آوای سنت : به حکم آیه مبارکه: {لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً }الأحزاب۲۱
(محققاً که برای شما در رسول خدا الگوی نیکوست برای کسی که خدا و روز آخرت را امید دارد و ذکر خدا بسیار گفته است)
و بسیاری آیات دیگر؛ پیامبر اکرم (ص) برای ما مسلمانان الگو و مقتدا و متهدا هستند و ما همه موظفیم به ایشان اقتدا کنیم و یقین داشته باشیم راهی را که ایشان طی کرده‌اند انسان را به سر منزل مقصود می‌رساند.
تمام آنچه از رسول الله (ص) برای ما رسیده سنت است، اما همه سنت تشریعی نیستند. میان سنن فرض داریم مثل ادای نماز در وقت معینه‌اش، واجب داریم مثل نماز وتر، سنت مؤکد داریم مثل سنن رواتب، مستحب داریم مثل نماز تهجد، مباح داریم مثل پوشیدن رنگی خاص از لباس که این اخیر سنت عادی نیز هست و جنبه تشریعی ندارد. و اینگونه سنن رسول الله (ص) دسته بندی می‌شوند و همه در یک سطح و سویه قرار ندارند. ولی در همه این‌ها نبی مکرم (ص) برای مقتدیان و مهتدیان اسوه و الگو هستند و انسان می‌تواند با اقتدا به ایشان در تمام امور اجر و ثواب بسیاری را کمایی کند.
روایت شده که عبدالله بن عمر (رض) فرزند عابد و زاهد و عارف و عالم خلیفه دوم عمر بن الخطاب (رض) به حدی نسبت به تبعیت از رسول الله (ص) حساس بود که تلاش می‌کرد در کوچه پس کوچه‌های مدینه به یاد آورد که ردّ پای رسول الله (ص) کجا بوده و ایشان از کدام مسیر در کدام راه سیر کردند تا او هم در مقام اقتدا به ایشان در همان مسیر گام بر دارد و حرکت کند.
این خیلی خوب است که انسان مثل عبدالله بن عمر (رض) باشد، اما اگر می‌خواهد گزینشی عمل نماید و میان سنت‌ها بر اساس نیاز، فرصت، امکانات و شرایطی که دارد یکی یا دو یا چندتایی را بر گزیند و انجام دهد، در این حالت باید متوجه اولویت بندی علما و اندیشمندان که در بالا به نمادهایی از آن اشاره شد باشد.
بسیاری از ما تلاش می‌کنیم در تبعیت از پیامبر خدا (ص) بر منظر و شکل ظاهری تأکید کنیم و تلاش بورزیم از این جهت خود را به سنن ایشان آراسته بسازیم، غافل از این‌که تبعیت از ایشان تنها در این حد خلاصه نمی‌شود. حتی آنان‌که بر ظاهر و شکل تأکید دارند باز هم قسمتی از ظاهر و شکل را که عمده‌تر و مهم‌تر است از نظر دور می‌دارند.
به عنوان مثال: گذاشتن ریش یکی از سنن هُدی است که مردان مسلمان در مقام تبعیت از رسول الله (ص) آن‌را می‌گذارند، این کاری خوب و پسندیده و مستوجب اجر و پاداش است، اما مهم‌تر از آن سنت اخلاق و رفتار نیک است که آن هم باید در کنار سنت ریش رعایت شود. برای کسی که ریش می گذارد تکمله این سنت، تمسک به اخلاق نبوی (ص) است. نمی‌شود کسی ریش داشته باشد اما انسانی خشن، بی روح و بی عاطفه، شتّام و سبّاب و لعّان و فحّاش باشد. لازمه گذاشتن ریش رحمت، شفقت، مهربانی، صبر، گذشت، حوصله، بردباری، عیّاری، فداکاری، تعاون، همکاری، همیاری، نصیحت، موعظه نیک، مشوره درست، ارشاد و رهنمایی و از این قبیل سایر صفات نیکی است که در رسول معظم (ص) موج می‌زد.
مجلس رسول الله (ص) به حدی شیرین و گوارا و لذت بخش بود که اگر انسانی ساعت‌ها در محضر ایشان می‌نشست و به گوهرهای بیانی‌شان گوش می‌داد خسته نمی‌شد. شاید کسی بگوید چون ایشان پیامبر بودند اینگونه بوده است! در پاسخ باید گفت که خیر رسول الله (ص) بدون در نظر داشت وحی آسمانی و نبوت و رسالتی که به آن امتیاز داشتند، ذاتاً و به گونه فطری از چنین اخلاقی برخوردار بودند. شما در قبل از بعثت نبوی (ص) دقت کنید، زمانی که بر ایشان وحیِ نازل نمی‌شد اما با آن هم ایشان به صداقت و امانت معروف بودند و مردمان مکه و مسافران و دیگران امانات خویش را نزد ایشان می‌گذاشتند و اطمینان کامل داشتند که هرگز ضایع نمی‌شود، این در حالی بود که تا آن زمان اصلاً جبرئیل امین (ع) بر ایشان وحی نازل ننموده بود و ایشان در مرحله نوجوانی و جوانی قرار داشتند.
در ضمن راویان اخبار گزارشی را درج روایات نکردند که مثلاً رسول الله (ص) قبل از بعثت اخلاق‌شان چنان بوده و بعد از بعثت بهتر شده است، خیر. چنین روایتی وجود ندارد، زیرا حضرت شان در ماقبل بعثت و ما بعد آن از عین سترگی اخلاق و عظمت صفات برخوردار بودند، صرفاً آن صفات نیک را بعد از نزول وحی بیشتر پرورش دادند و رعایت کردند که درود و صلوات خدای تبارک و تعالی بر ایشان باد.
پس یکی از بهترین، واجب ترین، مهم ترین، افضل ترین، لازم ترین، مؤثر ترین، نیکو ترین صفات حضرت رسول (ص) که همه باید به آن التزام عام و تام و شدید داشته باشیم ولو منظر و ملبس ما هرچه باشد این است که مانند ایشان اخلاق سترگ داشته باشیم.
پیروان راستین رسول الله (ص) اخلاق عالی دارند چون پیامبر شان که درود خدا (ج) بر او باد اخلاق عالی داشتند. انس بن مالک (رض) یاور نزدیک و خادم‌شان در باره اخلاق‌شان می‌گوید: «پیامبر نیکوترین مردم از حیث اخلاق بود». (رواه ابوداود و الترمذی) معنی این حرف چیزی نیست جز این‌که هیچ کس در آن عالم هستی در اخلاق نیکو به پایه حضرت رسول (ص) نمی‌رسید.
این نکته را صفیه بنت حیی بن اخطب ام المؤمنین (رض) نیز مورد تأکید قرار می‌دهد و می‌گوید: «من از رسول الله (ص) نیکو خلق‌تر ندیدم» (رواه الطبرانی فی الأوسط).
ام المؤمنین حمیرای رسول الله (ص) عایشه صدیقه طاهره (رض) بر بیان اخلاق رسول الله (ص) با گفتن این‌که: «اخلاقش قرآن بود» (رواه مسلم) سنگ تمام می‌گذارد.
بنا بر این تنها تمرکز بر ملبس و منظر در سنن هدی کاری غیر دقیق و ناقص است. انسان مسلمان باید تمام سنن را مقتدی و مهتدای خود بگرداند به خصوص اخلاق حسنه حضرت رسول الله (ص). و اگر کسی در ملبس و منظر به ایشان اقتدا کند اما اخلاق درست نداشته باشد، قطعاً که نا خود آگاه به سنن منظر و ملبس اهانت روا داشته است، زیرا کسی که خود را به در ظاهر به شکل رسول الله (ص) در می‌آورد باید خیلی مواظب باشد که از لازمه آن کارش این است که به اخلاق حضرت رسول (ص) نیز التزام عام و تام داشته باشد.
