آوای سنت : یکی از برنامه‌های مهم ماه مبارک رمضان مربوط به سحر می‌باشد. سحر معمولاً به مدت‌زمانیِ بعد از نصف شب تا طلوع صبح صادق اطلاق می‌گردد. در آموزه‌های وحیانی این هنگام از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار است، چه در ماه مبارک رمضان باشد یا در غیر رمضان.
در مورد سحر و استفاده مؤمنان از آن قرآن کریم چنین می‌فرماید:
«وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» [الذاریات، ۱۸] (و در سحرها آن‌ها استغفار می‌کنند).
یعنی مؤمنان کسانی هستند که به خاطر خدا (ج) و طاعت و عبادت او، و نظر به اهمیتی که استغفار در نیمه‌های شب دارد، از خواب خوش بر می‌خیزند و از خدای خود می‌طلبند تا گناهان‌شان را ببخشاید.
این مطلب در آیه دیگری نیز مطرح شده است: حق‌تعالی می‌فرماید:
«الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالأَسْحَارِ» [آل عمران، ۱۷] (شکیبایان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق کنندگان و آمرزش خواهان در سحرگاهان).
این آیه در ضمن مجموعه آیاتی است که در مورد اهل بهشت نازل شده، و مواصفات آن‌ها را بیان داشته است. در ضمن این مواصفات که شامل: صبر، صداقت، راستی، فرمانبرداری و انفاق است، استغفار در سحر نیز قرار دارد که نشان از اهمیت این موعد زمانی دارد، زیرا استغفار در سحر با استغفار در سایر اوقات شب متفاوت است. کسی که در این وقت استغفار می‌کند، به مغفرت خدای تبارک و تعالی از همه اوقات دیگر بیشتر نزدیک است.
فضل این وقت را در استغفار، می‌توان از احادیث نبوی (ص) نیز استفاضه کرد. در یکی از احادیث که آن را امام احمد در مسند خویش روایت نموده آمده است:
«یَنْزِلُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ فِی کُلِّ لَیْلَهٍ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْیَا، فَیَقُولُ: هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیَهُ؟ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ؟ حَتَّى یَطْلُعَ الْفَجْرُ» (مسند احمد، ح ۱۶۷۴۵)
(خدای عزوجل در هر شب به آسمان دنیا نازل می‌شود و می‌گوید آیا سوال کننده‌ای هست تا برایش بدهم؟ آیا استغفار کننده‌ای هست تا او را ببخشم؟ تا که صبح فرارسد).
این حدیث دلالت بر نزول بلاکیف پروردگار در این موعد زمانی دارد که از همه کسانی‌که مشکلی دارند و یا گناهی کرده امید آمرزش دارند در می‌گذرد، در صورتی که در این وقت از او تعالی حاجت خود را طلب کنند و از او آمرزش بخواهند.
پس سحر به عنوان یک موعد زمانی برتر، دارای فضل است، و چون این فضل با فضل رمضان یک‌جا شود، یقیناً که فضل بر فضل قرار می‌گیرد، و اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
روی این اساس شریعت اسلام در ضمن منظومه رمضانی برنامه سحری را هم گذاشته است. در این برنامه چند عمل نیک به انجام می‌رسد:
– انسان به خاطر خدا(ج) خواب خوش خود را رها می‌کند و از بستر نرم و لطیف بر می‌خیزد، تا امر پروردگار را اجرا نموده برای روزه فردا آمادگی بگیرد.
– در این موعد زمانی برای انجام فریضه الهی صوم آمادگی گرفته می‌شود.
– غذایی که انسان در این وقت تناول می‌کند او را در روزه داری فردا یاری می‌رساند.
– خیر و برکت را برای او در زندگی مادی و معنوی اش به ارمغان می‌آورد، زیرا پیامبر اکرم (ص) سحر را موعد برکت معرفی نموده‌اند.
– هر عبادتی که در این وقت انجام می‌شود، به خاطر شرف وقت ثواب و پاداش بیشتری دارد.
– سحر خیزی خودش عبادت است.
– خوردن غذا در این وقت که برای روزه فردا باشد، ثواب و اجر دارد و موجب برکت است.
– با سحر انسان اجر و مزد شب زنده داری را کمایی می‌کند.
– می‌تواند از این وقت برای ادای نماز تهجد استفاده کند، ولو در حد دو رکعت.
– سحر خیزی رمضان بدن را برای سحر خیزی مابعد رمضان عادت می‌دهد، و این برای کسانی که می‌خواهند در شب با خدای خود راز و نیاز کنند حایز اهمیت فراوان است. مشروط بر آن‌که این عادت را در مابعد رمضان با خواب کامل شب از دست ندهند.
سحری کردن در نیمه شب یکی از سنت‌های سنیه پیامبر اکرم(ص) نیز هست، و باید که در رمضان مراعات شود. این به اضافه این نکته که پیامبر خدا(ص) آن را موعد خیر و برکت دانسته فرموده‌اند:
«تَسَحَّرُوا فَإِنَّ فِی السُّحُورِ بَرَکَه» (ابن ماجه، ج۲ ص ۵۹۲)
(سحری کنید که در سحری برکت است)
این برکت هم در مواد غذایی است که انسان آن را می‌گیرد و در جریان فردا که روزه دارد با کمبود مواد غذایی مواجه نمی‌شود، و هم در ثواب اعمال، زیرا انسان نظر به فضایل این موعد زمانی به ویژه در رمضان که بر شمردیم، ثواب و پاداش زیادی را به دست می‌آورد. و ای بسا اگر از خدای خود طالب مغفرت می‌شود، حق‌تعالی گناهانش را می‌بخشد، و اگر حاجتی داشته باشد و تقاضای رفع حاجت خود را بنماید، حاجتش روا می‌دارد.
در روایت دیگری نیز این مطلب مورد تأکید قرار گرفته است، پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«هُوَ الْغَدَاءُ الْمُبَارَکُ» (موارد الظمآن، ج۳ ص ۱۸۴)
(آن [سحری] غذای مبارکی است).
پس هر انسان مسلمان، به خصوص روزه‌داران گرامی باید از مجموع این فضایل و برکات استفاده کنند، و با خود نگویند که نیازی به سحری نیست.
بعضی از مردم یا از روی تنبلی یا به بهانه رژیم گرفتن در سحر از خواب بر نمی‌خیزند که این کارشان محروم شدن از برکات سحری است. حتی کسی که رژیم می‌گیرد بد نیست که در سحر برخیزد و لا اقل جرعه‌ای از آب بنوشد، زیرا آب خوردن و تأمین مایعات بدن در رژیم غذایی داخل نیست. به همین دلیل پیامبر اکرم(ص) همه مؤمنان را تشویق کردند تا در سحر چیزی بخورند یا بنوشند. ایشان فرمود:
«تَسَحَّرُوا وَلَوْ بِجُرْعَهٍ مِنْ مَاء» (موارد الظمآن، ج۳ ص ۱۸۷)
(ولو با جرعه‌ای از آب سحری کنید)
از آنچه گفتیم به خوبی واضح می‌شود که سحر برنامه ای است که در درون ماه مبارک رمضان حایز اهمیت است، و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. می‌توان گفت سحری از جمله جوایزی است که خدای تعالی برای مؤمنان ارزانی داشته تا از آن در جهت تقرب خود به خدای تعالی و بخشایش گناهان خود و رفع درجات خویش در پیشگاه خدای تعالی استفاده نمایند.
