آوای سنت : سنت است که در دهه آخر ماه مبارک رمضان یک انسان مسلمان روزه دار به اعتکاف بنشیند. اعتکاف به معنی لبث و درنگ کردن است. و منظور از آن اقامت در مسجد در حال روزه‌داری و برای مدتی مشخص و معین است.
برنامه‌های رمضانی با گذشت روزهای رمضان شدت و حدّت بیشتری می‌یابد تا اینکه این شدت و حدت در دهه آخر ماه مبارک با اعتکاف بیشتر میشود.
اهمیت اعتکاف از خلال دانستن اهمیت خلوت با خدا (ج) ناشی میشود. هر انسانی در طول عمر خود روحاً و در عالم معنی، بار بار نیازمند تنهایی و خلوت است، اینکه برای مدتی او باشد و خدایش و تنها با خدای خود راز و نیاز کند و تنها به پرستش او مشغول باشد.
در جریان اعتکاف قلب و دل و ذهن و فکر و اندیشه انسان از تمام هم‌همه های دنیوی فارغ می‌گردد و متوجه خدای تعالی و ذکر و یاد و عبادت او میشود. و این در پیشگاه خدای تعالی ارزش و اهمیت فراوان دارد. و او تعالی بر این عمل خالصانه و خدایی اجر و پاداش فروانی ارزانی می‌دارد. چنان‌که شخص معتکف با اعتکاف در حقیقت حمام روحی می‌کند و تمام اوزار و دنس‌های پلید و زنگارهای بد را از قلب و دل و جان و روح و روان خود می‌زداید و به خلوص بیشتری می‌رسد.
اهمیت این اعتکاف در نکته دیگری نیز نهفته است و آن وجود شب قدر در این دهه است، شبی که به گواه قرآن کریم بهتر از هزار ماه است. طبیعی است کسی که به اعتکاف می‌نشیند در واقع به احیای شب قدر بسیار نزدیک‌تر از کسی است که اعتکاف نمی‌نشیند.
اعتکاف از جمله سنت‌های اکید پیامبر اکرم(ص) است. ایشان همه ساله در دهه آخر ماه مبارک رمضان به اعتکاف می‌نشستند و بر آن مواظبت می‌کردند. در صحیح بخاری از ام المؤمنین عایشه صدیقه (رض) روایت شده که پیامبر اکرم(ص) همیشه و همه ساله تا زمانی‌که حیات داشتند، دهه آخر ماه رمضان را به اعتکاف می‌نشستند و بعد از ایشان همسران‌شان این سنت و روش را ادامه دادند. در سنن ابن ماجه نیز روایت شده که حضرت محمد مصطفی(ص) در پشت ستون توبه در مسجد النبی به اعتکاف می‌نشستند.
روی این اساس بر روزه دارانی که توان و امکانات لازم را دارند لازم است تا دهه آخر ماه مبارک رمضان را به اعتکاف بنشینند. اما اگر روزه‌داری به اعتکاف ننشیند صرفاً از ثواب نشستن به اعتکاف محروم میشود و این کار تأثیری در صحت روزه‌اش ندارد.
در قرآن کریم نیز ذکر اعتکاف صورت گرفته است. حق‌تعالی می‌فرماید: {وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ} [البقره، ۱۸۷] (و با زنان مباشرت نکنید در حالی‌که در مساجد به اعتکاف نشسته‌اید. این حدود خدا ست پس به آن نزدیک نشوید، این‌گونه خدای تعالی برای شما حدود خویش را بیان می‌کند تا که پرهیزگار شوید).
ارکان اعتکاف
اعتکاف دو رکن دارد:
۱- نیت اعتکاف: و آن این گونه است که به دل و قلب خود قصد کند که در دهه اخیر ماه مبارک قربتاً الی الله به اعتکاف بنشیند. معتکف می‌تواند این نیت را به زبان خود هم تکرار نماید و اگر بر زبان خود نیت را جاری نسازد اعتکافش درست است.
۲- درنگ کردن و مکث در مسجد که شامل درنگ در مسجد در تمام مدتی است که نیت نموده است.
شروط اعتکاف
۱- اینکه مسلمان باشد.
۲- اینکه عاقل باشد.
۳- اینکه بالغ و مکلف باشد.
۴- اینکه از حدث کبری یا همان جنابت پاک باشد.
۵- نشستن در مسجد برای مردان و نشستن در خانه در زاویه خاصی برای زنان.
۶- روزه داشتن.
۷- به اعتکاف نشستن در مسجدی که در آن پنج وقت نماز به جماعت ادا می‌گردد.
۸- اجتناب از مقاربت با زنان در این مدت.
ثواب و پاداش اعتکاف در صورتی‌که با اخلاص نیت و قصد، و بر طبق احکام شریعت باشد، ثواب و پاداش فراوانی دارد که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: دریافت شب قدر که در دهه آخر قرار دارد، بخشش گناهان، حصول ثواب اعتکاف، حصول ثواب اعمال صالح و نیکی که در این ایام انجام میشود، به دست آوردن اجر و مزد پنجاه صحابی، به دست آوردن ثواب نشستن در مسجد که بسیار است و اجر و مزد دیگری که حق‌تعالی ارزانی می‌دارد.
وقت اعتکاف قبل از غروب خورشید در شب ۲۱ رمضان تا شب عید است. برخی از علما می‌گویند وقت آن بعد از نماز صبح روز ۲۱ تا نماز صبح روز عید است. هر کدام از این اوقات را که معتکف به اعتکاف بنشیند اعتکافش درست است. ولی بهتر آن است که از شب بیست و یکم شروع کند و این قول جمهور علماست.
سنت این است که شخص تمام ده روز را به اعتکاف بنشیند، اما اگر کسی کمتر از ده روز به اعتکاف نشست، جایز است ولی ثوابش به همان مقدار خواهد بود.
برای معتکف مجاز نیست در مدت اعتکاف از مسجد بیرون شود مگر اینکه عذر شرعی داشته باشد و نیازش مبرم باشد، مثلاً برای تداوی یا تهیه مواد غذایی و از این قبیل که چاره‌ای جز بیرون شدن نداشته باشد. او حق ندارد حتی به جنازه و محافل شادی و خوشی و عیادت بیماران برود.
معتکف در تمام مدت اعتکاف باید به طاعت و عبادت از قبیل نماز، تلاوت قرآن کریم، تکرار اذکار و اوراد و هر آن‌چه که طاعت و عبادت به شمار می‌رود مشغول باشد و از پرداختن به امور دنیوی و صحبت پیرامون آن‌ها حتی الإمکان اجتناب نماید.
زنان نیز می‌توانند به اعتکاف بنشینند ولی لازم است زاویه و مکان خاصی را در خانه و منزل برای این‌کار اختصاص دهند و تمام ده روز را در آن بسر برند و مشغول طاعت و عبادت باشند و از پرداختن به امور دنیوی و سخن گفتن پیرامون آن‌ها خود داری نمایند. دلیل جواز نشستن زنان به اعتکاف همان حدیث ام المؤمنین عایشه صدیقه (رض) در صحیح البخاری است که گفت: پیامبر اکرم(ص) تا آخر عمر دهه آخر را به اعتکاف می‌نشستند و بعد از ایشان همسران‌شان این کار را می‌کردند.
در زنان لازم است که از عادت ماهوار پاک باشند تا بتوانند به اعتکاف بنشینند.
اعتکاف را موارد ذیل باطل می‌کند:
۱- بیرون شدن از مسجد بدون عذر و برای مدت طولانی و مشغول شدن به امور دنیوی.
۲- مباشرت کردن (همخوابی) با همسر.
۳- شروع عادت ماهوار در زنان.
بعضی از مردم در بدل اعتکاف پول می‌گیرند که این کار با روح این برنامه رمضانی تناسب ندارد و در واقع نوعی بازی با احکام دینی است. اعتکاف باید برای خدا(ج) باشد و هر کس به گونه مجزا موظف است که به اعتکاف بنشیند و از کسی جز خدا مزدی طلب نکند.
چه زیبا و عالی خواهد بود اگر مسلمانی که در توانش هست، از این برنامه و فرصت ارزنده رمضانی در جهت اعتلای شخصیت ایمانی و معنوی خود بهره برد.
