چشم انداز حسنه شدن روابط ایران و عربستان و تأثیرات منطقه ای آن

آوای سنت : اخیراً آقای امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به منظور تحسین روابط دو کشور ایران و عربستان عازم پادشاهی عربستان سعودی شد و در شهر ساحلی جده با امیر محمد بن سلمان ولیعهد آن کشور گفتگو نمود. در جریان این گفتگوها ضمن تأکید بر رفع اختلافات و باز نمودن فضای جدیدی از دوستی و صمیمیت میان دو کشور، مقرر گردید که بنا به دعوت شاهزاده سعودی آقای ابراهیم رییسی رییس جمهور ایران نیز در فرصتی مناسب از آن کشور بازدید به عمل آورد.

روابط دو کشور ایران و عربستان فراز و فرودهای بسیاری داشته، گاهی دوستانه و زمانی پر تنش بوده است.

اهمیت تحسین روابط میان دو کشور زمانی برجسته می‌شود که به جایگاه این دو کشور در میان مسلمانان و در عرصه بین المللی پَی برد. در عرصه کشورهای اسلامی هر دو کشور قلب جهان اسلام به شمار می‌روند، زیرا عربستان با دارا بودن شهرهای مکه و مدینه و احتوا بر مشاعره مقدسه مسلمانان، قطب جهان اسلام به خصوص اهل سنت به شمار می‌رود. در حالی‌که جمهوری اسلامی ایران با داشتن مراجع تقلید برجسته جهانی و مدارس علمی و فقهی بزرگ و جایگاهی که در مذهب امامیه دارد، به عنوان قطب دیگر جهان اسلام به خصوص جهان تشیع مطرح است.

در عرصه بین المللی نیز دو کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. عربستان به عنوان عضوی بزرگ از اتحادیه عرب، عضو شورای همکاری‌ کشورهای خلیج و روابط گوناگونی که با کشوهای مختلف جهان دارد، می‌تواند در سمت و سو دهی سیاست‌های منطقوی و جهانی نقش ایفا کند و آن‌ها را مطابق منافعی که مد نظر دارد مدیریت نماید، به خصوص در سایه نفوذ بر کشورهای عربی از طریق اتحادیه عرب و شورای همکاری کشورهای خلیج.

جمهوری اسلامی ایران نیز با تسلطی که بر خلیج فارس و تنگه هرمز دارد و نیز نفوذ برجسته‌ای که در کشورهای خاورمیانه به خصوص در عراق و سوریه و لبنان به دست آورده، می‌تواند مؤثریت زیادی در تمام زمینه‌ها برای این منطقه از جهان داشته باشد.

واقعیت این است که هر مسلمانی در هر گوشه و کنار عالم اسلامی که باشد، از تنش میان این دو کشور اسلامی بی نهایت متأثر و ناخشنود می‌شود. و بر عکس اگر روابط این دو کشور صمیمی و دوستانه باشد در هاله ای از مسرت و خوشی قرار خواهد داشت.

بر عکس مسلمانان، کشورهای بسیار دیگری در منطقه و در موقعیت‌های دور و نزدیک از این تحسین روابط رنج می‌برند و حاضر به قبول آن نبوده، پیوسته تلاش می‌کنند این فضا تنش آلود باشد تا آن‌ها بتوانند از فضای مکدر موجود برای خود ماهی بگیرند و ابراز اقتدار نمایند.

این نکته باید قابل توجه و تأمل باشد که هرگونه تحسین رابطه میان این دو کشور بزرگ اسلامی موجب جلب خیر و برکت زیاد برای تک تک مسلمانان وکشورهای آن‌ها می‌گردد، و در عین حال موجب وهن و سستی موقعیت‌ کشورهای می‌شود که می‌خواهند بر این منطقه از جهان تسلط عام و تام داشته باشند.

تردید نباید داشت که حسنه شدن روابط این دو کشور منافع زیادی را برای مردم منطقه و جهانیان به ارمغان خواهد آورد که به برخی از آن‌ها به گونه مختصر اشاره می‌کنیم.

– توسعه داد و سُتُد منطقوی و تجارتی که از فضای تنش آلود گذشته متأثر شده بود و نمی‌توانست به گونه باید و شاید به ترویج صادرات و واردات کالاهای تولیدی بپردازد.

اکنون در فضای دوستی و صمیمیتی که ایجاد شده و در سایه برطرف شدن فضای سوء تفاهم‌های مکرر، کشورهای منطقه اعم از حاشیه خلیج فارس، عراق، سوریه، ترکیه، پاکستان، عمان و افغانستان بهتر می‌توانند به ترانزیت کالا میان کشورهای خود بپردازند و در عوض دادوستد با کشورهای دور دست که انتقال کالا از آن کشورها هزینه بَر است، نیازهای خود را از طریق کشورهای خود تأمین و بر طرف نمایند.

– تأمین صلح و صفای منطقوی: تردید نباید داشت که ضعف روابط حسنه میان این دو کشور اسلامی تأثیر خود را بر تمام کشورهای منطقه بر جای گذاشته و می‌گذارد. قطع روابط دو کشور و تنش آلود بودن آن طبیعی است که فضای منطقه را ملتهب می‌سازد و در سایه این التهاب بسیاری از گروه‌های تندرو تلاش می‌کنند دست به بی ثبات ساختن کشورهای واقع شده در این نقطه حساس و کلیدی کره زمین بزنند و جنگ‌های نیابتی زیادی در منطقه واقع گردد.

بر عکس اگر این فضا دوستانه باشد طبیعی است که فضای حاکم بر روابط منطقوی این نقطه از جهان نیز دوستانه خواهد بود.

– کوتاه ساختن دستان مغرض از این منطقه: بسیاری از کشورهای دور و نزدیک دوست دارند و خوشتر می‌دارند تا فضای حاکم میان این دو کشور اسلامی پیوسته تنش آلود و در تقابل باشد، زیرا چنین چیزی به نفع آن کشورهاست و آن‌ها می‌توانند از چنین حالتی به نفع خود در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی بهره ببرند و منافع زیادی را جلب کنند.

– وحدت جهان اسلامی عنصر بقا و اقتدار این جهان است. اگر میان مسلمانان وحدت و یکپارچگی باشد، در سایه داشتن منابع طبیعی بسیار و واقع شدن در مناطق حساسی از جهان که کلیدی ترین مناطق است می‌توانند خود را تبدیل به قدرتی بزرگ و بی رقیب در صحنه جهانی بسازند، چنان‌که در گذشته‌ها چنین بوده است. طبیعی است دوستانه بودن روابط دو کشور ایران و عربستان می‌تواند عنصر کلیدی این وحدت باشد. اگر این دو کشور با هم روابط دوستانه داشته باشند و در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی همکاری کنند، وحدت جهان اسلام به خوبی تأمین می‌گردد و کشورهای اسلامی تبدیل به قطبی قوی و دارای اقتدار عظیم در این منطقه حساس از جهان خواهند شد، و خواهند توانست ضمن دفاع و حمایت از حقوق مسلمانان در راستای ترقی و تعالی مردمان این منطقه نیز نقش خود را ایفا نماید.