آوای سنت : یکی از برنامه‌های مهمی که باید در پایان ماه پرفیض رمضان اجرا شود تا سنگ تمامی بر برنامه بزرگ رمضانی باشد، ادای صدقه فطر می‌باشد. این برنامه مخصوص رمضان و عید سعید فطر است.
صدقه فطر در سالی که روزه رمضان فرض شد، در همان سال واجب (مطابق مذهب احناف) گردید.
تفاوتی که صدقه فطر با سایر انواع زکات‌ها دارد در این است که این صدقه و زکات بر اشخاص و رؤوس لازم است یعنی سرانه است، در حالی که سایر زکات‌ها بر اموال لازم می‌باشند. روی این اساس در صدقه یا زکات فطر نصاب مالی خاصی و گذشتن یک سال قمری بر آن و از این قبیل شرط نیست.
مقاصد صدقه فطر
مطابق حدیثی که آن‌را امام ابوداود در سنن خویش با سندی حسن روایت نموده، زکات فطر موجب پاکی روزه دار از لغو و بیهوده کاری‌هایی است که روزه دار در جریان روزه انجام داده است. در این روایت آمده که عبدالله بن عباس گفت: «پیامبر اکرم(ص) زکات فطر را برای پاکی روزه دار از امور بیهوده و همسرداری و به عنوان غذا برای مساکین فرض کرده‌اند. هرکس آن‌را قبل از نماز عید ادا کند، به عنوان زکات محاسبه می‌شود و اگر بعد از نماز عید بپردازد مانند سایر صدقات خواهد بود».
بنا بر این صدقه فطر اهداف کلی ذیل را تعقیب می‌‌نماید:
– تطهیر و پاک نمودن روزه‌دار از گناهان و مخالفت‌هایی که توسط او در جریان روزه انجام شده، و نیز از صفات ذمیمه‌ای مانند بخل، امساک و حبّ مفرط مال.
– جبیره و تکمله‌ای است برای روزه دار که اگر نقصی در روزه‌اش به میان آمده باشد، توسط صدقه فطر از بین می‌رود.
– موجب تقویت برنامه تکافل اجتماعی اسلام است. در آموزه‌های اسلام این برنامه خیلی اهمیت دارد، و هدف از آن تکافل طبقات فقیر و بی بضاعت جامعه توسط سرمایه داران و پولداران می‌باشد.
– در واقع بر جای آوردن شکرانه ادای روزه است که روزدار از این توفیق بهره‌مند شده که ماه مبارک را مطابق امر خدای تبارک و تعالی با موفقیت روزه بگیرد و صیام و قیام را انجام دهد.
– کمکی است برای فقرا و مساکین تا از این طریق نیاز عیدشان مرفوع شود.
– ادخال سرور در دل‌های طبقات محروم و بی بضاعت جامعه است تا آن ها نیز با سایر مسلمانان در خوشی عیدشان شریک شوند.
زکات فطر بر چه کسی لازم است؟
زکات فطر بر همه روزه داران و تمام اعضای خانواده آن ها چه روزه گرفته باشند یا نگرفته باشند، واجب است. حتی از جانب کودکان نیز باید ادا گردد و تفاوتی در آن میان زن و مرد نیست. هر آن کس که تحت کفالت انسان قرار دارد، صدقه فطرشان بر شخص کفیل واجب می‌باشد.
در صدقه فطر وجود نصاب خاصی لازم نیست، زیرا صدقه فطر بر اشخاص لازم می‌شود نه بر اموال. ولی نیاز است شخص پرداخت کننده لا اقل مالک یکی از نصاب‌ها باشد، و در ضمن قوت همان روز خود و خانواده‌اش را داشته باشد.
مقدار صدقه فطر چند است؟
مقدار صدقه فطر بر اساس بیان فقهای حنفی آن‌گونه که در کتاب معروف الهدایه آمده یکی از موارد آتی است:
۱- یا نیم من که دو کیلو می‌شود از گندم یا آرد یا کشمش ادا کند.
۲- یا یک من جو بدهد.
۳- یا یک من خرما.
بر اساس مذهب حنفی، شخصی که صدقه فطر را ادا می‌کند، می‌تواند نفس این اشیا را به فقرا بدهد و یا قیمت آن‌ها را. طبیعی است در شرایط کنونی که استفاده از گندم و جو از رده استعمال مردم و خانواده‌ها به علت وجود نانوایی‌ها خارج شده، پرداخت قیمت بهتر و پُر منفعت‌تر برای نیازمندان است. البته منظور از قیمت، قیمت روز این اشیا است.
در خصوص قیمت این اشیا باید گفت میان قیمت این اجناس تفاوت فاحش وجود دارد، روی این اساس هر شخصی بهتر است بر اساس توان مالی خود تعامل کند، به این معنی که اگر توان مالی‌اش خوب بود بهتر است از جنس گران قمیت‌تر صدقه فطر را محاسبه نماید، و اگر توان مالی‌اش کمتر بود، از جنس ارزان‌تر.
وقت ادای آن
در گذشته‌ها بر اساس فتوای فقهای اسلام بهترین وقت ادای صدقه فطر، قبل از نماز عید در روز عید بود، زیرا یکی از اهداف فطریه ادخال سرور و خوشی در دل‌های محرومان در این روز است. اما در شرایط کنونی بهتر آنست که صدقه فطر چند روزی قبل از عید ادا شود، تا طبقات محرومی‌که این صدقه را دریافت می‌دارند بتوانند قبل از فرا رسیدن مناسبت عید ما یحتاج خود را از خوراک یا لباس یا آن‌چه که به آن نیاز دارند مرفوع سازند.
