آوای سنت: فضای مجازی و جریان سازیهای پیچیده و گیج کننده رسانه ای،در غالب اوقات، علاوه بر مردم عادی صاحب نظران و محققان این حوزه را نیز دچار سردرگمی کرده است.
روز گذشته یکی از دانشجویان سابقم در دانشگاه آزاد،سه سوال برایم ارسال کرد و از بنده درخواست کرد نظر خود را در زمینه سوالات مطرح شده با ایشان در میان بگذارم.
بنظر می رسد سوال مطرح شده از طرف این دانشجو که اکنون در مقطع دکترای علوم سیاسی، در حال تحصیل است ،سوال غالب افراد و صاحب نظران باشد.حال به این سوالات و پاسخ های ارائه شده به آنها می پردازیم.
سوال نخست: روزنامه ها یا سایت های تحلیلی و سیاسی کدام جریان سیاسی بیشتر واقعیات جامعه را منعکس می کنند؟
پاسخ: توصیه عمومی بنده در طول ۲۲ سال تدریس در دانشگاه،این بوده است که دانشجویان به هیچ وجه، خودشان را محدود به مطالعه اخبار و تحلیل های سیاسی یک جریان سیاسی خاص در کشور نکنند.
در غالب موارد،روزنامه ها و سایت هایِ جناحی،صرفا به عنوان تریبونی برای دفاع از مواضع آن جناح و جریان سیاسی عمل می کنند.
بنابراین در وهله نخست، تلاش کنید سراغ منابع خبری و تحلیلی بروید که در بیان وقایع بی طرف هستند.در وهله دوم،چنانچه علاقمند به مطالعه یک سایت یا روزنامه وابسته به یک جریان سیاسی هستید،حتما روزنامه ها یا سایت های جریانات مقابل را هم ببینید.در این شرایط، قضاوت شما دباره مسائل مختلف عادلانه تر خواهد شد.
سوال دوم: تا چند درصد می توان به اخبار منتشر شده در کانالها و صفحات فعال در فضای مجازی اعتماد کرد؟
پاسخ: یکی از مهم ترین مزایای فضای مجازی این است که مردم در این فضا،بدون واسطه می توانند در اسرع وقت از روند اخبار و تحولات مطلع گردند.
در تهیه و تنظیم خبر در بنگاه های رسمی خبری، تلاش می گردد یک خبر پس از تایید صحت و سقم آن از طرف یک مقام رسمی منتشر گردد.در این مسیر هم رویدادی بنام دروازه بانی خبر مطرح می شود.
منظور از این واژه، کنترل و نظارت بر یک خبر و در حالت حرفه ای تر هدایت آن در مسیر جریان سازیهای مد نظر یک رسانه است.
دروازه بانی خبر در رسانه های رسمی و تلاش آنها برای تعیین مسیر جریان سازیهای رسانه ای،باعث شده است تا مخاطبان در غالب مناطق جهان، به سمت اخبار فضای مجازی علاقه پیدا کنند.
اخبار و تحولات منتشر شده در فضای مجازی، غالبا بدون هیچ گونه روتوش خبری به مخاطب ارائه می گردد.در این شرایط، قاعده سنتی سانسورِ اخبار و تحولات، کم رنگ می گردد.از این جهت، اخبار منتشر شده در کانالها و صفحات فضای مجازی برای مخاطبان از جذابیت بیشتری برخوردار است.
اما در این فضا، معایب آشکاری نیز وجود دارد.در فضای مجازی در غالب موارد، اخبار، بدون هیچ گونه نظارت و تایید رسمی منتشر می شود.در این شرایط، راست و دروغ در ملغمه ای جذاب به مخاطب ارائه می گردد.
در غالب موارد،مخاطبان عام در فضای مجازی، توان تشخیصِ حرفه ایِ صحت و سقم اخبار و تحولات را ندارند.در این شرایط، به راحتی تحت تاثیر شایعات فضای مجازی قرار گرفته در برابر آن واکنش نشان می دهند.
توصیه عمومیِ بنده این است که کاربران فضای مجازی،در شرایطی که یک خبر را از طریق این فضا دریافت کردند،تلاش نمایند تایید صحت آن را از طریق منابع رسمی اخذ نمایند.
سوال سوم : اخبار منتشر شده در رسانه های بیگانه تا چه حد قابل اعتماد است؟
پاسخ: کارکرد رسانه های بیگانه در قبال تحولات جاری در کشورمان از دو حالت خارج نیست.
در حالت نخست ، در برخی از موارد،رسانه هایی مانند بی بی سی فارسی یا ایران اینترنشنال تلاش می کنند با پوششی حرفه ای به تحلیل رویدادهای ایران بپردازند.
در این رسانه ها، از هر ده خبر منتشر شده ۹ خبر کاملا درست و بر اساس واقعیات جاری در کشور است.اما در خبر دهم این رسانه ها در پوششی چند لایه پیام مد نظر خود را به مخاطبان ارائه می دهند.اینکه سواد رسانه ای مخاطب تا چه حد توان تشخیص این جریان سازیهای زیرپوستی را داشته باشد بحث مفصلی است که از حوصله این نوشتار کوتاه خارج است.
در حالت دوم نیز، برخی از رسانه های بیگانه در خارج از کشور، بدون لحاظ کردن هیچ گونه محدودیتی،در رویکردی آشکار بر علیه سیاست های جاری در کشور فعالیت می کنند.ادبیات خاص این رسانه ها و غلبه آشکار اخبار و برنامه های انتقادی در این گونه رسانه ها برای مخاطبان آشکار است.
توصیه بنده به افرادی که علاقمند به استفاده از برنامه های خبریِ شبکه های فارسی زبانِ خارجِ از کشور هستند، این است که همواره با نگاهی تیز بینانه و موشکافانه به برنامه های این شبکه ها دقت داشته باشند.
بدیهی است همانگونه که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران،به عنوان رسانه ای رسمی نظام، در سطح کلان، در صدد تبیین و توجیه راهبردهای کلان نظام برای مخاطبان است،رسانه های خارج از کشور نیز در پی اجرای اهداف حامیان و مالکان پنهان و آشکار خود هستند.بنابراین باید در استفاده از برنامه های این شبکه ها دقت گردد.
المومن کیس الفتن
عبدالقیوم شکاری مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل رسانه
مطلب عالی و کاربردی بود
در این زمینه مطلب بذارید