معیارهای انتخاب همسر شایسته بر اساس قرآن و سنت پیامبر خدا ﷺ

آوای سنت : اوضاع ازدواج های فعلی حکایت از عدم موفقیت ها دارد.که گویا بخشی عظیمی از ازدواج های در حال انجام منتظر طلاق نیز باشند. ما شاهد رشد ۸ در صدی طلاق در ایران هستیم . پس می توان نتیجه گرفت که بخش بزرگی از ازدواج های امروزی یا به طلاق می انجامند و یا به یک زندگی سخت و نا خوشایندی. بسیاری از شوهران همسران شان را بخاطر نگهداری بچه های شان نگهداشتند و زندگی توام با زجر را تحمل می کنند.  اگر دلیل آن را مورد بررسی قرار دهیم در می یابیم که انتخابها از ریشه درست و صحیح نیست. اسلام پیروانش را در هیچ عرصه تنها نگذاشته است و توصیه های جدی را بعنوان قانون انتخاب همسر وضع نموده است . تحقیقات نشان میدهد افرادی که زندگی آنها به جدایی می انجامد کسانی هستند نسبت که به قوانین الهی پایبند نیستند واز دسیسه های نفس و شیطان در امان نمی باشند .
کسانی که به دنبال ازدواجی موفق هستند باید همسر را بر اساس و بنیانی که اسلام  تعیین نموده است انتخاب کنند تا عشق و محبت واقعی بین شان بر قرارشود. عشق واقعی آنست که درون خانه و مستحکم باشد عشق تظاهری در بیرون خانه عشق نیست .
برادرم و خواهرم تو از همسرت جزعشق و وفا چیزی دیگری نمیخواهی . انتظارت بجا و معقول است ، اگر افراد خانواده مبتلا به گناهان گوناگون نباشند انتظارت خیلی راحت بر آورده می شود .
برادرم و خواهرم، درکنار دین داری، کوتاهی های همسرت را به بدی تعبیر نکن . و منتظر نباش همسرت بدون کوتاهی باشد، زیرا انسانی بدون کوتاهی آفریده نشده است، پس منتظر چیزی نباش که وجود ندارد . قناعت و گذشت سرمایه زندگی توهستند  این سرمایه را هرگز از دست نده . می خواهی محبوب شوی؟ روزانه جمله همسرعزیز دوستت دارم را به همسرت هدیه کن .

اصول انتخاب همسر در اسلام / انتخاب همسر بر اساس دیانت
منظور ما از دین، مفهوم حقیقی اسلام و تطبیق عملی آداب و ارزش های والای آن دررفتار و عمل است.
التزام و پایبندی کامل بر برنامه ها و قوانین تمام شمول شریعت اسلامی برای زوجین الزامی است. وقتی که یکی از آن دو در این حد از رفتار و التزام عملی باشد می توانیم اورا متدین و با اخلاق بدانیم در غیر این صورت به انحراف در رفتار و فساد اخلاقی اوحکم خواهیم کرد. هرچند در چشم مردی ظاهری پرهیزگار و متدین داشته باشد .
بدین سبب است که رسولخدا ص تمامی کسانی ر ا که قصد ازدواج و تشکیل خانواده دارند، راهنمایی کرده است که مهمترین شرط انتخاب همسر برای پسر ودختر، دینداری است، تا زن در زندگی زناشویی آیند ه خود، وظیفه کامل خود را درحق خانواده همسر و فرزندانش ادا کند.
همچنین رسول خدا اولیاء دختران را سفارش کرده که در باره ی خواستگار دخترشان تحقیق کنند که آیا دیندار وبا اخلاق است یا نه ؟ و آیا توان اداره خانواده و تربیت فرزندان را دارد و نیز می تواند حقوق زناشویی را ادا کند؟ و آیا غیرت آن را دارد که از شرف حیثیت خانوادگی محافظت کند؟ و آیا توان تأمین مخارج و هزینه خانواده را دارد ؟
نرمذی از رسول خدا روایت می کند که فرمود . هرگاه کسی که از دین واخلاقش راضی هستید، برای خواستگاری دخترتان آمد با ازدواجش موافقت کنید، اگر این کار را نکنید باعث فتنه و فساد بزرگ در روی زمین خواهد شد.
بخاری و مسلم از رسول خدا روایت کرده اند که فرمود . ازدواج با زن به خاطر چهار صفت و ویژگی انجام می شود: یکی به خاطر مال و ثروتش، دوم: به خاطر نجابت و اصل و نسب خانوادگی اش، سوم: به خاطر زیبایی و جمالش وچهارم به خاطر دین و ایمانش. پس زن با ایمان و متدین را انتخاب کن تا خوشبخت شوی .
و به راستی چه فتنه ای بزرگتر بر دین و تربیت و اخلاق دختر جوان و متدین است، که درچنگال خواستگاری فاجر وفاسق گرفتار شود که برای شرف و ناموسش ارزشی قائل نیست .
شخصی نزد امام حسن رض آمد و عرض کرد من دختری دارم، به نظر شما چه کسی را برای همسری او برگزینم ؟ فرمود . شوهری انتخاب کن که تقوای الهی داشته باشد، زیرا چنین انسانی اگر زنش را دوست بدارد احترامش را مراعات می کند و اگر با او میانه ای خوب نداشته باشد در حق او ستم روا نخواهد داشت .

گزینش همسر بر اساس اصالت و شرافت خانوادگی
یکی دیگر از اصولی که اسلام برای انتخاب همسر آینده وضع نموده، انتخاب همسربر اساس نجابت و اصالت خانوادگی است . به این معنی که شریک زندگی آینده و همسر از خانواده ای اصیل وریشه دار باشد .
در حدیثی رسول خدا فرمود .از خضراء دمن (سبزه مزبله) بپرهیزید! گفتیم منظور شما ازسبزه مزبله چیست؟ حضرت فرمود . آنان زنان خوب صورت وبد سیرت هستند، زنان زیبایی که در خانواده نا سالم و آلوده پرورش یافته اند .
و در حدیثی دیگر فرمود . برای نطفه های تان جایگاه مناسبتری را انتخاب کنید، زیرا اصل و سرشت بد یک زمانی خودرا ظاهر خواهد ساخت . و در ادامه حدیث دیگر می فرماید …. زیرا که زنان، فرزندانی مانند برادران وخواهران خود به دنیا می آورند .
شاید رازحکمت این توصیه ها آن باشد که از همان ابتد ا سنگ بنای وجودی فرزندان، از بهترین ها باشد و طبع آنان با عادات ارزشمند واخلاق اسلامی در آیند و در دوران کودکی شیر مکارم و فضائل اخلاقی را ازهمان مبدا بنوشند .
عثمان بن ابی العاص ثقفی . فرزندانش را اینطور سفارش می کند .
ای فرزندانم، ازدواج کننده، مانند کسی است که نهالی را می کارد سپس باید دقت نماید که درچه زمینی نهالش کاشته می شود، ریشه و اصل بد، فرزند و نتیجه نیک به بار نمی آورد پس در انتخاب خود دقت کنید هر چند طول بکشد.

انتخاب دختران غیرفامیلی برای ازدواج
ازرهنمودهای حکیمانه اسلام در گزینش همسر آینده این است که، زن غیرخویشاوند برای ازدواج بهتر از زنی است که رابطه خویشاوندی دارد، زیرا ازدواج با خویشاوند و اقوام نسبی، احتمال بروز بیماریهای مختلف و نفص عضو، امری مسری و ضایعات ارثی را در طفل افزایش خواهد داد .
ولی ازدواج غیر فامیلی، سلامت و نیرومندی طفل تامین خواهد شد، واز دیگر برتری چنین ازدواجی این است که روابط اجتماعی را مستحکم تر خواهد کرد و ارتباط خانواده ها با هم نزدیک خواهد شد.

برتری ازدواج با دختران
یکی دیگر از دستورات روشنگرانه اسلام در انتخاب همسر، برگزیدن دختر باکره و برتردانستن آن نسبت به زن بیوه است. حکمت عمیق و فوائد زیادی در این رهنمود موجوداست . از جمله این فوائد :
با چنین ازدواجی کانون خانواده مملو از آرامش و مبحت می شود . و این باعث عدم تیرگی روابط خانواده و عدم افتادن در دام جدال و خصومت خواهد شد.
دختر اصولاً در اولین برخورد با شوهرش، مهر و محبت خودرا نثار او می کند، زیرا شوهرش اولین انسانی است که به دایره عصمتش پا گذاشته، بنابر این وجودش با وجود همسرش در می آمیزد و جوّی از آرامش والفت ومحبت بین شان بر قرارمی شود . اما زن بیوه در ازدواج دوم حلاوت و الفت اول را نخواهد داشت و تمایل قبلی را نسبت به شوهرش ندارد . چنانکه گفته اند : عشق نخستین، نیرومندترین عشق است .
عجیب نیست این مثال حضرت عایشه رض خطاب به رسول خدا ص که فرمود ای رسول خدا اگر در راه، جایی فرود آیی و دو درخت آنجا باشد، یکی از آن دو میوه اش خورده شده و دیگری دست نخورده باشد، زیر کدامیک استراحت می کنی ؟ پیامبر فرمود . زیر درختی که دست نخورده باشد و عایشه رض گفت من همان درخت دست نخورده هستم . روایت بخاری .
در حدیثی رسول خدا ص فرمود . با دختران باکره ازدواج کنید که خوش سخن ترند، مهربان ترند ، مکر و حیله آنان کمتر است و با شوهر بیشتر سازگاری دارند . ابن ماجه

برتری ازدواج با زنان زایا
از دیگر دستورات اسلام در جهت انتخاب همسر مناسب، گزینش همسری است که قادر به آوردن بچه باشد، زن زایا به دو طریق شناخته می شود.
اولاً : سلامت جسمی و نداشتن امراضی که از بارداری زن جلوگیری کند، و برای تشخیص این مسئله باید از متخصص کمک گرفت .
ثانیاً : در نظر گرفتن وضعیت مادر و خواهران دختر مورد نظر که ازدواج کرده اند، که آیا از زنان زایا هستند یا نه ؟
مردی نزد رسولخدا حاضر شد وگفت . زنی را دوست دارم که دارای اصل ونسب و مال است ، ولی باردار نمی شود ،  آیا با او ازدواج کنم ؟ فرمود خیر، بار دیگر نزد پیامبر آمد و سوال کرد، پیامبر اورا مجددا نهی کرد و بار سوم خدمت حضرت رسید و تقاضای خودرا تکرار کرد پیامبر فرمود . همسری را انتخاب کن که زایا و مهربان و محبوب باشد ، زیرا من به فراوانی شما در روز قیامت افتخار می کنم . ابوداود  ونسایی .

در نظر گرفتن صحت و سلامتی جسم
اسلام برای تضمین خوشبختی زوجین و ایجاد نسلی پاک و نیرومند، پسر و دختر را تشویق می کند که به معیار توانایی و صحت جسمی و سلامت عقلی،توجه داشته باشند . به همین خاطر اسلام به زوجین حق داده است که در صورت عدم توانایی وظایف زناشویی همسرش، ازدواج را فسخ نماید.
همچنانکه رسول خدا می فرماید. همانطور که ازشیر می گریزی از شخص مبتلا به مرض جذام دوری کن. و در حدیثی دیگر می فرماید . مریض باید از نزدیکی با شخص سالم خودداری کند . بخاری
پس اسلام ایجاد اولین پناهگاه برای خانواده را با ازدواج معالجه نموده تا بدین وسیله شخص بر اساس مبادی استوار و قواعد عملی سالم در انتخاب شریک زندگی موفق باشد . انتخابی که مهمترین معیارهایش ، اصالت خانوادگی و ترجیح دوشیزگی بر بیوه است . از آنجایی که انسان مسلمان، می داند که از کجا آغاز کند تا بتواند خانواده ای مسلمان تشکیل و فرزندانی نیک به جای بگزارد و در ایجاد نسلی مومن به خدا، سهیم باشد، انحام وظایف و مسئولیتهای دشوار دیگر در ارتباط با این اهداف بر او آسان می گردد . وهر راهی را که در جهت اصلاح خانواده و فرزندانش بپیماید برایش آسان می نماید. و کلا در تشکیل خانواده و ترسیم آینده فرزندان موفق و خوشبخت خواهد بود چرا ؟ چون سنگ بنایی را به وجود آورده است که اساس ترتیب صحیح بر آن استوار می باشد و از اصول اصلاح اجتماعی و نشانه جامعه فاضل به حساب می آید، بدون شک آن سنگ بنا همان زن شایسته است .

منبع :
کتاب آداب خواستگاری و حقوق زوجین
نوشته عبدالله ناصح علوان ، با ویرایش .