امام دارقطنی (۳۰۶ – ۳۸۵ هـ)
آوای سنت : وی امام «ابوالحسن علی بن عمر بن أحمد بن مهدی، ابوالحسن بغدادی دارقطنی» است. دارقطنی منسوب به «دارقطن» است که محله‌ای است در بغداد.
شخصیت و اخلاق وی:
وی یگانه‌ی زمانه و امام دوران خویش در اسماء رجال و علل حدیث و جرح و تعدیل بود و دارای تصنیفات و تالیفاتی ارزشمند بود و دارای روایتی وسیع و اطلاع کامل در درایت بود.
علم اثر و شناخت علل حدیث و و رجال و شناخت احوال راویان به همراه راستی و امانت داری و فقه و عدالت و قبول شهادت و اعتقاد صحیح و سلامت مذهب همه در وی وجود داشت.
دارقطنی رحمه الله علما را دوست داشت و به همراهی آنان علاقه داشت. از این علما می‌توان به “حسن بن احمد بن صالح، ابومحمد سبعی حلبی” اشاره کرد که حافظی متقن بود. دارقطنی از وی روایت شنیده و از وی روایت کرده است. وی نزد “سیف الدوله” دارای احترام و مکانت بود.
شیوخ و شاگردان وی:
وی از “ابوالقاسم البغوی” و افراد بسیاری در بغداد و کوفه و بصره و واسط روایت شنیده است. همچنین “محمد بن حسن شیبانی” و “صعصعه بن سلام” و “معاویه الضریر” و بسیاری دیگر از وی علم آموخته‌اند.
هوش سرشار وی:
آنچه بر تیزهوشی وی دلالت می‌کند داستانی است که یک بار برای وی اتفاق افتاد. وی باری در مجلس “اسماعیل الصفار” که برای مردم حدیث املا می‌کرد نشسته بود و دارقطنی حدیث وی را می‌نوشت. برخی از محدثان حاضر در جلسه به وی گفتند سماع (شنیدن) وی صحیح نیست زیرا او به نوشتن مشغول است. دارقطنی در پاسخ آنان گفت: فهم من در مورد املای شیخ از فهم تو بهتر است… آن مرد به او گفت: آیا می‌دانی شیخ چند حدیث املا کرده است؟ وی گفت: او هجده حدیث گفته است و حدیث اول آن از فلان از فلان است. سپس همه‌ی آن احادیث را با سند و لفظ بیان کرد و هیچ اشتباهی در آن مرتکب نشد تا جایی که مردم به تعجب آمدند.
آرای علما درباره‌ی وی:
ابن جوزی درباره‌ی وی می‌گوید: در وی شناخت حدیث و علم قرائات و نحو و فقه و شعر به همراه امامت و عدالت و عقیده‌ی صحیح یکجا جمع گردیده بود.
عبدالغنی بن سعید الضریر می‌گوید: هیچ کس در دوران خود به مانند علی بن مدینی و موسی بن هارون و دارقطنی در حدیث سخن نگفته است…
ابن خلکان درباره‌ی وی می‌گوید: وی به سرزمین مصر سفر کرد و مورد گرامی داشت وزیر، ابوالفضل جعفر بن خنزابه، قرار گرفت و او به همراه حافظ عبدالغنی وی را در کامل کردن مسندش یاری دادند…
مولفات وی:
۱- کتاب السنن
۲- العلل الوارده فی الأحادیث النبویه
۳- المجتبی من السنن المأثوره
۴- المختلف والمؤتلف فی أسماء الرجال
۵- کتاب الافراد الذی لا یفهمه فضلا عن أن ینظمه إلا من هو من الحفاظ الأفراد والأئمه النقاد والجهابده الجیاد وله غیر ذلک من المصنفات التی هی کالعقود فی الأجیاد
۶- سوالات الحاکم.
وفات امام دارقطنی:
پس از عمری تلاش در راه علم و نشر آن وی در روز سه شنبه هفتم ذی القعده سال ۳۸۵ هجری قمری در سن ۷۷ سالگی دار فانی را وداع گفت.
منابع:
الوافى فى الوفیات – ج۱ ص۱۶۱۳
– شذرات الذهب ، ابن العماد ، ج۳ص۱۱۶
– تذکره الحفاظ ، الذهبی جج۳ ص۱۸۶
– البدایه والنهایه ـج۱۱ص۳۴۵
– أعلام الفقهاء ، یحیی مراد ص۱۰۹
