تاملی بر افزایش نگرانی ها از نرخ زاد و ولد

آوای سنت: در هفته های اخیر آمار نگران کننده ای از کاهش چشمگیر نرخ زاد و ولد در کشور منتشر شده است.

بر اساس آمار های رسمی، در سال ۱۳۹۸ نرخ زاد و ولد با ۱۴.۵ تولد به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور به کمترین حد خود در ۵۰ سال گذشته رسیده است.کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور از سال ۱۳۹۴ با شیبی نگران کننده آغاز شده و در سال گذشته به جایگاهی قابل تامل رسیده است.

برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند با ادامه روند کنونی،نرخ رشد جمعیت در ایران، در سال ۱۴۱۵ (۱۶ سال دیگر ) به صفر خواهد رسید.

بر اساس برخی از آمارهای دیگر ارائه شده،نرخ زاد و ولد در سه سال گذشته در مجموع ۲۰ درصد کاهش داشته است .این کاهش بالاترین رقم کاهش در تاریخ معاصر و در منطقه خاورمیانه است !

این آمار و ارقام بر اساس نگرش افرادی که دیدگاه تخصصی جمعیت شناسی تخصص دارند، یک فاجعه است .رشد جمعیت یکی از عوامل اصلی حرکت موتورهای اقتصادی جامعه است و در غالب کشورها، مشوق های چشمگیری برای تشویق فرزند آوری خانواده ها در نظر گرفته می شود.بر این اساس کاهش نرخ رشد جمعیت یک زنگ خطر برای مولفه های کلان اقتصادی است.

ریشه مشکل کجاست؟

اگر خط سیر نزولی نرخ زاد و ولد را در کشور مورد توجه داشته باشیم، به راحتی می توان به ارتباط مستقیم و غیر قابل انکار کاهش نرخ رشد جمعیت کشور با مولفه های اقتصادی پی برد.

جامعه ما از سال ۹۴ با افزایش مشکلات اقتصاد کلان، به دوره ای از بیم از آینده وارد شده است.تکانه های مستمر اقتصادی و فقدان برنامه ریزی منسجم دولت برای مدیریت مشکلات ایجاد شده،باعث شده است تا در سالهای اخیر دغدغه مندی اقتصادی مردم از افق های آینده به شکل نگران کننده ای افزایش یابد.

شرایط نامناسب اقتصادی و نگرانی بخش قابل توجهی از جامعه از آینده اقتصادی، در بین نسل جوان از یک طرف، انگیزه به ازدواج و از طرف دیگر میل به فرزند آوری را به شدت کاهش داده است.

در این شرایط مشکل بیکاری و افزایش سرسام آور قیمت مسکن و عدم ارائه حمایت های محسوس دولتی برای کاهش نگرانی های زوج های جوان باعث شده است تا نشانگرهای جمعیتی با سرعت نگران کننده ای به حرکت نزولی را تجربه نمایند.

تغییرات فرهنگی و کاهش زاد و ولد

برخی از صاحب نظران اجتماعی در نگرشی متفاوت ،اعتقاد دارند یکی از عواملی که در زمینه کاهش نرخ زاد و ولد به صورت زیرپوستی نقش آفرینی کرده است،مقوله فرهنگ و تغییرات فرهنگی است که در یک دهه اخیر در جامعه ما حادث شده است .

این طیف از صاحب نظران بر این باور هستند که در سال های اخیر تحت تاثیر فضای مجازی، برخی از جنبه های سبک زندگی غربی در جامعه ما رواج پیدا کرده است.

در این بخش خانم ها فرزند آوری را به معنای خراب شدن تیپ ظاهری خود قلمداد کرده و از آن اجتناب می کنند .در نقطه مقابل آقایان نیز فرزند آوری را به معنای تحکیم مبانی تاهل و تعهد خود در قبال خانواده دانسته و بر این اساس ورود در این پروسه را به معنای کاهش آزادی های فردی قلمداد می نمایند.این نوع نگرش از سبک زندگی وارداتی در جامعه ما حاکم شده است.

رهیافت فرهنگی بر این باور است که مشکلات اقتصادی به تنهایی عامل بروز مشکل جمعیتی در ایران نیست.این گروه برای اثبات این ادعای خود تاکید دارند که مردم برخی از کشورهای همسایه ما از نظر اقتصادی، شرایطی بسیار نامناسب تر از کشور ما دارند .اما علی رغم این شرایط نرخ زاد و ولد در این کشورها بالاست.

این گروه بر اساس همین شرایط اصلاح دیدگاه های فرهنگی و مقابله با رگه های فرهنگی نامناسب وارداتی را راهکار بازگشت جامعه بر روی ریل باورهای سنتی و اصیل قلمداد می کنند.

در نهایت بنظر می رسد زنگ های خطر برای ترکیب سنی جمعیت کشور به شدت به صدا درآمده است .راهکار کاهش این مشکل، قطعا حمایت های مقطعی و کم اثر اقتصادی و برخی از اقدامات شعاری و ظاهری نیست.مسئولان باید برای درمان این درد به فکر راهکارهای کوتاه مدت ،میان مدت و بلند مدت باشند.قطعا ترکیبی از اقدامات اقتصادی و فرهنگی در این مسیر ضروری است .

اگر امروز برای این شرایط تمهیدی اندیشیده نشود ،فردا قطعا دیر است!

عبدالقیوم شکاری مدرس دانشگاه و فعال رسانه ای

منبع: سایت ترکمن نیوز و کانال اولکامیز