آوای سنت : خدای تبارک و تعالی به منظور دادن فرصت بیشتر به بندگان خود در طی مدارج عالی ایمانی و کسب فضایل عبادی، علاوه بر فرایض، مجموعهای از نوافل را نیز مقرر داشته تا انسانهای تشنه رضایت پروردگار از این فرصتها برای اعتلای ایمان و عمل خود استفاده کنند و در پیشگاه حضرت حق جایگاه بلندتری کمایی نمایند.
پدیده روزه یکی از پدیدههای عبادی فوق العاده مهم است. این پدیده که در شکل فرض در ماه رمضان و سنت و نفل در طول ایام سال ساری و جاری است، میتواند سکوی حرکت انسان به سوی تقوا باشد. وقتی خدای تبارک و تعالی از روزه رمضان یاد آور میشود، در آخر آن میفرماید که: «لعلکم تتقون» تا که شما به تقوا و پرهیزگاری برسید، این نشان میدهد که یکی از پُلهای مهم رسیدن انسان مسلمان به مرحله تقوا و پرهیزگاری، پدیده روزه است و باید که هر مسلمانی از روی این پل رد شود تا بتواند انسانی متقی و پرهیزگار باشد.
اینگونه است سایر روزههایی که در طول سال مقرر و مشروع شده است، از جمله روزه روزهای نهم و دهم ماه محرم الحرام اولین ماه از سال قمری که به نام روزهای “تاسوعا” و “عاشورا” شناخته میشود. تاسوعا از تسع گرفته شده که به معنی نُه (۹) است و عاشورا از عشر گرفته شده که به معنی دَه (۱۰) میباشد، منظور روزهای نهم و دهم ماه محرم است.
مطابق برخی از روایات موجود در منابع اهل سنت داستان روزه عاشورا از آنجا شروع شد که پیامبر اکرم (ص) زمانیکه به مدینه منوره هجرت نمودند، در آنجا ملاحظه کردند که یهودیان ساکن مدینه شامل قبایل بنی قریظه، بنی نضیر و بنو قینقاع روزه عاشورا را روزه می گیرند. ایشان سوال کردند که چرا یهودیان این روز را روزه میگیرند، اصحاب و یاران گفتند که آنها این کار را به مناسبت نجات حضرت موسی (ع) از شرّ فرعون و لشکریانش که در این روز صورت گرفته روزه میگیرند تا تجلیلی از این مناسبت مهم باشد. پیامبر خدا علیه السلام فرمود: ما سزوارتریم به موسی (ع) از یهودیان پس امر به روزه این روز کردند و خودشان نیز روزه گرفتند.
روایات دیگر مشعر بر آن است که روزه این روز در زمان جاهلیت پیش از اسلام نیز در میان قریشیان رواج داشته و پیامبر اکرم (ص) نیز امر کردند تا مسلمانان این روز را نیز روزه بدارند، و چون رمضان فرض گردید، فرضیت این روزه نسخ شد و روزه عاشورا اختیاری گردید، زیرا پیامبر اکرم (ص) در این مورد فرمود: هر کس میخواهد آنرا روزه بگیرد و هر کس میخواهد نگیرد. (بخاری، حدیث ۱۷۹۴)
چنی روایتی از عبدالله بن عمر (رض) نیز وارد شده و در آن آمده است: پیامبر اکرم (ص) روزه عاشورا را روزه گرفته و مسلمانان را امر فرمود تا روزه بگیرند، بعد که روزه رمضان فرض شد روزه این روز را ترک کردند. (بخاری، حدیث ۱۷۹۳)
در آموزههای اهل سنت روزه گرفتن این دو روز یعنی تاسوعا و عاشورا سنت است و مستوجب اجر و پاداش بسیار میباشد. پیامبر اکرم (ص) در باره جایگاه روزه این روز فرمود:
«صِیَامُ یَوْمِ عَاشُورَاءَ، إِنِّی أَحْتَسِبُ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکَفِّرَ السَّنَهَ الَّتِی قَبْلَه». (سنن ابن ماج، ج ۲ ص ۶۳۷)
(روزه روز عاشورا، من بر خدا حساب میکنم که گناهان سال گذشته را کفاره نماید).
و این فضل بزرگی است که روزه یک روز تمام گناهان یکساله انسانهای گنهکار را کفاره کند و از صحیفه اعمالش پاک گرداند.
از مجموع این روایات فقهای کرام چنین استنباط کردند که روزه روز عاشورا در ماقبل فرضیت رمضان فرض بوده، اما چون فرضیت روزه ماه رمضان نازل شد، فرضیت روزه عاشورا نسخ گردید و تبدیل به یک عبادت اختیاری و مسنونه شد، طوری که اگر کسی آنرا روزه بگیرد ثواب و پاداش بسیار دارد و اگر روزه نگیرد گناهی بر او نیست.
مستحب است در کنار روزه روز عاشورا، روز تاسوعا یا نهم ماه محرم نیز روزه گرفته شود. زیرا بر اساس روایت مسلم در صحیحش وقتی پیامبر اکرم (ص) فرمان روزه عاشورا را صادر کردند، جمعی از یاران عرض کردند که یا رسول الله (ص) این روز را یهود و نصارا تعظیم میکنند، پیامبر (ص) فرمود: اگر سال آتی زنده باشم روز تاسوعا را هم حتماً روزه خواهم گرفت. ولی رسول الله (ص) قبل از رسیدن سال آتی وفات کردند. (صحیح مسلم، حدیث ۱۹۱۶)
پس روزه تاسوعا و عاشورا در احکام خود تابع احکام عمومی روزه است، و انسان مأمور به امساک از طلوع صبح صادق تا غروب این دو روز میباشد. و سنت این است که هر دو روز یعنی تاسوعا و عاشورا روزه گرفته شود و اگر کسی تنها عاشورا را هم روزه بگیرد از ثواب این روز بهرهمند خواهد شد.
از نظر اهل سنت روزه این دو روز هیچ ارتباطی به حادثه خونین کربلا که در آن سرور و سردار جوانان اهل بهشت و ریحانه ایشان حضرت حسین بن علی (رض) و جمعی از خانواده و یارانشان به شهادت رسیدند ندارد و امر مستقل از این حادثه میباشد، زیرا مشروعیت روزه این دو روز حتی قبل از تولد امام حسین (رض) نیز وجود داشته است.