علت تکرار بعضی از آیات قرآن

 شبهه : گیر کردن سوزن الله در قرآن و تکرار آیه … التماس تفکر و… (!)

آوای سنت : علت تکرار بعضی  آیات قرآن

پاسخ :برخی، از نظر روان شناسی، به بیماری منفی نگری به جای مثبت نگری دچار هستند. این شیوه برخورد با مسایل، ریشه در بیماری بینشی و نگرشی دارد و بیانگر شخصیت سست و ناتوانی است که خرده گیران از آن رنج می برند.

باید توجّه داشت قرآن در مدّت بیست و سه سال بر حسب موقعیّت ها و پیشامدهاى مختلف نازل شده است. قرآن یک کتاب خشک قانونى و یا یک کتاب کلاسیک نیست که قوانین و مسائل علمى را بطور دسته بندى شده بیان نماید.

قرآن کتاب ارشاد و هدایت است و هدف آن این است که حقایق زندگى انسانى و دستورات لازم براى رسیدن به کمال انسانى را بیان کند و از راه نفوذ در روح ها و افکار مردم و موضع قوانین اجتماعى صحیح، جامعه اى به وجود آورد که کمال مادّى و معنوى را دارا باشد.

در قرآن به دو نوع تکرار برمى خوریم:

تکرار پاره اى از تاریخ ها.
تکرار پاره اى از آیاتى که بیان کننده «واقعیّت خاصّى» است.

مثلا تکرار آیه شریفه «فَبِاَىَّ آلاَءِ رَبَّکُمَا تُکَذِّبَانِ» در «سوره الرّحمن» باید توجّه داشت این تکرارى براى نتیجه گیرى از تاثیر خاصّ روانى در روحیّه خوانندگان و شنوندگان قرآن است.
خدا وقتى براى بیدار ساختن روح و فکر یک جمعیّت سخن مى گوید گاهى بر روى موضوعاتى که جنبه روانى و عاطفى خاصّى دارد تکیه مى کند و آن را تکرار مى نماید.

بنابراین، این نوع تکرار هم در جاى خود از نظر ارشاد و هدایت لازم است و مخلّ به فصاحت و بلاغت قرآن نیست، بلکه از محسّنات کلام نیز به شمار مى رود; زیرا موجب تاکید و تاثیر بیشتر مى گردد.

این قبیل تکرار در ادبیّات فارسى و عربى فراوان است و شواهد بسیارى از قصاید عرب در دست است که مشتمل بر تکرار یک «بیت» و یا یک «مصراع» و یا یک «جمله» مى باشد. از جمله در قصیده اى که «عدَّىّ بن ربیعه» ،جمله «عَلى انْ لَیْسَ عِدْلا مِنْ کَلیبْ» بیست مرتبه تکرار شده است.

علّت تکرار برخی از آیات

← استقرار اندیشه‌ها و نظریات و تثبیت آنها

← تربیت انسان‌ها و هشدار به آنها

← شاهد آوردن برای آیات پیشین

← تأثیر در یادگیری

تحقیقات روان‌شناسان، اهمیت تکرار در عمل یادگیری را ثابت کرده است.

در قرآن در خصوص برخی از حقایق مربوط به عقیده و مسائل غیبی که قرآن می‌خواهد آنها را تفهیم کند، تکرار صورت گرفته است؛

مثلاً در سوره نمل عبارت «إله مع الله» پنج بار تکرار شده است، تا عقیده توحید را در اذهان تثبیت کند، یا در سوره هود نیز دعوت به یکتاپرستی و عبادت خداوند یگانه از زبان پیامبران گذشته به ملت‌هایشان، چهار بار ذکر شده است.

? این تکرارها به‌خاطر آن است که  قرآن صرفاً یک کتاب تاریخی نیست که یک‌بار حادثه را کلاً بیان کرده و دیگر به‌سراغ آن نرود؛

? بلکه یک کتاب تربیت و انسان‌سازی است و می‌دانیم در مسائل تربیتی گاه شرایط ایجاب می‌کند که یک حادثه را بارها و بارها یاد‌آور شوند، از زوایای مختلف به آن بنگرند و در جهات گوناگون نتیجه‌گیری کنند.

در مقام تربیت گاه لازم می‌شود روی یک مسئله مهم، بارها تکیه شود تا تأثیر عمیق در ذهن خواننده بگذارد و او را به‌سوی آن عناوین بیشتر سوق دهد