آوای سنت : خداوند تبارک و تعالی ماه مبارک رمضان را طوری طراحی نموده که مجموعه‌ای از عبادات و قُرُبات باشد. یکی از مهمترین این عبادات و قُرُبات و اعمالی که در این ماه از جایگاه ویژه‌ای بر خوردار است، برنامه افطار می‌باشد.
این برنامه بعد از غروب آفتاب و توسط روزه‌داران اجرا و انجام می‌شود. روزه دار با افطار روزه خود را می‌گُشاید، و به اصطلاح افطار می‌نماید، چون از سوی پروردگار عالم اجازه یافته که بعد از یک روز کامل روزه‌داری، اکنون با غروب آفتاب افطار نماید و روزه خود را باز کند و بگشاید.
این که یک انسان مسلمان به خاطر رضای خدای تعالی یک روز کامل را از خوردونوش و ملذات زناشویی اجتناب می‌کند، این نشان از ایمان شخص است که حاضر است به خاطر امر خدایش بهترین لذایذ را از خود منع کند و باز دارد. و این که این شخص در هنگام افطار باز هم به اجازه پروردگار خویش روزه خود را می‌گشاید، این خود نیز عبادتی است که موجب رضایت حق‌تعالی است. ازینرو خداوند متعال(ج) به او دو خوشی و شادمانی عنایت می‌کند: یکی خوشی هنگام افطار، و دیگری هنگامی که در روز قیامت چشمش به جمال پروردگار عالم می‌افتد.
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ یَفْرَحُهُمَا: إِذَا أَفْطَرَ فَرِحَ، وَإِذَا لَقِیَ رَبَّهُ فَرِحَ بِصَوْمِهِ» (بخاری، ج ۳ ص ۳۶)
(برای روزه دار دو شادمانی است که با آن‌ها شادمان می‌شود: شادمانیِ هنگام افطار، و شادمانیِ آن‌گاه که با پروردگار خویش ملاقات می‌کند که به سبب روزه خود شادمان است).
در این حدیث ملاحظه می‌شود که رسول معظم(ص) دو شادمانی را در کنار هم قرار داده‌اند: یکی شادمانی روزه‌دار هنگام افطار، و دیگری شادمانی بنده هنگامی که خدایش را در روز قیامت ملاقات می‌کند. این حدیث نشان می‌دهد که شادمانی افطار به همان اندازه شادمان ملاقات پروردگار مهم است، و این‌که این شادمانی مقدمه و آغاز آن شادمانی بزرگ است، زیرا در روز قیامت آن‌گاه که انسان مسلمان روزه دار با پروردگار خود ملاقات می‌نماید، به سبب روزه خود و این‌که با این روزه شرفیاب ملاقات حق‌تعالی شده خوشحال و شادمان می‌گردد.
باید دانست که افطار یکی از اعمال ماه مبارک رمضان و عبادتی است که برای روزه‌داران مشروع شده، و با خود اجر و ثواب بسیاری دارد. این عبادت موجب خشنودی پروردگار و تقرب به اوتعالی است.
یکی از جایزه‌های مهمی که برای افطار از جانب حق‌تعالی مقرر شده، قبولی دعاست، زیرا یکی از اوقات قبولی دعا در این ماه هنگام افطار است.
افطار از خود احکام و آدابی دارد:
اولین حکم افطار این است که انسان در افطار عجله به خرج دهد، یعنی تلاش کند زودتر افطار نماید. پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«لاَ یَزَالُ النَّاسُ بِخَیْرٍ مَا عَجَّلُوا الفِطْرَ» (بخاری، ج ۳ ص ۳۶).
(همچنان مردم بر خیر و خوبی‌اند تا که در افطار عجله نمایند)
بنا بر این ما مأموریم تا در افطار عجله به خرج دهیم. یادمان باشد پیامبر اکرم(ص) در تعجیل افطار خیر را مژده داده‌اند که واژه‌‌ای است که تمام خوبی‌ها را با خود دارد. یعنی کسی که در افطار عجله می‌نماید، هم خیر دنیا را به دست می‌آورد، زیرا زودتر به آب و غذا می‌رسد، و کاستی‌های غذایی و آبی را جبران می‌کند؛ و هم به لحاظ معنوی، زیرا این انسان موفق شده یک روز کامل را روزه بگیرد، و بر انجام این عبادت سخت موفق گردد، و ثواب و پاداش عظیم روزه را به دست آورد. چنان‌که در عرصه‌های باطنی نیز برای انسان حایز اهمیت است، زیرا از این حیث نیز نفس همین افطار می‌تواند موجب تحولات عظیمی در انسان شود.
اما این تعجیل به معنی آن نیست که انسان افطار را قبل از وقت مقرره یعنی قبل از غروب انجام دهد، خیر. اگر کسی چنین کند قطعاً که روزه‌اش باطل و ای بسا که به جای ثواب، گناه و عقاب را کمایی می‌نماید. معنی تعجیل این است که به مجرد غروب، روزه دار افطار کند و روزه‌اش را بگشاید و در این خصوص تأخیر ننماید، چون برخی از انسان‌ها نظر به وسواسی که دارند تلاش می‌کنند در افطار تأخیر نمایند تا به زعم خودشان روزه خویش را کامل تر نماید. کمال روزه در این است که در انجام افطار عجله صورت گیرد.
دومین حکم افطار این است که افطار با آب و خرما صورت گیرد. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هرگاه یکی از شما افطار می‌کند پس باید با خرما افطار کند که آن برکت است» (ترمذی و احمد)
بنا بر این نیکوست اگر انسان امکانات دارد روزه‌اش را با خرما و آب باز کند، که این کار موجب برکت است، هم برکت در عمل و ثواب، زیرا این خود سنتی از سنت‌های رسول معظم اسلام(ص) است، و هم برکت در وجود انسان زیرا بعد از مدت مدیدی گرسنگی و تشنگی، خرما می‌تواند با موادی که با خود دارد، و با انرژی که برای انسان گرسنه تقدیم می‌کند، او را آماده دریافت غذا و طعام بعدی کند.
به لحاظ طبی نیز محققان می‌گویند خرما حاوی شیرینی و گلوکوز و آب فراوانی است که خیلی زود می‌تواند قسمتی از کمبودی مواد غذایی و آبی بدن را که در اثر روزه ایجاد شده جبران کند، و انرژی لازم را برای گلو و معده روزه‌دار ببخشد، تا او را آماده دریافت مواد غذایی دیگر نماید.
خوب است که بعد از افطار و گشودن روزه با خرما و آب، که یک افطار خفیفی است، نماز مغرب ادا گردد و بعد از آن سراغ غذا و مایعات آماده شده از قبل رفت. این تعامل برای معده انسان بسیار مفید است. کسی که در همان وهله اول افطار مواد غذایی بسیاری را بدون استراحت و رعایت آرامش وارد معده می‌نماید، در واقع معده خوابیده خود را با انبوهی از غذاها مواجه می‌سازد، و ای بسا که این معده نمی‌تواند به گونه درست به وظایف خود عمل نماید، و انسان را در معرض بیماری‌ها و تکالیف مختلف قرار می‌دهد.
وقت افطار طوری که گفتیم یکی از اوقات مهم قبولی دعاست. پس بهتر است که انسان روزه دارد دعای هنگام افطار را از یاد نبرد و برای خود، خانواده و عموم مسلمانان دعای خیر نماید. این دعا می‌شود به هر زبانی باشد که روزه دار می‌تواند با آن تکلم نماید. با اینحال خواندن این دعای مأثور که از رسول معظم اسلام(ص) روایت شده سنت است:
«اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ، وَعلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْت ذَهَبَ الظَّمَأُ، وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ، وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ» (شرح السنه للبغوی، ج ۶ ص ۳۶۵)
(بار الهاً برای تو روزه گرفتم و با روزی تو افطار نمودم. تشنگی رفت و رگها تر گردید و ان شاء الله که پاداش ثبت شد).
