آوای سنت : در اذهان عموم ما چنین تجسم یافته که ماه مبارک رمضان فقط ماه روزه و صیام است. برخی‌ها در کنار صیام، قیام را هم قرار می‌دهند و بر این اساس ماه مبارک رمضان را ماه روزه گرفتن و نماز تراویح می‌دانند، در حالی که چنین نیست و انحصار رمضان در این دو امر مورد ندارد.
رمضان مجموعه‌ای از برنامه‌های مختلف و گوناگونی است که در طول یک ماه اجرا می‌شود، و جوانب مختلفی از زندگی عبادی انسان را در بر می‌گیرد، و او را آهسته آهسته به مقام تقوا و پرهیزگاری می‌ساند که در این آیه مبارکه بیان شده است:
{یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ} [البقره، ۱۸۳].
(ای مؤمنان برای شما روزه فرض شد آن‌گونه که برای پیشینیان شما فرض شده بود تا که تقوا پیشه سازید).
برنامه رمضان با روزه در اوایل ماه شروع، و رفته رفته در دهه اخیر با اعتکاف و برخی از برنامه‌های دیگر شدت می‌یابد، و اوج می‌گیرد، و با خود انسان را به اوجنای معنویت می‌رساند. بد نیست به شکل فهرست‌وار و نیم نگاهی به این برنامه‌ها داشته باشیم، و تفصیل هر یک از آن‌ها را به روزهای آینده موکول کنیم:
برنامه روزه:
یکی از برنامه‌های مهم رمضان و اصلی و اساسی‌ترین آن‌ها روزه است. این روزه بر هر انسان مسلمان، عاقل و بالغ و سالم فرض می‌باشد. طوری‌که اگر انسانی که بر او روزه فرض شده مبادرت به صیام نکند، در پیشگاه خداوند لایزال (ج) محکوم و مورد مؤاخذه است، و چنین کسی قطعاً که مرتکب گناه کبیره شده است.
این برنامه در جریان روزهای ماه مبارک رمضان از طلوع صبح صادق تا غروب خورشید اجرا می‌شود.
برنامه نماز تراویح:
این نماز مخصوص ماه مبارک رمضان است. مطابق مذهب حنفی ادای نماز تراویح سنت مؤکد می‌باشد، و تعداد رکعات آن بر اساس بیان فقهای حنفی بیست رکعت است. نماز عشاء قبل از تراویح و نماز وتر در پایان این بیست رکعت خوانده می‌شود.
برنامه سحر:
این برنامه همیشه در نیمه‌های شب‌های رمضان اجرا می‌گردد و در آن هر انسان مسلمانی که قصد روزه را دارد، در نیمه‌های شب و قبل از طلوع صبح صادق از خواب خوش خویش بیدار می‌گردد، و با صرف مقداری غذا و آن‌چه خداوند(ج) برایش مقدر نموده برای روزه فردا آماده‌گی می‌گیرد.
برنامه افطار:
این برنامه در پایان هر روز ماه مبارک رمضان اجرا می‌شود، زمانی‌که خورشید غروب می‌نماید. در چنین وقتی بر روزه دار لازم و ضروری است که روزه خود را با خوردن و تناول چیزی از غذا یا آب باز کند و به اصطلاح افطار نماید. در آموزه‌های اسلام برنامه افطار اهمیت ویژه‌ای دارد که در طی روزهای آتی به گونه مفصل آن‌را شرح خواهیم کرد.
برنامه صدقه:
بر بنیاد روایات رسیده از حضرت رسول معظم اسلام (ص) ایشان همیشه در اوجنای سخاوت و جوانمردی قرار داشته، پیوسته تلاش می‌کردند به طبقات محروم و نیازمند جامعه از آن‌چه خدای تبارک و تعالی به ایشان ارزانی داشته اعطا کنند.
لکن بیشترین سخاوت ایشان معمولاً در ماه مبارک رمضان بوده است. چه خوب خواهد بود انسان مسلمان و روزه دار در این ماه مبارک که هر عملی در آن بیشتر از سایر ماه‌ها ثواب دارد، اقدام به کمک و مساعدت به طبقات محروم نماید، و آن‌ها را کمک کند تا با فراغ خاطر و بدون نیازمندی به طاعت و عبادت حق‌تعالی بپردازند.
برنامه اعتکاف:
اعتکاف از سنت‌های رسول معظم اسلام (ص) و یاران باوفای شان است. ایشان همه ساله در دهه اخیر ماه مبارک رمضان به اعتکاف می‌نشستند، و بعد از ایشان بسیاری از اصحاب از جمله امهات المؤمنین نیز این برنامه را اجرا می‌نمودند.
برنامه اعتکاف در دهه اخیر ماه رمضان و توسط مردان در مسجد، و توسط زنان در مکان خاصی در داخل منزل به انجام می‌رسد. در جریان اعتکاف شخص معتکف تلاش می‌کند با فراغ خاطر و با داشتن وقت بیشتری به طاعت و عبادت و انجام و اجرای برنامه روزه بپردازد.
برنامه احیای شب قدر:
یکی از برنامه‌های مهم ماه مبارک رمضان برنامه احیای شب قدر است. این شب به گواه قرآن کریم بهتر از هزار ماه است. شب قدر بر بنیاد روایات موجود در دهه اخیر ماه رمضان و مشخصاً در شب‌های طاق یا فرد یعنی ۲۱ یا ۲۳ یا ۲۵ یا ۲۷ و یا ۲۹ قرار دارد. احیای این شب ثواب و اجر و پاداش فراوانی دارد.
برنامه تهجد:
این برنامه معمولاً در نیمه‌های شب و هنگام سحر اجرا می‌شود، و عبارت از ادای هشت رکعت نماز شب می‌باشد که ثواب و پاداش بسیاری دارد. عادت سرزمین حرمین شریفین چنین است که این نماز را در نیمه‌های دهه اخیر ماه مبارک رمضان ودر حرمین شریفین به جماعت ادا می‌کنند و در آن تلاش می‌کنند قیام، قرائت، رکوع و سجده و حتی قومه و جلسه را طولانی کنند. لیکن اگر کسی خواسته باشد می‌تواند با جماعت یا بدون جماعت نماز تهجد را ادا کند.
برنامه صدقه فطر:
این برنامه که عبارت از پرداخت سرانه مشخصی از مواد غذایی و غله‌جات است، در آخر ماه مبارک رمضان و قبل از ادای نماز عید اجرا و انجام می‌شود. هدف از آن رفع نیاز نیازمندان در این روزه و ادخال سرور و خوشی در دلهای آن‌هاست. این صدقه از سوی تمام اعضای خانواده اعم از کوچک و بزرگ باید ادا شود، و مخصوص روزه‌داران نیست بلکه اعضای خانواده‌های آن‌ها را نیز در بر می‌گیرد.
در جریان روزهای آتی راجع به هر کدام از این برنامه‌های که طبیعتاً از خود احکام خاصی دارند، به اندازه کافی توضیح داده خواهد شد.
