درس اخلاق

آوای سنت : اخلاق با ارزشترین و سنگین ترین عملی است که روز قیامت ترازوی حسنات انسان مسلمان را سنگین نموده و بالا می برد؛  تا جایی که پیامبر ﷺ میفرمایند:

هیچ چیزی در روز قیامت، سنگین تر از اخلاق حسنه در ترازوی مؤمن مسلمان نمی باشد.

اخلاق نه تنها مایۀ تکمیل شدن ایمان، بلکه امتیاز مؤمنین واقعی از سایر ایمان داران می باشد،

وقتی از پیامبر ﷺ سوال شد که از میان ایمان داران کدام یک ایمان شان کامل تر است ایشان درجواب فرمودند:
هرکس که اخلاقش نیکو باشد

از این گفته های صادق المصدوق به و ضاحت دانسته می شود که: تا زمانی که انسان مسلّح به سلاح اخلاق نباشد،‌ هرگز نمی تواند درجۀ والای ایمان را کسب کند،‌ زیرا اخلاق وصفی نیست که بی نیازی از آن ممکن باشد، بلکه جزء اصول زندگی است که اسلام آنرا می پسندد و صاحب‎خردان آنرا مورد احترام قرار میدهند.

اصول اخلاقی
اخلاق اسلامی، در هر زمان و مکان و جامعه و قومی که معتقد به اساسات اسلام و پایبند به ارزشهای اخلاقی و دینی باشند قابل اجراء بوده و جزء لاینفکّ زندگی‎شان می باشد.

خلاق اصول و پایه هایی دارد که هریک به نوبۀ خود دنیایی از فضیلت انسانیت و معنویت است؛ مانند:
صداقت?شجاعت?عدالت?
اخلاص?ایثار?سخاوت?تواضع?امانت داری?و فاداری و…

که اگر بخواهیم هر یک از این واژه های اخلاقی را مورد بحث و بررسی قرار دهیم،‌ ده‎ها و صدها دفتر را پر نموده و هنوز هم تمام نمی شود.

اخلاق از منظر قرآن

از آنجایی که قرآن منشأ و اساس اولیۀ اسلام است و ما باور داریم که قرآن؛ کتاب دین،‌ قانون، عقاید، معاملات، و پند و اندرز می باشد،  یقیناً در ذات خود نیز کتاب اخلاق هم هست،.

قرآن از چنان خصائل نیک و پسندیده و روشنی سخن میگوید که هر مؤمنی اگر بخواهد فضائل و بزرگواریهای محاسن درونی خویش را بیاراید، قرآن برای او پیشرو و رهنما ست

وقتی از أمّ المؤمنین عایشه رضی الله عنها در بارۀ اخلاق پیامبر ﷺ سؤال شد فرمودند : اخلاق پیامبر، قرآن بود.

پس قرآن، اصول اخلاق را که خداوند میخواهد انسانها خود را به آن بیارایند و حقیقت آنرا درک کنند، عرضه میکند. ضرب المثل مشهوری است بدین مضمون که: #اخلاق نیک به رفتار خوب است نه به گفتار مرغوب

از علمای گذشته نقل شده است که دین،‌ همان اخلاق کریمانه است.
به این دلیل ابن عباس رضی الله عنه در تفسیر آیه مبارکه ” وَإِنَّکَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِیمٍ ” می نویسد: وَإِنَّکَ لَعَلَىٰ خُلُق دینٍ عَظِیمٍ
چون نزد من هیچ دینی محبوتر از دین اسلام نیست

و حکایت مشهوریست که شخصی نزد پیامبر ﷺمی نشیند و سؤال میکند: دین چیست؟
پیامبر ﷺمیفرمایند: اخلاق نیکو و همچنان دو نفر دیگری که در اطراف آنحضرت ﷺ نشسته بودند می پرسند: دین عبارت از چیست؟ بازهم میفرمایند: عبارت از اخلاق نیکو. ،

بدون شک پیامبر اسلام ﷺمَثَل اعلای نیکو در میان یاران خود بود که آنان را بسوی آن دعوت می نمود و او پیش از آنکه با پند و اندرز های حکیمانه اش نهال اخلاق نیکو را در نهاد یارانش بنشاند، با اخلاق نیکو و سیرت معطر خویشتن این نهال را می کاشت و آنگاه با آب پند و اندرز بارورش می ساخت.

به روایتی از ابن عبدالله رضی الله عنه آمده است که فرمود: پیامبر ناسزا نمی‎گفت و ناسزا را نیز نمی پذیرفت و همواره میفرمود: “خیارکم احاسنکم اخلاقا” بهترین شما، خوش اخلاقترینتان است.

آری رسول امین در میان مردم مکه این گونه مشهور بود؛
جوانی که به صِله رحم عنایت و یژه ای دارد_ بار سنگینِ ضعیفان را بدوش می کشد_مهمان را گرامی میدارد _ در کارهای عام المنفعه مساعدت و مشارکت دارد _ به روزی اندک قانع است و از دسترنج خویش ارتزاق میکند.

او به اعتراف آشنایانش با اخلاق ترین، صادق ترین، امانت دار ترین و با حیاترین جوان مکه بود.
رضایت از اخلاق و رفتار آن حضرت ﷺ تا حدی بود که در مسئلۀ مهم و حساس (قرار دادن حجر الا سود در محل آن) که کم کم داشت به یک نزاع بزرگ تبدیل می شد، همه به قضاوت آن حضرتﷺ  رضایت دارند و با یک صدا به نداء پرداختند: “هذا امین فینا،‌ هذا محمد ” این محمد امین است

و ما از وی رضایت خویش را اعلام میداریم، این محمد است. نمیتوان همه را بامال راضی کرد اما با حسن اخلاق میتوان.

پیام و نتیجه مقاله فوق برای ما این خواهد بود که در همۀ شئون حیات و در تمام ابعاد زندگی خود من حیث یک مسلمان و نمونۀ بارز خوش اخلاقی مخصوصاً‌‌ در الگو گیری از پیامبر اسلام، خود را به اخلاق اسلامی عملاً‌ آراسته کنیم، تا که آرزوی هر انسان این باشد تا به ما اقتدا نماید؛ تا بدین‎سان ما مصدر خیر و خوبی قرار گیریم.