از عوامل پایداری بر دین

نوع اول: وسائلی که باعث بیشتر شدن ایمان و یقین می‌گردد، به انجام طاعت تشویق می‌کند و انسان را به سوی انجام عمل نیک می‌برد و بنده از این طریق طعم ایمان را می‌چشد.

از جمله‌ی این وسائل: درخواست هدایت به راه مستقیم خداوند است. دعایی که شخص مسلمان باید در هر نمازی آن را تکرار کند: اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ.

طبرانی در معجم الکبیر (۷۱۳۵) از شداد بن اوس ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده که گفت: رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ به من فرمود: ای شداد بن اوس، هرگاه دیدی مردم طلا و نقره را ذخیره می‌کنند این چهار سخن را ذخیره کن: اللهم إنی أسألک الثبات فی الأمر والعزیمه على الرشد، وأسألک موجبات رحمتک وعزائم مغفرتک یعنی: خداوندا من از تو پایداری را در امر [دین] و عزیمت را بر راه درست خواهانم و از تو اسباب رحمتت را و موجبات مغفرتت را خواهانم .

و همچنین: استقامت بر دین الله متعال و عدم سهل انگاری در هیچ یک از امور دین. الله متعال می‌فرماید:

وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ذَلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ [انعام: ۱۵۳]

(و [بدانید] که این راه راست من است، پس از آن پیروی کنید و از راه‌ها [ی دیگر] که شما را از آن پراکنده می‌سازد پیروی مکنید. این‌هاست که [الله] شما را به آن سفارش کرده است؛ باشد که به تقوا گرایید).

و می‌فرماید: یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَفِی الْآخِرَهِ [ابراهیم: ۲۷]

(الله کسانی را که ایمان آورده‌اند در زندگی دنیا و در آخرت با سخن استوار ثابت می‌گرداند و ستمگران را گمراه می‌کند و الله هر چه بخواهد انجام می‌دهد).

قتاده می‌گوید: «اما زندگی دنیا پس آنان را با نیکی و عمل صالح ثابت قدم نگه می‌دارد، و در آخرت یعنی در قبر». تفسیر ابن کثیر (۴/ ۵۰۲).

و از جمله: پایبندی به سنت؛

زیرا از عرباض بن ساریه ـ رضی الله عنه ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ روایت است که فرمودند: به سنت من و سنت خلفای راشدین هدایت یافته پایبندی کنید. به آن تمسک جویید و با بن دندان محکم بگیرید و از امور نوساخته [در دین] به شدت دوری کنید که هر نوساخته‌ای بدعت است و هر بدعتی گمراهی است به روایت ابوداود (۴۶۰۷). آلبانی در صحیح سنن ابی داود آن را صحیح دانسته است.

و از دیگر عوامل، ذکر بسیار پروردگار است.

از ابن عباس ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: شیطان بر قلب انسان چنبره زده است، پس هرگاه حواسش پرت شد و غافل گردید وسوسه‌اش می‌کند و هرگاه الله را یاد کرد دور شده پنهان می‌گردد. مراجعه نمایید به تفسیر طبری (۲۴: ۷۰۹ ـ ۷۱۰).

نوع دوم: وسائلی که انسان را در هنگام فتنه‌ها حفظ می‌کند.

از جمله‌ی این وسائل: صبر بر امر خداوند است.

ابوداود (۴۳۴۱) از ابوثعلبه خُشنی ـ رضی الله عنه ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ روایت کرده که فرمود: در پی شما روزهای صبر خواهد آمد، که شکیبایی ورزیدن در آن همانند در مشت گرفتن اخگر است. برای کسی که در آن اهل عمل [نیک] باشد مانند اجر پنجاه مرد است که مانند وی عمل کرده‌اند گفتند: ای پیامبر خدا، پاداش پنجاه مرد از خودشان؟ فرمود: پاداش پنجاه تن از شما .

و همچنین پناه بردن به خداوند از فتنه‌های ظاهر و پنهان.

در حدیث زید بن ثابت ـ رضی الله عنه ـ که مسلم (۲۸۶۷) روایت کرده آمده است که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ روزی به یارانش فرمود: از فتنه‌های آشکار و پنهان به الله پناه برید پس گفتند: نَعوذُ باللهِ من الفِتَنِ ما ظَهَر منها وما بَطَن یعنی: از فتنه‌ها ـ آنچه آشکار است و پنهان ـ به الله پناه می‌بریم.

و از جمله‌ی آن: در نظر داشتن مراقبت الله و محافظت اوست.

ترمذی (۲۵۱۶) از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ روایت نموده که فرمود: الله را حفظ کن تا تو را حفظ نماید، الله را حفظ کن او را در برابر خود خواهی یافت .

اما او را در چه مواردی حفظ خواهد کرد؟ او را در دینش و در مالش و در خانواده‌اش  محافظت خواهد کرد که این مهم‌ترین چیز است، یعنی اینکه تو را از گمراهی حفظ کند، زیرا هرچه انسان خواهان هدایت باشد خداوند نیز بر هدایت او خواهد افزود:

وَالَّذِینَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْواهُمْ [محمد: ۱۷]

(و کسانی که به هدایت گراییدند [الله] نیز آنان را بیشتر هدایت بخشد و [توفیق] تقوایشان عنایت کند).

و هرچه بیشتر گمراهی پیشه کند ـ پناه بر خدا ـ بر گمراهی‌اش افزوده می‌شود. شرح ریاض الصالحین (۷۰).

از دیگر عوامل، دوستی و هم‌نشینی با مومنان نیکوکار و ترک کسانی است که دچار فتنه شده‌اند.

ابوداود (۴۹۱۸) از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ روایت کرده که فرمود: مومن آینه‌ی مومن است، و مومن برادر مومن است، جلوی زیان دیدن او را می‌گیرد و او را تا حد امکان حفظ می‌کند و از وی دفاع می‌کند.

و همچنین ابوداود (۴۸۳۳) از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمودند: انسان بر دین دوست خویش است، بنابراین هر یک از شما ببیند با چه کسی دوستی می‌کند .

از بزرگتری عوامل ثبات بر دین، قرار ندادن خود در معرض فتنه‌ها و تلاش برای دوری از آن و از اسباب آن است. اینگونه دلش پاک مانده و مزه‌ی ایمان را خواهد چشید. در حدیث دجال آمده که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود: هر که درباره‌ی دجال شنید خود را از او دور گیرد، زیرا به خدا سوگند که شخص نزد او می‌آید در حالی که خود را مومن می‌پندارد، اما پیرو او و شبهاتش می‌شود به روایت ابوداود (۴۳۱۹).

از الله برای ما و برادران مسلمانمان پایداری بر دین او و امان از فتنه‌های آشکار و پنهان را خواهانیم.

والله اعلم