آوای سنت : خدای تبارک و تعالی چنین مقدر و مقرر فرموده که در خَلق خویش تفاضل ایجاد کند. این تفاضل در همه زمینه‌ها خود را نشان می‌دهد. در میان انسان‌ها برخی از انسان‌ها بر برخی دیگر به خاطر داشتن مواصفاتی تفاضل دارند.
در میان زمان‌ها و مکان‌ها نیز چنین است، چنان‌که ماه مبارک رمضان، ماه‌های حرام، ده روز اول ذی حجه، روز جمعه، روزهای عیدین، شب‌های قدر و… بر سایر ایام و روزها برتری دارند. این‌گونه بسیاری از اماکن نیز بر برخی دیگر برتری دارند، مسجد الحرام اشرف بقاع روی زمین به گونه مطلق است، مسجد پیامبر (ص) و آرامگاه ایشان جایگاه خاص خود را دارند، بیت المقدس و مراکز دینی که در آن وجود دارد مانند مسجد الأقصی از شرافت و قداست خاصی نسبت به سایر اماکن برخور دارند و خداوند (ج) این اماکن را بر بسیاری از جاهای دیگر برتری واضح و آشکار داده است.
الله متعال از فضل و کرمی که به بندگان خود قایل است برای آن‌ها، فرصت‌های ویژه‌ای را در برخی از این زمان‌ها و مکان‌ها و حتی حالات قرار داده تا با استفاده از این فرصت‌ها بتوانند مدارج عالی تقوا و پرهیزگاری و مراتب بلند تقرب به خداوند تبارک و تعالی را طی و کمایی کنند. پس می‌توان گفت این فرصت‌ها در اشیای مختلفی پراکنده است، و طوری که گفتیم برخی مربوط به زمان‌هاست، برخی مربوط به مکان‌ها و تعدادی هم متعلق به حالات خود انسان‌ها هستند.
ماه ذی الحجه الحرام یکی از ظرف‌های زمانیِ است که از این فرصت‌ها بسیار دارد، برخی از این فرصت‌ها را این‌گونه می‌توان بر شمرد:
– فرصت بودن ماه ذی حجه از جمله ماه‌های حرام: بر این اساس تمام انسان‌های مؤمن و مسلمان باید تلاش کنند حرمت این ماه را با انجام طاعات و عبادات بیشتر و دوری از گناهان و آلوده‌گی‌ها حفظ کنند و اجازه ندهند فرصت‌های این ماه با ارتکاب مخالفت‌ها تبدیل به چالش شوند.
– وجود ده روز اول این ماه که نزد خدای تبارک و تعالی ارزش و اهمیت فروان دارد، و او تعالی به سبب این ارزش به شب‌های آن سوگند یاد نموده و فرموده است:
«وَالْفَجْرِ{۱} وَلَیَالٍ عَشْرٍ{۲} وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ{۳} وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ{۴} هَلْ فِی ذَلِکَ قَسَمٌ لِّذِی حِجْرٍ{۵}»
(قسم به صبح‌گاهان، و شب‌های ده‌گانه، و جفت و طاق، و شب آن‌گاه که فرا رسد، آیا در این سوگندی برای صاحبان خرد هست؟).
این آیه به گونه صریح بیان می‌دارد که آیا در سوگندی که نسبت به این پدیده‌ها وجود دارد می‌تواند برای اهل خرد و عقل به عنوان یک سوگند پذیرفته باشد؟! این‌که از اهل خرد در اینجا نام برده شده به این منظور است که اهل خرد می‌توانند در این پدیده‌ها فکر کنند و بیندیشند و فضایل آن‌ها را درک نموده فرصت‌های آن‌را بیابند و از آن‌ها استفاده نمایند.
– وجود مراسم باشکوه حج در دو دهه اول و دوم این ماه: بر همگان هویداست که در هشتم ماه ذی حجه، حجاج و مهمانان خانه خدا (ج) مراسم با شکوه حج را آغاز می‌کنند که به مدت پنچ شب و روز طول می‌کشد. در روز هشتم حجاج به منی می‌روند و شب‌را در آن سپری نموده، فردایش جانب عرفات می‌روند و تا غروب آن‌جا می‌مانند، و بعد از غروب جانب مزدلفه حرکت می‌کنند و در آن‌جا مبیت می‌نمایند و روز بعد را به منی بر می‌گردند و جمره عقبه را با سنگ‌ریزه‌ها می‌زنند و قربانی می‌کنند و سرهای خویش می‌تراشند و از احرام بیرون می‌شوند و اگر فرصت بود جانب مسجد الحرام رفته طواف و سعی را بر جای می‌آورند و پس بر می‌گردند و دو شب دیگر را نیز در منی می‌مانند و فردای آن هر سه جمره را با سنگ‌ریزه‌ها می‌زنند و در روز دوازدهم قبل از غروب خورشید از منی بیرون می‌شوند و این‌گونه مراسم حج خاتمه می‌یابد.
الله متعال انجام این مراسم را فرصتی برای تجدید پیمان با خود قرار داده قول داده است که اگر کسی حج مبرور انجام دهد، یقیناً در بازگشت خود مانند طفل معصومی خواهد بود که تازه از مادر تولد شده و از گناه پاک گردیده است.
– قربانی: مطابق مذهب حنفی قربانی نمودن برای کسی که استطاعت دارد واجب است و ما احکام آن را در روزهای بعد بیان خواهیم نمود. اینجا به این نکته اشاره می‌کنیم که قربانی فرصتی برای تقرب به خدای تبارک و تعالی است. رسول گرامی اسلام (ص) در حدیثی که آن‌را امام ترمذی در سنن خود روایت نموده فرمود: «هیچ عملی را بنی آدم در روز قربانی بهتر از ریختن خون انجام نداده است، حیوان ذبح شده در روز قیامت با شاخ و موی و شنگول خود می‌آید در حالی‌که خون از او جاری است…».
– روز گرفتن روز عرفه برای غیر حاجی: کسی که به حج رفته و مراسم حج را انجام می‌دهد بر او مجاز نیست در این روز روزه بگیرد، ولی کسی که به حج نرفته اگر این روز را روزه بگیرد ثواب و پاداش بسیار دارد. پیامبر اسلام (ص) در مورد روزه این روز فرمود: «من این‌گونه محاسبه می‌کنیم که الله متعال به سبب آن گناهان سال قبل و سال بعد را کفاره نماید». پس این روزه هم یکی از این فرصت‌هاست.
– تکبیرات ایام تشریق: یکی دیگر از این فرصت‌هاست که باید مورد استفاده قرار گیرند. مطابق مذهب حنفی تکبیرات ایام تشریق واجب است و هر مسلمانی باید بعد از ادای نمازهای پنجگانه این تکبیرات را بر زبان براند و با آن‌ها ذکر خدای تبارک و تعالی را انجام دهد. این تکبیرات مطابق نظر امام ابوحنیفه در روزهای عید و دو روز بعد از آن صورت می‌گیرد.
این‌ها مهمترین فرصت‌های این ماه استند که باید مورد استفاده قرار گیرند. طوری که مشاهده می‌کنیم، هر کدام از این فرصت‌ها مرهون اعمالی است که شامل می‌شود بر: ادای مراسم حج که یکی از ارکان پنجگانه اسلام است، روزه، قربانی، تکبیر و ذکر و یاد خدا (ج) و سایر اعمال و عباداتی که به گونه عادی به انجام می‌رسند و الله متعال به برکت این روزها در آن‌ها خیر و برکت فروان قرار داده است.
