آوای سنت : در این شکی نیست که ماه مبارک رمضان کلاً و تماماً ماه خیر و برکت است. برکت این ماه از چند جهت می‌باشد:
– از جهت کثرت برنامه‌های عبادی در آن، چنان‌که در این ماه باید: روزه گرفت، افطار کرد، در سحر از خواب خوش برخاست و مجموعه‌ای از عبادات از جمله تناول غذای سحر را انجام داد، نماز تراویح را ادا نمود، شب قدر را زنده نگهداشت، زکات فرضی را پرداخت کرد، صدقه فطر را به مستحق آن رساند و از این قبیل سایر اعمال نیک و حسنه که در پیشگاه خداوند متعال(ج) مستوجب اجر و پاداش است را به انجام رسانید.
– از جهت مضاعف شدن ثواب و پاداش اعمال. بی تردید که خدای تعالی برای برخی از زمان‌ها شرافت خاصی قایل شده، چنان‌که برای از اماکن چنین شرفی داده است. ماه مبارک رمضان از جمله ماه‌ها، روزها و شب‌هایی است که در پیشگاه خداوند متعال (ج) ارزش و اهمیت زیادی دارد، و از این جهت اعمالی که در این ماه انجام می‌شوند، نسبت به اعمال ماه‌های عادی دیگر اجر و پاداش فراوانی دارند که به خاطر آن باید پروردگار عالم را سپاسگزاری کرد. می‌توان گفت که ماه رمضان فرصتی است طلایی و جایزه‌یی است ویژه که خدای تعالی برای بندگان مؤمن و متعهد خود ارزانی داشته تا از آن در راستای تقرب به خدای تعالی حد اکثر استفاده را بنمایند.
و اما راجع به دهه دوم ماه مبارک رمضان، بی تردید که این دهه به عنوان جزئی از ماه فضیل، و بخشی از برنامه‌ها و گردونه‌های آن، دارای ارزش و اهمیت فراوانی است. می‌دانیم ماه مبارک رمضان به سه دهه تقسیم شده که بر اساس حدیث نبوی دهه اول آن به نام دهه رحمت و دهه دوم به نام دهه مغفرت و دهه سوم به نام دهه آزادی از آتش دوزخ مسمی شده است.
بد نیست راجع به فضیلت این دهه و اعمالی که باید در آن انجام شود توضیحاتی ارائه بداریم:
بر اساس حدیثی که در شعب الإیمان بیهقی روایت شده پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«و هو شهر أوله رحمه و أوسطه مغفره و آخره عتق من النار زاد همام فی روایته فاستکثروا فیه من أربع خصال خصلتان ترضون بها ربکم و خصلتان لا غنى لکم عنهما فأما الخصلتان اللتان ترضون بهما ربکم فشهاده أن لا إله إلا الله و تستغفرونه و أما اللتان لا غنى لکم عنهما فتسألون الله الجنه و تعوذون به من النار» (شعب الإیمان بیهقی، ج ۳ ص ۳۰۵)
(و آن ماهی است که اول آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن آزادی از آتش است. در روایت همام این مطلب نیز افزوده شده که: پس در آن چهار خصلت را بسیار انجام دهید که با دو خصلت آن پروردگار خود را راضی سازید و از دو خصلت دیگر بی نیاز شده نمی‌توانید. اما دو خصلتی که با آن پروردگار خود را راضی می‌سازید شهادت دادن بر یگانگی خدا(ج) و طلب مغفرت از اوست، و اما دو خصلتی که از آن بی نیاز شده نمی‌توانید این است که از خدای خود بهشت را بطلبید و از دوزخ به او تعالی پناه ببرید).
پس به موجب این روایت، دهه دوم ماه مبارک رمضان دهه مغفرت است. یعنی حق‌تعالی در این ماه گناهان بندگان خود را می‌بخشد.
اعمالی که یک بنده مؤمن روزه‌دار باید در این ماه انجام دهد به دو قسم تقسیم می‌شود:
قسم اول: اعمال عمومی است که معمولاً در رمضان باید انجام شود. مانند روزه گرفتن، تلاوت قرآن کریم، اشتراک در نمازهای تراویح و سایر اعمال حسنه و نیک.
قسم دوم: اعمالی که در این دهه بیشتر باید مورد توجه قرار گیرند. این اعمال بر اساس روایت بیهقی چهار عمل ذیل است:
۱- بسیار گفتن کلمه شهادت، یعنی لا اله الا الله. چه بهتر که انسان گفتن این کلمه را برای خود وِرد سازد، یعنی پیوسته در این دهه و در غیر آن گفتن این کلمه را وِرد کند، و همیشه بگوید و تکرار کند که این افضل ذکر است و ثواب و پاداش بسیار دارد. و بر بنیاد این روایت بیهقی موجب کسب رضوان الهی است. یعنی اگر کسی می‌خواهد پروردگار خود را از خود راضی بسازد، باید که این کلمه را در این دهه بیشتر از سایر ایام تکرار کند و بر زبان براند.
۲- طلب مغفرت از پروردگار عالم. از آن‌جایی‌که این دهه به نام دهه مغفرت مسمی شده، چه بهتر که انسان در آن تا می‌تواند از درگاه پروردگار خود آمرزش بخواهد، و از او به اصرار و الحاح بطلبد گناهانش را ببخشاید. گفتن “استغفرالله العلی العظیم من کل ذنب و اتوب الیه” یکی از جملاتی است که می‌توان با آن استغفار نمود. چه بهتر که در این دهه این کلمه یا هر کلمه‌ای که در خود استغفار دارد، ورد زبان روزه‌داران و سایر مؤمنان بشود، تا که انسان مشمول مغفرت حق‌تعالی، آن خدای غفار الذنوب گردد.
۳- در این دهه و در سایر دهه‌ها و روزها و شب‌ها، انسان باید از خدای تبارک و تعالی با دست دعا و با الحاح و اصرار بخواهد که او را وارد بهشت سازد. بهشت نعمت بزرگی است که نجاتگاه انسان در روز آخرت است. بهشت جایگاه انسان‌های خوب و پرهیزگار است. نعمتی است که در آن تمام نعمت‌های لذت بخش وجود دارد. لذیذ ترین نعمت‌های دنیا به کوچکترین نعمت بهشت نمی‌رسد. چه بهتر که انسان از درگاه خالق و رازق و پروردگار خود بخواهد تا به برکت این ماه پُرفیض و این دهه مغفرت، او را ببخشاید و برایش بهشت را ارزانی بدارد.
۴- تلاش نماید در این دهه و سایر روزها و دهه‌ها، از آتش دوزخ به خدای تبارک و تعالی پناه ببرد، و از درگاه او بخواهد که بنده خود را از آتش دوزخ نجات دهد. دوزخ عقوبت بسیار بد و شدیدی است که هیچ انسانی تاب و توان و تحمل آن‌را ندارد، آتش سوزانی است که جسم و جان آدمی را می‌سوزاند و خاکستر می‌کند. دوزخ محل انسان‌های بد و بدکار است، کسانی‌که به خدای خویش کفر ورزیده و دست به اعمال بد و زشت زنده‌اند.
البته اعمال دهه دوم یعنی دهه مغفرت محدود به این موارد نمی‌شود، بلکه هر عمل نیک و صالحی اعم از: روزه، نمازهای فرضی، نمازهای نفلی، صدقه و خیرات، دادن زکات، کمک به نیازمندان، صداقت و راستی، کسب علم و دانش و تحصیل علوم مختلف و … همه این‌ها از جمله اعمال صالحه‌ای است که انسان می‌تواند و باید که در این دهه آن‌ها را به انجام برساند.
یادمان باشد فرا رسیدن دهه دوم به معنی گذر رمضان و گذر عمر است که چسان زود می‌گذرد. یادمان باشد رمضان و روزه فرصت کوتاهی است که زود می‌گذرد و معلوم نیست که ما در سال بعد زنده باشیم تا از آن استفاده کنیم یا نباشیم. بنا بر این تا می‌توانیم باید از این ماه استفاده نموده تلاش کنیم در آخر دهه اول رحمت پروردگار و در آخر دهه دوم مغفرت پروردگار و در آخر دهه سوم آزادی از آتش دوزخ را کمایی نماییم.
نویسنده: دکتر عبدالمجید صمیم
