برده داری در قرآن
آوای سنت : خورشیدِ اسلام در حالی طلوع کرد که برده داری بر جهانیان تحمیل شده بود و به صورتِ روش اقتصادی و اجتماعی در آمده بود .
بدون مقدمات ممکن نبود که این تجارت را ممنوع کرد و حتی عمر پیامبر (ص) برای ممنوعیت آن کفایت نمیکرد و به زمان بیشتری نیاز داشت .
اسلام در مقابل این انحراف ایستاد اما نه به صورت صریح و علنی ، بلکه به صورت تدریجی و مقدماتی این امر تحققق یافت که ما آنرا « نسخ تدریجی » می نامیم . در این رابطه مراحل زیر طی شد :
اول : اسلام با مخالفت با سرچشمه بردگی ، همه شیوه های به بردگی گرفتنِ افراد را ممنوع کرد ، مگر حالت تسلط بر دشمنان در میدان جنگ ، که فقط شامل مردان ضد اسلام میشد که در حال جنگ اسیر می شدند و بدین صورت افراد زیادی از دایره بردگی خارج شدند ، از جمله زنان ، کودکان و پیرمردان
یعنی اسلام در حقیقت الغای بردگی را از مبدأ آن به صورت غیر رسمی اعلام کرد .
هر چند که به خاطر شرایط آن عصر نمی شد مسئله اسرای جنگی را یک مرتبه حل کرد .
چون اسرای مسلمانان نزد دشمنان اسلام به صورت برده گرفته میشدند و با آنان بد رفتاری می شد و اگر اسرای مشرکان و کفار آزاد می شدند قدرت آنها زیاد می شد و بیشتر بر مسلمانان فشار می آوردند و مبادله اسرا ممکن نمی شد .
پس این اسیر گرفتن در جنگ نوعی مقابله به مثل برای مبادله بوده است ( نه ترویج بردگی )
جالب تر اینکه تنها آیه ای که به اسیران جنگی پرداخته است این ایه می باشد : « فإما منا بعد وإما فداء حتى تضع الحرب أوزارها » سوره محمد ، آیه ۴
که مسئله به بردگی گرفتن اسیران را ذکر نکرده است تا این قانونِ دائمی برای بشر نشود .
دوم : اسلام به انسان شخصیت داد و حقوق او را یاد آوری کرد تا انسان را از حالت یک چیز قابل معامله و استعمار و استبداد خارج سازد و دیگر اینکه انسان ، مثل درخت و حیوان قابل خرید و فروش نباشد .
حتی قرآن حقوق و ازدواج بردگان و کنیزان را در ردیف حقوق افراد آزاد بیان کرد و فرمود :
« یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم » سوره حجرات ، آیه ۱۳
معنی : ای مردم ! در واقع ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را نژاد ها و قبیله هایی قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید ! در حقیقت ارجمند ترین شما نزد خدا خود نگه دار ترین و ( پارسا ترین ) شما است ! به راستی که خدا دانای آگاه است .
حتی از پیامبر نقل شده که کسی نگوید :
« این بنده من است و این کنیز من است بلکه بگوید : این غلام پسر و دختر من است »
? مسند احمد ج۲ ، ص ۴۲۳
بدین صورت کرامت انسانیِ بردگان به آنها بازگشت و در حقیقت بردگان از نظر روحی آزاد شدند .
این در حالی بود که در ایران و رم و هند و حتی اروپا در آن زمان با بردگان بسیار بد رفتاری میشد و حتی در رومانی قانونی وضع شد که صاحب برده حق داشت که برده را بُکشد یا اذیت کند ؛ بدون این که برده حق شکایت داشته باشد
?محمد هادی معرفت ، شبهات و ردود ، ص۱۷۶
سوم : اسلام راه کار هایی برای آزادی اسیران پیش بینی کرده تا کم کم به صورت طبیعی بردگی از جامعه اسلامی بر افتد !
اکنون در کشور های اسلامی بدون اینکه قانونِ منع برده داری باشد ، هیچ برده ایی وجود ندارد .
پیامبر (ص) برخی اسیران را بدون تاوان آزاد کرد و از مسیحیان نجران مالیات ( جزیه ) گرفت و اسرای آنها را برگرداند .
حتی کفاره برخی گناهان مثل روزه خواری ،آزاد کردنِ بردگان قرار داده شده و حتی آزاد کردن بردگان تشویق شد و آن را کاری ثواب و بسیار با ارزش معرفی کرد .
