نگاهی به زندگی و مناقب شیخ الاسلام محمد تقی عثمانی

آوای سنت: استاد مفتی محمد تقی عثمانی در پنجم ماه شوال سال ۱۳۶۲ ق برابر با ۳ اکتبر ۱۹۴۳ در دهکده ((دیوبند)) از توابع سهارنپور هندوستان دیده به جهان گشود.ایشان در خانواده ای مذهبی و دانش دوست رشد یافت.

سلسله نسب استاد به خاندان خلیفه ی راشد،حضرت عثمان ذی النورین رضی الله عنه منتسب است.پدرش مفتی محمد شفیع بن محمد یاسین بن تحسین علی بن میان جی امام علی بن میان جی حافظ کریم الله بن میان جی خیر الله بن میان جی شکر الله است.

خانواده

استاد عثمانی در خانواده ای پرورش یافت که همه اعضای آن اهل دانش اند و همواره خود را وقف علم و خدمت به آن کرده اند. واژه ((میانجی)) که در زبان هندی به ((معلم)) و ((مدرس)) گفته می شود ، دلیل روشنی بر این ادعاست. این واژه در آغاز نام نیاکانش زیبا جلوه می کند.

پدر بزرگ استاد، شیخ محمد یاسین(ره) از نخستین دانش آموختگان دارالعلوم دیوبند است.ایشان از شاگردان شیخ الهند مولانا محمود الحسن دیوبندی ست. مولانا محمد یاسین علی رغم تبحر در همه علوم حوزوی، تخصص ویژه ای در زبان و ادبیات فارسی داشت، چنانکه به  عنوان رئیس المدرسین ادبیات فارسی دارالعلوم دیوبند شناخته می شد.

ایشان حدود چهل سال منصب تدریس زبان و ادبیات فارسی در ضمن برخی از کتاب ها را عهده دار بود، چنانکه آثار قلمی مفیدی در رشته ادبیات در دو زبان عربی و فارسی، ازخود به یادگار گذاشت. از آن جمله می توان به کتاب هایی مثل((مفیدنامه جدید))، ((صفه المصادر))، ((مفیدالصاغر و الاکابر)) و ((رساله نادر شرح صفوه المصادر)) اشاره کرد.

پدر استاد عثمانی، مولانا مفتی شفیع عثمانی(ره) از نوابغ زمانش بود که خدمات ارزنده ای به جهان اسلام تقدیم کرد. در وصف او همین بس که بنیان گذار دارالعلوم کراچی، یکی از بزرگترین مراکز علمی جنوب آسیاست. تفسیر معارف القرآن را نگاشت و فرزندان برومندی چون شیخ السلام مولانا مفتی محمد تقی عثمانی و مفتی محمد رفیع مفتی اعظم پاکستان را تربیت کرد.

مادر شیخ الاسلام محمد تقی عثمانی نیز نقش سازنده ای در تربیتش داشته است چنانکه استاد می نویسد:((مادرم. خدایش بیامرزد. اگرچه دارای مدارک علمی بالایی نبود، اما در زمینه آگاهی از مسائل روز،گوی سبقت را از بسیاری از همنوعانش برده بود. درباره مسائل مربوط به جهان اسلام از بینش عمیقی در کردار نیک و اخلاق ستوده می ماند.نمادی از صبر، قناعت و تلاش بود. برای اینکه در تلاش های دینی پدرم سهیم باشد، همه تلاشش را به کار می بست تا فکر و اندیشه پدر را از امور منزل فارغ گرداند.مادرم نخستین استاد ادبیات اردوی من است، کتاب ((زیور بهشت)) و ((سیرت خام الانبیائ (ص) )) را با ایشان خواندم. پس از او هیچ کتابی را در اردو درسا با استادی نخواندم. روحش شاد.))

برادران شیخ الاسلام نیز هر یک از مدارج بالای علمی برخوردارند. خداوند به مفتی محمد شفیع پنج پسر هدیه کرد که بزرگترین شان، محمد زکی کیفی نام دارد، وی از شاعران نام آشنای زبان اردو است.

پس از ایشان محمد رضی عثمانی ست که انتشارات ((داراالشاعت)) کراچی را بنیان نهاد. سومین فرزندش، محمد ولی رازی ست که مدتی در دانشگاه کراچی در بخش علوم اسلامی تدریس می کرد. ایشان چنان شاهکاری در ادبیات اردو خلق کرد که هیچ کس تا به حال نتوانسته نظیرش را بیاورد.او نویسنده کتاب ((هادی علم)) در سیرت رسول خدا صلی الله علیه و سلم است.در این کتاب چنانکه از نامش پیداست اصلا از واژگان نقطه دار، استفاده نشده است.

مفتی اعظم پاکستان، مولانا محمد رفیع، هم سنگر و هم رکاب شیخ الاسلام در شعبه های گوناگون دینی و سیاسی، مدیر فعلی دارالعلوم کراچی، چهارمین برادر شیخ الاسلام است. آثار ارزنده و مفیدی در فنون مختلف و به زبان های اردو و عربی نگاشته است.

دوران تحصیل

  استاد عثمانی پنج سال داشت که خانواده اش از هندوستان رهسپار کراچی پاکستان شد. در پنجم ماه شوال ۱۳۷۲ق هنگامی که کودکی هشت ساله بود، درس نظامی را آغاز کرد و نزد استادانی چون علامه اکبر علی، مفتی ولی حسن، شیخ الحدیث مفتی رشید احمد لدیانوی، شیخ ا لحدیث مولانا سلیم الله خان و جامع المعقول و المنقول مولانا شمس الحق و … زانوی تلمذ کرد.هر یک از بزرگ مردان نقش پویایی در ساختار شخصیتی شیخ الاسلام داشته اند.

استاد عثمانی پس از هشت سال تکاپو دروس حوزوی را به پایان رساند و در ماه رجب ۱۳۷۹ق عمامه فضیلت را به سربست. پس از اتمام دروس نظامی، به مشورت حضرت پدر، آموختن علوم اتصادی و حقوقی نوین را با پشت کار فراوان آغاز کرد و چنان پیش رفت که توانست مدارج بالای علمی را با امتیاز بالا کسب کند. در سال ۱۹۶۷م با رتبه دوم موفق به اخذ مدرک لیسانس در رشته حقوق دانشگاه کراچی شد و در سال ۱۹۷۰م با رتبه اول ، مدرک فوق لیسانس زبان و ادبیات عرب را از دانشگاه پنچاپ کسب کرد.

تدریس

استاد عثمانی در سال ۱۹۶۰م برابر با ۱۳۸۰ق، به تدریس در رشته های حدیث، فقه و … پرداخت و افزون بر تدریس کتاب های حوزوی اقدام به برگزاری کلاس ها و دوره های آموزشی متنوعی برای دانشوران در رشته های اقتضاد و قانون کرد که با استقبال خوبی از سوی علما و طلاب منطقه و مناطق دیگر رو به رو شد و شاگردان زیادی به برکت این کلاسها، موفق شدند مدارک عالی را در اقتصاد و حقوق از دانشگاه کراچی کسب کنند. علاوه بر تدریس، مدت قابل توجهی از عمرش را در دارالافتای دارالعلوم کراچی به مسئله خطیر فتوانویسی صرف کرد. مجموعه فتواهای استاد عثمانی از هزار نیز می گذرد.

ولی الله رفیعی