آوای سنت : بر اساس آموزه‌های اسلام سه روز بعد از روز عید قربان به نام روزهای تشریق شناخته می‌شوند. برخی از علما روز عرفه، عید و سه روز بعد از آن یعنی روزهای یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ماه مبارک ذوالحجه را نیز از جمله ایام تشریق می‌دانند.
این روزها را به چند دلیل روزهای تشریق می‌گویند:
– شریق به معنی شقه کردن است، منظور شرحه شرحه نمودن گوشت‌های قربانی است، زیرا در این روزها تمام کسانی که قربانی میکنند، و نیز مصرف کنندگان گوشت‌های قربانی را شرحه شرحه و شقه شقه می‌نمایند.
– چون با شروق خورشید در روز عید، ذبح گوسفندان و شقه کردن آن‌ها شروع می‌شود، و فرصت این‌کار تا پایان ایام تشریق ادامه پیدا می‌کند. یعنی کسی که گوسفند ذبح می‌کند می‌تواند قربانی خود را در ایام تشریق انجام دهد. با این‌حال بهتر این است که قربانی در روز اول عید قربان بعد از نماز عید انجام شود.
– به علت عید و خوشی‌های وابسته به آن که از اثر تغذیه بیشتر و ذکر و یاد خدا (ج) حاصل می‌شود، در این روزها چهره‌های مؤمنان چون خورشید که تازه طلوع می‌کند می‌درخشند.
– در پایان روزهای تشریق دل‌های حجاج خانه خدا(ج) و چهره‌های شان بر اثر مغفرتی که بر اثر اعمال حج حاصل میکنند می‌درخشد.
– در این روز چهر‌های فقرا و مستمندان جامعه بر اثر دریافت گوشت قربانی چون خورشید می‌درخشند.
ذکر ایام تشریق در قرآن کریم رفته است. حق‌تعالی می‌فرماید:
«وَاذْکُرُواْ اللّهَ فِی أَیَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ» [البقره، ۲۰۳] (و خدای را در روزهای معین یاد کنید، پس هر کس شتاب کند در دو روز، گناهی بر او نیست و هر کس تأخیر نماید، گناهی بر او نیست، برای کسی که پرهیز کرده باشد و از خدا پروا کنید و بدانید که شما را به سوی او گرد خواهند آورد).
عموم مفسران می‌گویند منظور از ایام معدود وارد در این آیه، روزهای تشریق است، به خصوص هنگامی که از دو روز و سه روز یاد می‌کند که منظور از آن روزهای یازدهم و دوازدهم برای کسانی‌که تعجیل میکنند و سیزدهم برای کسانی که تأجیل می‌نمایند، است.
بر مبنای این آیه باید گفت که ایام تشریق ایام ذکر و دعا و غذاست. پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«روزهای تشریق، روزهای خورد و نوش و ذکر خداست».
روی این اساس برای مؤمنان مجاز نیست تا در این روزها روزه بگیرند، زیرا پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«هر کس این روزها را روزه دارد باید که افطار کند که این روزها روزهای خورد و نوش است». (صحیح مسلم)
اعمال که در این روزها انجام می‌شود برای حجاج از غیر حجاج متفاوت است، بر حسب آتی:
– حجاج خانه خدا(ج) اعمال ذیل را در این روزها انجام می‌دهند:
۱- هدی خود را که به خاطر حج اختصاص داده‌اند ذبح میکنند.
۲- جمرات سه‌گانه را در هر سه روز با سنگریزه‌ها بعد از زوال خورشید می‌زنند و به اصطلاح حاجیان رمی جمره میکنند.
۳- شب‌های این روزها را در منی مبیت میکنند. منظور از مبیت شب گذرانیدن در این منطقه به منظور عبادت و طاعت و شب زنده‌داری است.
در مورد مبیت باید گفت که شب نهم نیز در همین منطقه منی مبیت صورت می‌گیرد و میان علما راجع به این مبیت اختلاف نظر وجود دارد، برخی مانند احناف مبیت شب نهم را واجب و مبیت دو شب یازده و دوازده را سنت می‌دانند. برخی دیگر از مذاهب بر عکس، مبیت شب نهم را سنت و سایر شب‌ها را واجب می‌دانند.
۴- در جریان این روزها بهتر است که حاجی طواف افاضه یا فرض را ادا و میان صفا و مروه سعی کند تا مهمترین مناسک حج با این طواف و سعی ادا گردند، و مسئولیت بزرگی بر عهده او باقی نماند.
۵- ذکر خدای تعالی را بسیار بگویند، به خصوص تکبیرات مخصوص ایام تشریق را، زیرا آیه متبرکه فوق حاجیان خانه کعبه را نیز مخاطب خود قرار داده است.
– غیر حاجیان که آن‌ها نیز باید اعمال ذیل را انجام دهند:
۱- انجام قربانی اگر موفق به انجام آن در روز عید نشده باشند، می‌توانند در ایام تشریق این کار را انجام دهند.
۲- اذکار ایام تشریق که فوق العاده مهم است و نحوه آن در ذیل شرح خواهند شد.
۳- اشتراک در شادی‌ها و سرور مردم و پایبندی بیشتر به طاعات و عبادات.
۴- فقیر نوازی از طریق توزیع گوشت قربانی.
در مورد تکبیرات ایام تشریق باید گفت که این تکبیرات سنت حضرت رسول (ص) و خلفای راشدین است. گفتن این تکبیرات از فجر روز عرفه آغاز و تا غروب خورشید روز سیزدهم به مدت پنج روز ادامه پیدا می‌کند.
صیغه این تکبیرات این‌گونه است:
«الله اکبر الله اکبر لا اله الاالله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد».
این تکبیر بعد از هر نماز فرض گفته می‌شود و اگر کسی فراموش کرد هر وقت یادش آمد باید آن‌ها را در این روزها بگوید و فراموش نکند. اگر انسان نماز را به امامت مسلمین و در مسجد ادا کند قطعاً که به یادش می‌ماند، زیرا مؤمنان شرکت کننده در مسجد حتماً این تکبیرات را می‌گویند.
علاوه بر این‌که این تکبیرات بعد از نمازهای فرض گفته می‌شود، سنت است که در تمام حالات روز بسیار گفته شود. از عمر فاروق (رض) روایت شده که وی در خیمه خود در منی این تکبیرات را بلند می‌گفت و اهل مسجد هم بلند می‌گفتند و به تبعیت آن‌ها مردم بازار نیز به آواز بلند تکبیر می‌گفتند تا جایی که آواز تکبیر تمام فضای منی را پُر می‌کرد.
ابن عمر (رض) در هر حالت این تکبیرات را می‌گفت، در هنگام راه رفتن، نشست و برخاست، در بستر و در همه حالات این تکبیرات را به آواز بلند می‌گفت.
امهات المؤمنین از جمله میمونه (رض) نیز این تکبیرات را می‌گفتند.
بعد از دوره صحابه در زمان عمر بن عبدالعزیز مسلمانان تکبیرات تشریق را بلند می‌گفتند و عمر با ایشان همراهی می‌کرد. بهتر است مسلمانان این تکبیرات را به آواز بلند در جریان تمام این روزها در همه‌جا و همه حالات بگویند.
