حکم قبری که به دلایلی نتوان در آن قبر ، جنازه را دفن کرد چیست ؟

سلام علیکم

اگر کسی در قبری دفن شد که آب واردان قبر می گردید،آیا جایز است که جنازه آن مرده از آن قبر بیرون آورده شود ودر جای دیگر دفن شود؟

 

آوای سنت :
وعلیکم السلام ورحمه الله وبرکاته

امام نووی “رحمه الله” درکتاب منهاج الطالبین”در کتاب الجنائز”هنگامی که به بیانِ مسائلِ مربوط به دفنِ میّت می پردازند،می فرمایند:

” وَنَبْشُهُ بَعْدَ دَفْنِهِ لِلنَّقْلِ وَغَیْرِهِ حَرَامٌ إلَّا لِضَرُورَهٍ: بِأَنْ دُفِنَ بِلَا غُسْلٍ أَوْ فِی أَرْضٍ، أَوْ ثَوْبٍ مَغْصُوبَیْنِ،أَوْ وَقَعَ فِیهِ مَالٌ، أَوْ دُفِنَ، لِغَیْرِ الْقِبْلَهِ لَا لِلتَّکْفِینِ فِی الْأَصَحِّ”
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

“تـــرجـــمــــه ”
امام نووی”رحمه الله” می فرمایند،حرام است که جسد شخص فوت شده،قبل از دفنش،از محلی که در آن فوت نموده است،به شهری دیگر انتقال داده شود، هرچند این خوف وجود نداشته باشد که تغییراتی بر جسد وارد گردد،

در قول ضعیفی هم چنین آمده است که: انتقال میّت قبل از دفن از شهری به شهری دیگر “مکروه” دارد،وکراهت دارد.
مگر اینکه جایی که آن شخص درآن فوت نموده است،به شهر مکه،یا مدینه منوره،یا بیت المقدس نزدیک باشد

اگر جایی که آن شخص در انجا فوت نموده است به این سه مکان مبارک نزدیک باشد،انوقت سنت است که میـّت به یکی از این مکان های مبارک انتقال داده شود،امام شافعی“رضی الله عنه” برسنت بودنِ انتقالِ میّت زمانی که نزدیکِ یکی از سه مکان نامبرده باشد”نص” فرمایش دارند
واگر شخصِ فوت کرده،قبل از مرگش وصیت کرده باشد که مرا در یکی از سه مکان نامبرده”مکه،مدینه،بیت المقدس، دفن نمایید،شرعا واجب است که وصیت شخصِ متوفی عملی گردد، وجسدش به مکانی که وصیّت نموده است،انتقال داده شود،اما به این شرط که تغییراتی در جسد وارد نشود،وجسد بوی بد نگیرد،

“نـــــکـــتــه “

در هر حالتی که انتقال میّت جایز باشد،واجب است که قبل از انتقال میّت از محلی که فوت نموده است، غسل داده شود،کفن کرده شود،ونماز میّت بر او خوانده شود،وسپس انتقال داده شود.

همچنین امام نووی”رحمه الله”می فرمایند:

“نبش و کَنْدَنِ قبر بعد از اینکه جسد مرده در آن دفن گردید،جهت انتقال به مکانی دیگر،یا بخاطر هردلیلِ دیگری که مشروعیت نداشته باشد،حرام است.

“چون نوعی بی احترامی به مرده در آن وجود دارد”

مگر بخاطر ضرورتی که پیش آمده باشد “یعنی در حالتی که ضرورت ایجاب نماید،اشکالی ندارد،کما اینکه در سطر های ذیل بیان خواهیم نمود”

حالاتی که شرع انها را “ضرورت” نام می برد،واجازه بیرون اوردن جسد، وانتقال آن به مکانی دیگر را صادر می نماید،عبارتند از:

۱-مرده بدون غسلِ میّت دفن شده باشد،وتیمّمی هم برایش انجام داده نشده باشد،در چنین حالتی واجب است که مرده را از قبر بیرون آوردوغسل میّت را در حق او انجام داد، وکفن نمود،ونماز جنازه را براو خواند، بشرط انکه جسد متلاشی نشده باشد، وبویِ بد بخود نگرفته باشد،
اگر جسد متلاشی شده باشد،یا بویی بد به خود گرفته باشد،بیرون آوردنِ او از قبر واجب نیست.

۲-مرده در زمین،یا کفنی که غصب شده اند،دفن شده باشد”زمینی که مرده در آن دفن گردیده است،زمینی باشد که با زور وستم از کسی گرفته شده باشد،یا کفنی که مرده را در آن کفن نموده اند،پارچه وکفنی باشد که باظلم و زور از کسی اخذ شده باشد”

در چنین حالتی”که محل دفنِ مرده،یا کفنی که او را با ان کفن نموده اند، غصبی باشد” شرعا واجب است که جسد مرده بیرون آورده شود،حتی اگر جسد متلاشی شده باشد،بخاطر اینکه حق به حق دار برگردانده شود، واگر صاحب حق”صاحب زمین،یا صاحب کفن” چشم پوشی نمود و او را حلال نمود،یا خسارت وقیمتِ زمین وکفن را از وارثان مرده أخذ کرد،انوقت حرام است که نبش قبر صورت گیرد، وجسد مرده از قبر بیرون آورده شود.

۳-یا اگر هنگامِ دفنِ مرده،پول،طلا،ومال شخصی در قبر افتاده باشد،انوقت اگر صاحب مالی که در قبر افتاده است،
مالش را طلب نماید،باز شرعا واحب است که نبشِ قبر صورت گیرد،ومال به صاحب مال باز گردانیده شود.

همچنین اگر شخصِ فوت کرده،در زمان حیاتِ خود،پول،یا طلایِ کسی را بلعیده باشد”قوت داده باشد”وصاحب ان پول،یا طلایِ بلعیده شده،پول یا طلایش را بخواهد،باز واجب است که نبش قبر صورت گیرد،وجسد از قبر بیرون اورده شود،وشکم جسد دریده شود،وان پول یا طلایی راکه بلعیده است بیرون اورده شود وبه صاحبش باز گردانیده شود

اما اگر پول یا طلایِ بلعیده شده مالِ خود مرده بود،انوقت جایز نیست که قبرش را نبش نمایند،وشکمش را بدرند

اماهنگامی که هیچ آثاری از جسد باقی نماند،جایز است که وارثانش قبرش را کنده،وآن مالی را که ملکِ او بوده است وان را بلعیده بود،برای خود بیرون بیاورند.

۴-اگر شخصِ مرده،رو به قبله دفن نشده باشد”هنگام دفن او را در جهتی از جهاتِ غیرِ قبله قرار داده باشند”
در این حالت هم شرعا واجب است که نبش قبر صورت بگیرد،وجسد بیرون اورده شود،ودر جهت رو به قبله قرار داده شود”بشرطی که هنوز جسد متلاشی نشده باشد، واگر جسد متلاشی شده باشد،نبش قبروقرار دادنِ میّت در جهت قبله، واجب نیست.

اما اگر شخصِ مرده بدون کفن دفن گردیده باشد،بنا به قول راست تر نباید نبش قبر صورت گیرد.

زیرا هدف از کفن نمودنِ میّت پوشیدنِ بدنِ،وسَتْرنمودنِ اوست،وفعلا که دفن شده است،بوسیله خاک این پوشش، وسَتْر تحقق یافته است.

ونکته اخر که مربوط به سؤال جنابعالی است،عبارت است از:

“اگر سیل به قبرستان،یا قبری می رسید، یا نَمْ در قبر پیدا شد،واب در قبر جمع می شد،یا بخاطر هر علّتی که شرع به آن “چراغ سبزنشان داده”،واجازه نبش قبر را صادر نموده است جایز است که قبر میّت نبش گردد،ومیّت در جایی دیگر دفن شود.

امام بخاری “رحمه الله”از حضرت جابربن عبدالله”رضی الله عنهما”نقل می فرمایند که:

“حَدَّثَنَا حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ ، أَخْبَرَنَا بِشْرُ بْنُ الْمُفَضَّلِ ، حَدَّثَنَا حُسَیْنٌ الْمُعَلِّمُ ، عَنْ عَطَاءٍ ، عَنْ جَابِرٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ , قَالَ : لَمَّا حَضَرَ أُحُدٌ دَعَانِی أَبِی مِنَ اللَّیْلِ , فَقَالَ : ” مَا أُرَانِی إِلَّا مَقْتُولًا فِی أَوَّلِ مَنْ یُقْتَلُ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ، وَإِنِّی لَا أَتْرُکُ بَعْدِی أَعَزَّ عَلَیَّ مِنْکَ غَیْرَ نَفْسِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ، فَإِنَّ عَلَیَّ دَیْنًا فَاقْضِ , وَاسْتَوْصِ بِأَخَوَاتِکَ خَیْرًا , فَأَصْبَحْنَا فَکَانَ أَوَّلَ قَتِیلٍ , وَدُفِنَ مَعَهُ آخَرُ فِی قَبْرٍ ، ثُمَّ لَمْ تَطِبْ نَفْسِی أَنْ أَتْرُکَهُ مَعَ الْآخَرِ فَاسْتَخْرَجْتُهُ بَعْدَ سِتَّهِ أَشْهُرٍ ، فَإِذَا هُوَ کَیَوْمِ وَضَعْتُهُ هُنَیَّهً غَیْرَ أُذُنِهِ ”

وَفِی رِوٰایَهٍ فَجَعَلْتُهُ فِی قَبْرٍ عَلیٰ حِدَّهٍ

– رواه البخاری –
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

“تـــرجـــمــــه”

“از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که می گوید: در آستانه ی جنگ احد، پدرم شب هنگام مرا صدا زد و به من گفت: درباره ی خود گمانی جز این ندارم که از میان اصحاب رسول الله صلى الله علیه وسلم جزو نخستین کشته شدگان خواهم بود. پس از رسول الله صلى الله علیه وسلم عزیزترین کسی که از خود برجای می گذارم، تویی؛ قرضی بر گردن من است، آن را ادا کن و سفارش مرا درباره ی نیکی به خواهرانت بپذیر. صبح که فرا رسید، پدرم نخستین کسی بود که کشته شد. یکی دیگر از کشته ها را با او در قبرش دفن کردم؛ اما دلم راضی نشد که او را با شخصِ دیگری در یک قبر بگذارم. لذا پس از شش ماه او را بیرون آوردم و او – بدون هیچ تغییری – مانند همان روزی بود که دفنش کرده بودم جز گوشَش؛ آنگاه او را در قبر جداگانه ای به خاک سپردم”

امام قرطبی”رحمه الله”در کتاب تذکره

القرطبی میفرمایند: این حدیث”جریان حضرت جابر،وجسد پدرش عبدالله”رضی الله عنهما”

براین امر دلالت دارد که جسد شهداء با مرور زمان فاسد نمی گردد،ومتلاشی نمی شود.

منبع:?تحفه المحتاج
منبع:?المجموع امام نووی
منبع:?نهایه المحتاج
منبع:?مغنی المحتاج
منبع:?صحیح بخاری
منبع:?تذْکِرَهُ الْقُرْطُبِی

(والله اعلــم بالصــواب)