آوای سنت : بسیاری از مردم بر لزوم رعایت سنت‌های جسمی و آن‌چه مربوط به هیأت و شکل انسان است تأکید دارند: گذاشتن ریش، بستن عمامه، پوشیدن ردا و از این قبیل. اما در مورد سایر سنت‌ها توجه چندانی نمی‌نمایند و از آن‌ها کمتر می‌شنویم که راجع به این سنن حرف و توصیه‌یی داشته باشند.
به عنوان مثال:
یکی از سنت‌های مهم و بزرگ نبوی (ص) بر آورده ساختن نیازهای دیگران و کمک به آن‌ها در فراز و فرودهای زندگی است. حضرت رسول (ص) فرمود:
«المسلمُ أخو المسلم، لا یَظلِمُهُ ولا یُسلِمُهُ، مَنْ کان فی حاجَهِ أخیهِ، فإنَّ الله فی حَاجَتِهِ، ومَن فرَّجَ عن مسلم کُربهً، فرَّج الله عنه بها کُربهً من کُرَبِ یوم القیامه، ومَنْ سترَ مسلماً، سَترَهُ الله یومَ القیامه». (سنن ابوداود، ج ۷ ص ۲۵۵)
(مسلمان برادر مسلمان است، به او ظلم نمی‌کند، او را به دشمن تسلیم نمی‌نماید، هر کسی در پَی بر آوردن حاجت برادر خود باشد، خداوند در پَی بر آورده ساختن حاجت اوست، و هر کس از مسلمانی مصیبتی را بر طرف کند خداوند از او در برابر رفع هر مصیبت، مصیبتی از مصائب روز آخرت را بر می‌دارد، و هر کس مسلمانی را ستر کند و بپوشاند خداوند او را ستر می‌کند و می‌پوشاند).
در این حدیث نبوی(ص) چند سنت مهم در تعامل اجتماعی انسان مسلمان وضع و معرفی شده که عبارتند از:
۱- برادری اسلامی: با تمام معانیِ که کلمه برادر در خود دارد و با تمام مسئولیتی که برادر در قبال برادر دارد.
۲- ستم روا نداشتن: ستم مفهوم وسیعی دارد و شامل هر نوع ظلم و ستم می‌شود، چه در جان شخص از طریق قتل و ضرب و جرح صورت گیرد، و یا در آبروی شخص از طریق غیبت و تهمت و بهتان و دروغ.
۳- تسلیم نکردن به دشمن: هرگاه مسلمانی مورد هجوم دشمنی قرار گیرد، بایسته است مورد حمایت برادر مسلمان خود واقع شود و از او حمایت گردد.
۴- بر آورده ساختن نیازها: که ثواب بسیار دارد. هر کس نیاز دیگری را بر آورده سازد، حق‌تعالی نیاز او را بر آورده می‌سازد. منظور از نیاز هر نیاز مشروع است، مانند نیاز مالی، یا تکافل اجتماعی یا تعاون بر امور خیر و از این قبیل.
۵- دور ساختن مصیبت: یعنی هرگاه از جهتی به مسلمانی مصیبتی برسد، بر سایر مسلمانان لازم است آن مصیبت را از برادر مسلمان خود دور سازند که اگر چنین کنند، حق‌تعالی مصائب روز آخرت را از آن‌ها دور می‌سازد و دفع می‌کند.
۶- ستر مسلمان: به این معنی که اگر کسی دید مسلمانی به صورت مخفی و پنهان خطا یا گناهی مرتکب می‌شود، بر او مجاز نیست سِرّ برادر خود را افشا کند و آبرویش را بَبُرد. بیننده باید آن گناه و کار خلاف را ستر و پنهان کند و اجازه ندهد آبروی برادر مسلمانش با خطر مواجه شود. چه می‌دانیم شاید همان شخص به زودی توبه کند و حق‌تعالی گناهش را طبق وعده خویش تبدیل به حسنات نماید و بر درجاتش بیفزاید. پاداش چنین شخصی این است که حق‌تعالی او را در روز حشر که همه پرده‌ها بیرون می‌افتند ستر می‌کند و می‌پوشاند. این جایزه کوچکی نیست.
سخن جالبی از حسن بصری (رح) نیز در این مورد به این مضمون هست:
«اگر من حاجت مسلمانی را بر آورده سازم نزد من محبوب‌تر از ادای هزار رکعت نماز [نافله] است). (قضاء الحوائج، ص ۴۲)
طوری که معلوم است حسن بصری (رح) از جمله عُبّاد و زُهّاد معروف تاریخ اسلامی است که علاقه وافری به نمازهای نفل و طاعت و عبادت داشته ورنه عابد نمی‌شده است. او با همه این‌ها ابراز می‌دارد که من اگر حاجت کسی را بر آورده سازم از ادای هزار رکعت نماز برایم محبوب‌تر است. این نشان می‌دهد که چقدر در نظر بزرگان بر آورده ساختن نیازهای دیگران ارزش و اهمیت داشته است.
در عرفان اسلامی شیوه‌ای به نام فتوّت وجود دارد. فتوّت یعنی جوانمردی و عیاری. کسانی از صوفیه و عارفان بودند که مقام قرب الهی را در کمک به دیگران جستجو می‌کردند. آن‌ها در گذرگاه‌ها، معابر عمومی، بازارها و اماکن دیگر پیوسته در رفت و آمد بودند تا اگر نیازمندی را بیابند به داد او برسند. آن‌ها این سنت را از پیامبر اکرم (ص) گرفتند که در ماقبل بعثت خویش در پیمانی به نام حلف الفضول با جوانان عیّار مکه پیمان بستند که اجازه ندهند به کسی در مکه ظلم و ستم روا داشته شود و اگر کسی مظلوم واقع گردد جمع آن عیّاران از مظلوم دفاع و حمایت نمایند.
هر انسانی در زندگی خود نیازی دارد، هیچ کس بی نیاز مطلق نیست. اگر کسی در معیشت از رخا و سخا برخوردار است، حتماً در جنبه دیگری از زندگی عقبماندگی دارد و اگر کسی وظیفه‌ای درخور و شایسته دارد اما در سایر امور زندگی به دیگران محتاج است. بی نیاز مطلق حضرت خداوند متعال (ج) است و بس.
پس نباید از این سنت نبوی (ص) غافل بود. نباید سنت‌ها را منحصر در سنت‌های ظاهری و شکلی کرد و به سمع مردم رساند و سایر سنت‌ها را نادیده انگاشت. سنت‌های نبوی (ص) همه نور و برهانند و از جایگاه بلندی در آموزه‌های وحیانی بر خوردارند.
