آوای سنت : مناسبت‌های اسلامی که معمولاً با خود عبادات خاصی دارند، اگرچه در انجام آن عبادات وقت مشخصی برای آن‌ها اختصاص داده شده، ولی آثار و پیامدها، درس‌ها، فلسفه‌ها و حکمت‌های آن عبادات قطعاً که منوط به همان زمان نیست، بلکه تا سال دیگر تا همان موقع ادامه دارند. هدف عادت کردن یک انسان مسلمان بر ارزش‌های خاصی است که از درون آیات و احادیث نبوی (ص) استخراج شده و با مشق و تمرین در این مناسبت‌ها نهادینه می‌شوند.
حج یکی از این مناسبت‌هاست. شکوه این عبادت، تنوع اعمال آن بین: احرام، تلبیه، عمره، حج، طواف، سعی، مبیت، وقوف، رمی، ذبح که برای حجاج است، و قربانی و فقیر نوازی و نماز عید و توسعه پیوندهای رحمی و… که برای عموم مسلمانان در سرتاسر جهان است، درس‌ها و حکمت‌های ماندگاری دارند که باید تا سال آتی که بار دیگر این امور تجدید می‌شوند، ادامه پیدا کنند، و از این طریق انسان مسلمان برای همیشه این صفات و ارزش‌های نیک را با خود داشته باشد تا از دیگران متمایز شود.
قربانی در عید قربان کشتن یکی از دام‌ها به منظور کمک سرمایه گوشتی به فقرا و مستمندان است، اما برای تمام سال کشتن نفس انسانی خالصاً لله است. هنگامی که انسان قربانی می‌کند صفات ذمیمه‌یی چون: بخل، امساک، سرکشی از امر پروردگار و عناد و غرور را نیز با گوسفند قربانی قربان می‌کند، و بر تمایلات منفی نفسان پا می‌نهد، طبیعی است این صفات همچنان و برای تمام ایام سال باید ادامه پیدا کنند.
انجام مراسم حج در مشاعر مقدسه توسط حاجی و تجلیل از این مراسم با گفتن تکبیرات تشریق که به آواز بلند گفته می‌شود، اعلان تبعیت از ملت ابراهیم خلیل (ع) و شریعت محمد امین (ص) است. این التزام تنها برای دوره ماه ذی حجه نیست، بلکه باید برای تمام سال و تمام عمر ادامه یابد.
خداوند جل جلاله همیشه بزرگ بوده و هست و باید بزرگ داشته شود. ورد الله اکبر همیشه باید زبان انسان مسلمان را تر نگه‌دارد و این عمل او مخصوص به ایام تشریق و مناسبت حج نباید باشد.
تکرار سالانه این اعمال به منظور تجدید و تازه ساختن این پیوند‌هاست، پیوندهایی که روح و روان و جسم و تن انسان مؤمن را با سنت‌های ابراهیمی و مصطفوی ایجاد و مستحکم می‌نماید.
طواف خانه کعبه و زیارت آن وجود یک محوریت را برای عموم مسلمانان نشان می‌دهد. کعبه نقطه پرگاری است که تمام مسلمانان گرداگرد آن می‌چرخند و جمع می‌شوند و از این طریق وحدت محوریت خود را به نمایش می‌گذارند. طبیعی است این محوریت باید همچنان باید ادامه یابد و استمرار داشته باشد. کعبه و ارزش‌های وابسته به آن محور تجمع مسلمانان در طول تاریخ بوده و هست و باید که چنین باشد. هر که مسلمان است باید بر گرد ارزش‌های ابراهیمی بچرخد و آن‌ها را نصب العین خود قرار دهد.
عرفات نقطه معرفت انسان‌هاست. انسانی‌هایی که با هم پیوندهای خانوادگی دارند. در تاریخ عرفات می‌گویند زمانی‌که آدم (ع) و حوا (ع) به علت تناول از شجره منهیه از بهشت هبوط کردند، برای مدتی یک‌دیگر خویش را گم نمودند تا این‌که بالآخره در منطقه عرفات به هم رسیده و یک دیگر خود را شناختند.
جمع شدن مسلمانان در عرفات این شناخت را تازه می‌سازد. در هنگام اجتماع بزرگ عرفات مسلمانان از هر قوم و نژاد و طائفه و منطقه‌ای که هستند و دارای هر رنگی که می‌باشند، یک دیگر خویش را می‌شناسند، چون تمام کسانی که در عرفات جمع می‌شوند عضو خانواده اسلامی هستند و با هم خواهر و برادرند. حق‌تعالی می‌فرماید که: «إنما المؤمنون إخوه» مؤمنان با هم برادرند. در عرفات هر حاجی شرکت کننده با انواع و اقسام فرهنگ‌ها، زبان‌ها و گویش‌ها، رسم و رواج‌ها و عنعنات آشنا می‌شود و عظمت این دین حنیف را بهتر و بیشتر درک می‌کند که چگونه این همه انسان از نژادها و کشورهای مختلف به این دین حنیف گرایش دارند.
این درس باید ادامه داشته باشد. بعد از حج و در خارج ایام ذو الحجه اصل معرفت انسانی و اسلامی باید ادامه داشته باشد. خوشبختانه امروز وسایل مختلفی برای شناخت وجود دارند، اعم از کتاب و رسانه و فضای مجازی و غیره. نباید مسلمان نداند که در باره برادر مسلمانش چه می‌گذرد. او باید همیشه و پیوسته در جریان قضایای امت اسلامی از شرق عالم گرفته تا غرب آن قرار گیرد، و لحظه‌ای از یاد و اخبار برادران مسلمان خود غافل نباید باشد.
مبیت در منی که عبارت از شب گذارنیدن مسلمانان در یک وادی است، نشان از وحدت مسکن مسلمانان دارد. کشورهای اسلامی مسکن واحد تمام مسلمانان است. مرزهای جغرافیایی نباید مسلمانان را از هم دور و جدا سازد. درست است که در زمان ما ناگزیر از این مرزها هستیم، اما یادمان باشد مسلمانان به حکم قرآن کریم با هم برادر و عضو یک خانواده هستند و هیچ مرزی نباید آن ها را از هم جدا سازد.
این برادری مخصوص حج و ده روز اول ذی حجه نیست، بلکه در تمام ایام سال ادامه دارد و باید ادامه داشته باشد. برادری مسلمانان تابع زمان و مقید به مکان نیست، بلکه در همه ازمنه و همه امکنه مسلمانان با هم برادر و برابرند و پیوندهای ایمانی آن‌ها را به هم وصل می‌سازد.
رمی جمرات یا زندن شیاطین به صورت سمبلیک در منی و مشخصاً منطقه جمرات نشان از آن دارد که انسان مسلمان همیشه باید شیطان را رَمی کند. شیطان تندیس شر و محور شرارت و سیه روزی انسان است که در روز خلقت آدم (ع) سوگند خورد که هیچ لحظه‌ای از گمراه ساختن انسان دست بر ندارد. پاسخ چنین موجودی سنگسار شدن است. انسان مسلمان در تمام ایام سال باید شیطان را با اطاعت از اوامر حق و اجتناب از نواهی او سنگسار کند. هر باری که انسان طاعتی انجام می‌دهد و عبادتی یا از معصیتی دور می‌شود، آن روز عزای شیطان است که نتوانسته موجبات گمراهی انسان مسلمان را فراهم نماید.
و این‌گونه تمام فلسفه‌ها و حکمت‌های حج چنین ماندگارند و باید که چنین باشند. یک انسان مسلمان بنده خدای خویش تنها در مناسبت‌ها نیست، بلکه همیشه و همه وقت بنده خدای تعالی بوده و از او در همه احوال اطاعت و فرمانبرداری می‌کند.
