فضیلت صحابه و حقوق آن ها بر ما

آوای سنت : الحمد لله الذی أرسل رسوله محمدًا – صلى الله علیه وسلم – بشیرًا ونذیرًا، وداعیًا إلى الله بإذنه وسراجًا منیرًا، بعثه رحمه للعالمین، ومُعلمًا للأُمیین بلسان عربی مبین، ووعده یوم القیامه مقامًا محمودًا وحوضًا مورودًا، وشرفًا مشهودًا؛ فصلوات الله وملائکتِه وأنبیائِه والصالحین من عباده علیه، وسلِّم تسلیمًا مزیدًا، ورضی الله عن أصحابه الکرام لُیوث الصِّدام، أهل المواقف العِظام، وهداه الأنام، رضی الله عنهم أجمعین.

أما بعد:

ای مؤمنان، ای بندگان الله تقوای الله ـ تعالی ـ را پیشه کنید. همانا تقوای الله ـ جل و علا ـ اساس سعادت و راه خوشبختی و پیروزی در دنیا و آخرت است.

از بزرگترین نعمت های الله ـ تبارک و تعالی ـ بر بندگانش اسلام است، همان دینی که الله آن را برای ما برگزیده است، الله تعالی می فرماید: ﴿الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا﴾[۱]. ترجمه: “امروز را برای شما به کمال کردم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و اسلام را دین شما برگزیدم”.

دینی که الله تعالی غیر از آن را نمی پذیرد؛ ﴿ إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ﴾[۲]. ترجمه: “همانا دین نزد الله اسلام است”. و در آیه دیگر می فرماید: ﴿وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلَامِ دِینًا فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخَاسِرِینَ)[۳]. ترجمه: “و هر کس که دینی جز اسلام اختیار کند از او پذیرفته نخواهد شد و در آخرت از زیاندیدگان خواهد بود”.

همانا این دین حقیقی، و هدایت کننده به راهی است که الله آن را برگزیده است، و الله تعالی رسولی کریم، و دعوتگری با حکمت و ابلاغ کننده امینی را بر بندگانش انتخاب کرده است که او کسی نیست جز رسول الله صلی الله علیه و سلم، پس او این رسالت را تا زمان وفاتش تمام و کمال به ابلاغ رساند و به امانتش وفاداری کرد، و به امتش برای حفظ آن توصیه کرد و جهاد را همانگونه که شایسته بود به جای آورد، و هیچ خیری را ترک نکرد مگر اینکه امت را به انجام آن امر کرد و همچنین هیچ شر و بدی را ترک نکرد مگر اینکه به امت هشدار داد. پس همانا این منتی است از طرف الله بر بندگانش؛ الله تعالی می فرماید: ﴿هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِنْ کَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُبِینٍ﴾[۴]. ترجمه: “اوست پروردگاری که به میان مردمی بی کتاب پیامبری از خودشان مبعوث داشت تا آیاتش را بر آنها بخواند و کتاب و حکمتشان بیاموزد اگر چه پیش ازآن در گمراهی آشکار بودند”.

همانا الله تبارک و تعالی برای این نبی کریم یاران عادلی برگزید، یارانی که او را نصرت و یاری دادند، و جان و مالشان را در این راه بخشیدند، و به این ترتیب پیروز شدند و الله تعالی از آنان خشنود گردید، الله تعالی می فرماید: ﴿وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ﴾[۵]. ترجمه: “از آن گروه نخستین از مهاجرین و انصار که پیشقدم شدند و آنان که به نیکی از آنان پیروی کردند ، الله خشنود است و ایشان نیز از الله خشنودند”.

هیچ مکان و منزلتی بالاتر از مکان و منزلت صحابه نیست، صحابه ای که الله تعالی عدالت کامل را به آنان داد و افتخار دیدن و شنیدن کلام رسول الله صلی الله علیه و سلم را به آنان داد. پس آنان بهترین امت رسول الله صلی الله علیه و سلم و حامیان دین هستند که دین الله را به امت می رسانند، و همانا الله در قرآن آنان را به سبب عدالت و امانتشان ستایش کرده است و همچنین خبر داده است که الله از آنان راضی و خشنود است و آنان نیز از الله راضی و خشنود هستند، و این ستایش فقط منحصر به قرآن نیست بلکه در انجیل و تورات هم آنان را ستایش کرده است؛ الله تعالی می فرماید: (مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاهِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَهً وَأَجْرًا عَظِیمًا)[۶]. ترجمه: “محمد (صلی الله علیه و سلم) رسول الله است ، و کسانی که با او هستند بر کافران سختگیرند و با یکدیگر مهربان، آنان را می بینی که رکوع می کنند ، به سجده می آیند و جویای فضل و خشنودی الله هستند نشانشان اثر سجده ای است که بر چهره آنهاست و این است صفتشان در تورات و در انجیل که چون کشته ای هستند که جوانه بزند و آن جوانه محکم شود و بر پاهای خود بایستد و کشاورزان را به شگفتی وا دارد ، تا آنجا که کافران را به خشم آورد الله از میان آنها کسانی را که ایمان آورده اند و کارهای شایسته کرده اند به آمرزش و پاداشی بزرگ وعده داده است”. پس این ستایش در قرآن و تورات و انجیل است.

در آیات بسیار زیادی مقام و منزلت و درجات صحابه بیان شده است، و همچنین در سنت، پس در بسیاری از کتب احادیث مثل صحاح و سنن و مسانید احادیثی وجود دارد که دلیل بر فضیلت صحابه و شأن و منزلت آن هاست. از جمله این احادیث این فرموده رسول الله صلی الله علیه و سلم است که می فرماید: (خیر الناس قرنی ثم الذین یلونهم، ثم الذین یلونهم)[۷]. ترجمه: “بهترین مردم، انسان های عصر من است سپس کسانی که بعد از آنان می آیند، سپس کسانی که بعد از آنان می آیند”. و در حدیث دیگر می فرماید: (لا تسبوا أصحابی؛ فوالذی نفسی بیده، لو أنفق أحدکم مثل “أُحدٍ” ذهبًا، ما بلغ مُدَّ أحدهم ولا نصیفه). ترجمه: ” به یاران من ناسزا نگویید؛ قسم به کسی که نفس من به دست اوست، اگر یکی از شما به اندازه ی کوه احد طلا را انفاق کند برابر با یک یا نصف مُدی که اصحاب من انفاق می کنند نیست”. و احادیث در این رابطه بسیار زیاد است.

اما بهترین افراد بین این صحابه ده نفری هستند که رسول الله صلی الله علیه و سلم در یک مجلس آنان را به جنت بشارت داده است، در سنن ترمذی و غیره با اسناد ثابت از عبدالرحمن بن عوف رضی لله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (أبو بکر فی الجنه، وعمر فی الجنه، وعثمان فی الجنه، وعلی فی الجنه، وطلحه فی الجنه، وسعد فی الجنه، وسعید فی الجنه، وعبدالرحمن بن عوف فی الجنه، والزبیر فی الجنه، وعامر (أبو عبیده بن الجراح) فی الجنه). ترجمه: ” أبوبکر در بهشت و عمردر بهشت و عثمان در بهشت و علی در بهشت و طلحه در بهشت و سعد در بهشت و سعید در بهشت و عبدالرحمن بن عوف در بهشت و زبیر در بهشت و عامر(ابوعبیده بن جراح) در بهشت هستند”. پس این ده نفر را رسول الله صلی الله علیه و سلم در یک مجلس بشارت به بهشت داده است، و در بین این ده نفر بهترین ها چهار خلیفه بزرگوار هستند که عبارتند از: ابوبکر و عمر و عثمان و علی رضی الله عنهم اجمعین، سپس بهترین ها در بین این ده نفر ابوبکر و عمر رضی الله عنهم هستند، چنانکه در صحیح بخاری آمده که عبدالله بن عمر رضی الله عنه گفت: (کنا فی زمن رسول الله – صلى الله علیه وسلم – نقول: خیر أصحاب محمد – صلى الله علیه وسلم – أبو بکر ثم عمر، ویبلغ ذلک رسول الله – صلى الله علیه وسلم – فلا ینکره). ترجمه: “در زمان رسول الله صلی الله علیه و سلم می گفتیم: بهترین اصحاب رسول الله ابوبکر سپس عمر است، و این خبر به رسول الله صلی الله علیه و سلم رسید و ایشان آن را انکار نکردند”، و همچنین در صحیح بخاری از محمد بن الحنفیه روایت شده که گفت: به پدرم یعنی: علی بن ابی طالب رضی الله عنه گفتم: بهترین صحابه رسول الله صلی الله علیه و سلم چه کسی است؟ فرمود: ابوبکر، سپس گفتم: بعد ا ز او چه کسی است؟ فرمود: عمر، سپس گفتم بعد از او بهترین تو هستی؟ فرمود: من کسی نیستم جز یکی از مسلمین، بلکه درکتاب “سنت” ابن ابی عاصم روایت شده که علی رضی الله عنه فرمود: (لا یبلغنی عن أحد أنه یفضلنی على أبی بکر وعمر، إلا جلدته حدَّ المفتری). ترجمه: ” کسی مرا بهتر از ابوبکر و عمر نداند، و اگر چنین کرد من حد شخصی که افتراء می زند را بر او اجرا می کنم”.

بلکه همانا ابوبکر و عمر رضی الله عنهما سروران اهل بهشت هستند بعد از انبیاء و رسل، و در این باره حدیث صحیح از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت شده که فرمود: (سیدا کهول أهل الجنه أبو بکر وعمر من الأوَّلین والآخرین عدا النبیین والمرسلین). ترجمه: “اول و آخر سرور صبوران و عاقلان در جنت به جز انبیاء و رسل ابوبکر و عمر رضی الله عنهما هستند”. این حدیث را علی رضی الله عنه و دیگر صحابه روایت کرده اند.

همانا بر ما، امت اسلام واجب است که فضیلت های صحابه را بدانیم، و سرنوشت آنان را حفظ کنیم، و به مکان و منزلت آنان پی ببریم، زیرا که آنان یاران نبی کریم صلی الله علیه و سلم هستند و آنان همان امانت داران و ثقات و عادلانی هستند که این دین را همانگونه که از رسول الله صلی الله علیه و سلم آموختند بدون زیاد و یا نقصان به نسل های آینده ابلاغ کردند، و همواره در نقل اخبار چنین گفته اند: این چیزی است که ما از رسول الله صلی الله علیه و سلم شنیده ایم، و یا، ما آنچه را که همانگونه شنیده ایم به شما ابلاغ می کنیم.

همانا بر ما واجب است که قدر و منزلت آنان را حفظ کنیم و آنان را الگو و اسوه ی خود قرار دهیم، و چگونه است برخی از بندگان الله آنان را الگوی خود قرار نمی دهند در حالی که آنان حمل کننده این دین بودند؟! و واجب است بر ما که بدانیم و بر حذر باشیم به اینکه طعن به صحابه یا به یکی از آنان همانا طعن در دین الله است، زیرا که طعن در ناقل طعن در منقول هم محسوب می شود.

صحابه رضی الله عنهم اجمعین همان کسانی هستند که دین را به ما رساندند، و امت را به حفظ آن توصیه کردند، پس زمانی که به صحابه طعنی وارد می کنند در واقع به دین طعن وارد کرده اند، و به همین دلیل ابو زرعه رازی رحمه الله می گوید: (إذا رأیتم الرجل ینتقص أحدًا من أصحاب رسول الله – صلى الله علیه وسلم – فاعلموا أنه زندیق؛ لأن القرآن حقٌّ والدین حق، وإنما أدَّى إلینا ذلک الصحابه، وهؤلاء أرادوا أن یجرحوا شهودنا، فهم بالجرح أولى، فهم زنادقه). ترجمه: “زمانی که دید شخصی به یکی از صحابه رسول الله صلی الله علیه و سلم طعن وارد می کند و از مقام و منزلتش می کاهد پس بدانید که آن شخص کافراست، زیرا که قرآن حق است و دین هم حق است، و همانا این دو چیز به وسیله صحابه به ما رسیده است ،پس کسانی که می خواهند به شاهدان ما طعن وارد کنند، پس طعن به آنان اولویت دارد ، پس به این ترتیب آنان کافرند”.

بدانید بدون هیچ شک و تردیدی همه اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم عادل و مورد اعتماد کامل هستند، و این هم در قرآن و هم در سنت آمده است، پس در این هیچ جای شکی وجود ندارد.

پس بر همه ما واجب است که قدر و منزلت آنان را حفظ کنیم، و محبت به آنان را در قلب هایمان جاد هیمزیرا که نشانه ی ایمان و طاعت و احسان است، و داشتن بغض به آنان نشانه نفاق و شقاق و نافرمانی است.

همانا روش اهل سنت با صحابه کرام روش صحیح و متعادل است، پس آنان کسانی هستند که اوامر الله و رسول الله صلی الله علیه و سلم را انجام داده اند بدون هیچ افراط و تفریط و غلو. پس این است روش پر برکتی که اهل سنت و جماعت در حق صحابه رسول الله صلی الله علیه و سلم در پیش گرفته اند.

پروردگارا از صحابه رسول الله صلی الله علیه و سلم راضی باش.

پروردگارا از صحابه راضی باش و بهترین پاداش را به آنان عطا فرما.

پرردگارا محبت آنان را در قلب هایمان قرار ده، و ما را در راه احترام به آنان موفق بگردان.

برگرفته از خطبه شیخ عبدالرزاق بن عبدالمحسن البدر

[۱] ]مائده:۳[

[۲] ]آل عمران:۹[

[۳] ]أل عمران:۸۵[

[۴] ]جمعه:۲[

[۵] ]توبه:۱۰۰[

[۶] ]فتح:۲۹[

[۷] ] صحیح بخاری و مسلم[.