادا کنند و به مسجد نروند. به خصوص در عصر و زمان ما که فتنه‌های مختلف موج می‌زند، و زنان از امنیت کافی و لازم در مسیر راه بر خوردار نیستند.
لیکن اگر زنان احساس امنیت می‌نمودند، و در واقع هم چنین امنیتی برای آن‌ها وجود داشته باشد، بهتر است به مسجد بروند و در جماعت مسلمانان شرکت کنند. به خصوص اگر می‌توانستند با شوهر یا محرم شرعی دیگری به مسجد بروند.
پس برای زنان شرکت در نماز جماعت و در مسجد تحت شروط خاصی که بیان خواهیم نمود مباح است، ولی اگر در خانه نماز بگزارند برای آن‌ها بهتر و اولی‌تر است.
بر اساس بیان فقهای اسلام برخی از دلایل جواز حضور زنان در مساجد موارد آتی است:
– حدیث پیامبر اکرم (ص) که فرمود: «لا تَمْنَعُوا إِمَاءَ اللهِ مَسَاجِدَ الله، وَلْیَخْرُجْنَ تَفِلاتٍ» (موارد الظمآن، ج۲ ص ۲۲)
(کنیزکان خدای را از مساجد باز ندارید و باید آن‌ها بدون بوی خوش از خانه بیرون شوند).
– از ام المؤمنین عایشه صدیقه(رض) روایت شده که گفت: «پیامبر(ص) نماز صبح را می‌خواند پس زن‌ها در حالی بیرون می‌شدند که خود را به منظور این‌که در روشنایی صبح شناخته نشوند، در لباس خویش می‌پوشانیدند». (ابوداود، ج۱ص ۳۱۵) این روایت دلالت بر آن دارد که در زمان رسول الله (ص) زنان به نماز جماعت صبح نیز می‌رفتند.
– با در نظرداشت جواز حضور زنان در مساجد، فقهای اسلام در مورد تنظیم صفوف و برابری آن‌ها چنین مقرر داشته‌اند که در صف اول مردان قرار گیرند، و در صف دوم کودکان پسر، و در صف سوم خانم‌ها و دختران.
روایات دیگری نیز مبنی بر جواز حضور زنان در مساجد وجود دارد که به منظور رعایت اختصار از ذکر آن‌ها خود‌داری می‌شود.
اما دلیل این‌که ادای نماز برای زنان در خانه بهتر از مسجد است، این حدیث نبوی (ص) است:
«لا تمنعوا نساءَکم المسَاجد، وبیوتُهن خیرٌ لهن» (مسند احمد، ج۵ ص ۷۷)
(خانم‌های خویش را از مساجد باز ندارید، و خانه‌های آن‌ها برای‌شان بهتر است).
این حدیث نبوی صراحت دارد بر این‌که ادای نماز برای زنان در خانه بهتر از ادای نماز در مساجد است، چون حضور آن‌ها در مساجد گاهی آن‌ها را در معرض فتنه قرار می‌دهد.
اما اگر خوف فتنه وجود داشت، یا در مسیر خانم‌ها امنیت کافی نبود، و یا خانم‌ها شرایط لازم حضور در مساجد را به خصوص حجاب شرعی را رعایت نمی‌کردند، در چنین حالتی طبیعی است که حضور آن‌ها در مساجد حرام است.
به هر حال اگر زنی خواسته باشد به منظور ادای نماز جماعت به مسجد برود، باید با در نظرداشت شروط آتی این کار را انجام دهد:
– امنیت کامل موجود باشد.
– خوف فتنه نباشد.
– خانم شوهردار شوهر خود را در جریان قرار دهد، و شوهر نباید همسر خود را از رفتن به مسجد باز دارد.
– در جریان رفتن به مسجد حجاب کامل شرعی را رعایت نماید.(رعایت حرمت مسجد بر همه افراد لازم است و زنان نباید با حجاب و پوشش نامناسب در مسجد حضور پیدا کنند.
– در هنگام خروج از خانه هیچگونه عطر و خوشبویی استفاده ننماید.
– در جریان رفتن به مسجد از هیچگونه آرایش و مواد زینتی استفاده نکند.
– اگر زنی بسیار زیبا و خوشکل بود، بهتر است که به مسجد نرود.
– در مسیر خانه تا مسجد با محرم شرعی یا مجموعه‌ای از خانم‌ها رفت و آمد کند.
– کودکی در خانه که نیازمند توجه ویژه مادر است، نداشته باشد.
– بهتر است در مساجد، محل خاصی برای ادای نماز خانم‌ها اختصاص داده شود تا آن‌ها بتوانند دور از چشم چرانی‌های مردان به عبادت حق‌تعالی بپردازند.
در زمان کنونی بهتر است در عرصه حضور زنان در مساجد فرهنگ‌سازی صورت گیرد. فرهنگی که تمام مستلزمات و شرایط حضور زنان را در مساجد فراهم نماید. این فرهنگ سازی باید با مشارکت دولت، عموم مسلمانان و مردم محلی به انجام برسد که در آن مسجدی قرار دارد. باید شرایط لازم فراهم شود تا خانم‌ها نماز خویش را در مسجد ادا کنند و از ثواب نماز جماعت برخوردار گردند و در عین حال از مزایای حضور در مساجد به خصوص استفاده از موعظه‌ها و درس‌های مختلفی که در مساجد برگزار می‌شود، استفاده نمایند.
منع نمودن زنان از مساجد به خصوص در کشورهای پیشرفته که امکانات لازم را برای فراهم نمودن شرایط این حضور دارند، کاری نادرست و نا معقول است. ضمن این‌که این عمل مخالف آموزه‌های اسلام می‌باشد.
