بیرون آمدن روح، پرواز به سوی ملکوت أعلی است

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و الصلاه و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم ‏الدین و اما بعد ‏:‏

آوای سنت : امام مسلم از ابوهریره رضی الله عنه چنین نقل می‌کند: هرگاه روح مؤمن بیرون آید دو فرشته به استقبالش می‌آیند و آن را به سوی آسمان‌ها بالا می‌برند.

حماد می‌گوید: ابوهریره درباره بوی خوش و پاک روح مؤمن سخن گفت و صحبت از مسک به میان آمد و فرمود: ساکنان آسمان درباره روح مؤمن می‌گویند: روح پاکیزه‌ای است که از طرف زمین آمده است، رحمت خداوند بر او و بر جسدی که در آن سکنی گزیده‌اید فرود آید، آنگاه فرشته روح را نزد پروردگار بالا می‌برد و هنگام رسیدن، پروردگار خطاب به او می‌فرماید: این روح را به بهشت ببرید و آن‌را برای همیشه زنده بگذارید.

فرمود: هرگاه روح کافر بیرون رود ـ حماد می‌گوید: ابوهریره از بوی بد و ملعون بودن روح کافر سخن گفت ـ اهل آسمان می‌گویند: روح ناپاکی است که از طرف زمین آمده است. راوی می‌گوید: خداوند می‌فرماید: آن را برای همیشه به دوزخ ببرید.

رسول‎الله صلی الله علیه وسلم در حدیث براء درباره حرمت و کرامت روح مؤمن بعد از بیرون آمدن آن از جسد، سخن گفته است و می‌فرماید: «فرشتگان پاک خداوند بر این روح پاکیزه درود می‌فرستند، درهای آسمان برای او باز کرده می‌شوند و در کفن‌های خوشبوی بهشت کفن داده می‌شود و بوی خوش که بهتر و برتر از بوی مسک است از آن به مشام می‌رسد، سپس فرشتگان آن را با احترام خاص به آسمان‌ها می‌برند و دَر آسمان‌ها برای او باز کرده می‌شوند، اما روح ناپاک موقع بیرون آمدن مورد لعن و نفرین فرشتگان قرار می‌گیرد و درهای آسمان‌ها بر روی آن بسته و هر گروه از فرشتگان خداوند بر دری از درهای آسمان ایستاده از ورود آن جلوگیری می‌کنند، سپس آن روح ناپاک در کفنی از کفن‌های دوزخ گذاشته می‌شود و بوی بسیار بدی که فرشتگان را آزار می‌دهد، از آن روح بلند می‌شود، وقتی به سوی آسمان‌ها بالا می‌رود و در آسمان‌ها بر روی آن گشوده نمی‌شود و از بلندی به سوی زمین پرتاب می‌شود».

در حدیث براء که رسول‎الله صلی الله علیه وسلم در آن از منتقل شدن انسان از مرگ و رفتن به سوی برزخ سخن فرمود، چنین آمده است: وقتی روح مؤمن بیرون می‌آید تا فرشتگان روی زمین و آسمان‌ها در حق آن دعای مغفرت کنند. درهای آسمان‌ها برای آن گشوده می‌شوند. نگهبانان هر دری از درهای آسمان از خداوند می‌خواهد، تا این روح از در او عبور داده شود، وقتی فرشته مرگ آن را قبض می‌کند برای یک لحظه در دست او گذاشته نمی‌شود، بلکه بلافاصله فرشتگان آن را می‌گیرند و در کفن و خوشبوهای بهشت می‌گذارند. این است معنی و مفهوم آیه شریفه: « تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لاَ یفَرِّطُونَ» الأنعام: ۶١

(فرستادگان ما (از میان فرشتگان دیگر به سراغ او می‌آیند و) جان او را می‌گیرند، و (فرشتگان گروه اوّل و فرشتگان گروه دوم هیچ کدام در مأموریت خود) کوتاهی نمی‌کنند)

و بهترین بوی خوشی که در روی زمین دیده می‌شود از آن به مشام می‌رسد، فرشتگان آنرا به سوی آسمان‌ها بالا می‌برند و از کنار هر گروهی از فرشتگان که بگذرد، آنها می‌گویند: این روح پاکیزه از آن چه کسی است؟ فرشتگان در جواب می‌گویند: فلانی، فرزند فلانی است (با بهترین نامی‌که در دنیا داشته از او یاد می‌کنند) وقتی به نزدیک ترین آسمان می‌رسند، در را می‌زنند، در باز کرده می‌شود و گروه مخصوصی از فرشتگان هر آسمان تا آسمان دیگر آن را تشییع می‌کنند تا به آسمان هفتم می‌رسد، خداوند متعال خطاب به آن می‌فرماید: نام بنده مرا در ردیف علیین بنویسید: «وَمَا أَدْرَاک مَا عِلِّیونَ * کتَابٌ مَّرْقُومٌ * یشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ» المطففین: ١٩ – ٢١

(تو چه می‌دانی که «علّیین» چه و چگونه است‌؟ کتاب نوشته شده‌ای است (که نشاندار به علائم مشخّصه بوده و نوشته‌هایش خوانا و گویا است). فرشتگان مقرّب (برای نوشتن مطالب) در آنجا حضور بهم می‌رسانند.‏)

نام او در ردیف علیون نوشته می‌شود و بعد می‌فرماید: این روح را به زمین برگردانید، چون من انسان‌ها را از زمین آفریده‌ام و به آنجا بر می‌گردانم و بار دیگر آنها را از زمین بیرون خواهم آورد.

رسول‎الله صلی الله علیه وسلم درباره روح ناپاک که از جسد کافر بیرون می‌آید چنین سخن به میان می‌آورد: تک تک فرشتگان زمین و آسمان آن را لعنت می‌کنند، درهای آسمان بر روی آن بسته می‌شود، نگهبانان هر در از خداوند می‌خواهند که این روح را از درب آنها عبور ندهد، فرشته مرگ وقتی آن را قبض می‌کند حتی برای یک لحظه در دست او گذاشته نمی‌شود، بلکه آن را می‌گیرند و در پارچه آتشین آنرا کفن می‌کنند، بدترین بوی بد روی زمین از آن به مشام می‌رسد، فرشتگان آن را بسوی آسمان‌ها می‌برند، از کنار هر گروهی از فرشتگان که بگذرد، سوال می‌کنند: این روح ناپاک از آن چه کسی است؟ فرشتگان می‌گویند: فلانی، فرزند فلانی‌است (با بدترین نامی‌که در دنیا داشت از او یاد می‌کنند) و وقتی به آسمان دنیا (نزدیک‎ترین آسمان) برسند، برای آن روح کافر در را می‌زنند، درهای آسمان بر روی آن گشوده نمی‌شود، در این لحظه رسول‎الله صلی الله علیه وسلم این آیه را تلاوت فرمود: « إِنَّ الَّذِینَ کذَّبُواْ بِآیاتِنَا وَاسْتَکبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ یدْخُلُونَ الْجَنَّهَ حَتَّى یلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیاطِ وَکذَلِک نَجْزِی الْمُجْرِمِینَ» الأعراف: ۴٠

(درهای آسمان بر روی آنان باز نمی‌گردد (و خودشان بی‌ارج و اعمالشان بی‌ارزش می‌ماند) و به بهشت وارد نمی‌شوند مگر این که شتر از سوراخ سوزن خیاطی بگذرد (که به هیچ وجه امکان ندارد، و لذا ایشان هرگز به بهشت داخل نمی‌گردند). این چنین ما گناهکاران را جزا و سزا می‌دهیم.)

خداوند می‌فرماید: نام او را در پایین‌ترین مکان در لیست اهل دوزخ بنویسید، سپس می‌فرماید: بنده مرا به زمین برگردانید، چون من وعده کردم که انسان‌ها را از زمین بیآفرینم و آنان را به زمین بر گردانم و بار دیگر ایشان را از زمین بیرون بیاورم. آنگاه روح کافر از آسمان هفتم به گونه‌ای به سوی زمین انداخته می‌شود که در لاشه قرار گیرد، سپس رسول‎الله صلی الله علیه وسلم این آیه مبارکه را تلاوت کرد:

«حُنَفَاءَ لِلَّهِ غَیرَ مُشْرِکینَ بِهِ وَمَن یشْرِک بِاللَّهِ فَکأَنَّمَا خَرَّ مِنَ السَّمَاءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیرُ أَوْ تَهْوِی بِهِ الرِّیحُ فِی مَکانٍ سَحِیقٍ» الحج: ٣١

(‏زیرا کسی که برای خدا انبازی قرار دهد، انگار (به خاطر سقوط از اوج ایمان به حضیض کفر) از آسمان فرو افتاده است (و به بدترین شکل جان داده است) و پرندگان (تکه‌های بدن) او را می‌ربایند، یا این که تندباد او را به مکان بسیار دوری (و دره ژرفی) پرتاب می‌کند (و وی را آن چنان بر زمین می‌کوبد که بدنش متلاشی و هر قطعه‌ای از آن به نقطه‌ای پرت می‌شود ).)

ابن ماجه از ابی هریره نقل می‌کند، که رسول‎الله صلی الله علیه وسلم فرمود: (الْمَیتُ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِکهُ فَإِذَا کانَ الرَّجُلُ صَالِحًا قَالُوا اخْرُجِی أَیتُهَا النَّفْسُ الطَّیبَهُ کانَتْ فِی الْجَسَدِ الطَّیبِ اخْرُجِی حَمِیدَهً وَأَبْشِرِی بِرَوْحٍ وَرَیحَانٍ وَرَبٍّ غَیرِ غَضْبَانَ فَلَا یزَالُ یقَالُ لَهَا ذَلِک حَتَّى تَخْرُجَ ثُمَّ یعْرَجُ بِهَا إِلَى السَّمَاءِ فَیفْتَحُ لَهَا فَیقَالُ مَنْ هَذَا فَیقُولُونَ فُلَانٌ فَیقَالُ مَرْحَبًا بِالنَّفْسِ الطَّیبَهِ کانَتْ فِی الْجَسَدِ الطَّیبِ ادْخُلِی حَمِیدَهً وَأَبْشِرِی بِرَوْحٍ وَرَیحَانٍ وَرَبٍّ غَیرِ غَضْبَانَ فَلَا یزَالُ یقَالُ لَهَا ذَلِک حَتَّى ینْتَهَى بِهَا إِلَى السَّمَاءِ الَّتِی فِیهَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَإِذَا کانَ الرَّجُلُ السُّوءُ قَالَ اخْرُجِی أَیتُهَا النَّفْسُ الْخَبِیثَهُ کانَتْ فِی الْجَسَدِ الْخَبِیثِ اخْرُجِی ذَمِیمَهً وَأَبْشِرِی بِحَمِیمٍ وَغَسَّاقٍ وَآخَرَ مِنْ شَکلِهِ أَزْوَاجٌ فَلَا یزَالُ یقَالُ لَهَا ذَلِک حَتَّى تَخْرُجَ ثُمَّ یعْرَجُ بِهَا إِلَى السَّمَاءِ فَلَا یفْتَحُ لَهَا فَیقَالُ مَنْ هَذَا فَیقَالُ فُلَانٌ فَیقَالُ لَا مَرْحَبًا بِالنَّفْسِ الْخَبِیثَهِ کانَتْ فِی الْجَسَدِ الْخَبِیثِ ارْجِعِی ذَمِیمَهً فَإِنَّهَا لَا تُفْتَحُ لَک أَبْوَابُ السَّمَاءِ فَیرْسَلُ بِهَا مِنْ السَّمَاءِ ثُمَّ تَصِیرُ إِلَى الْقَبْرِ) ابن ماجه در سننش و آلبانی در صحیح جامع الصغیر خود ۲/ ۱۶۹ حدیث را روایت کرده‎اند.

(فرشتگان نزد میت می‌آیند، اگر شخص در حال سکرات، انسان صالحی باشد، خطاب به او می‌گویند: ای روح پاکیزه که در جسد پاکیزه هستی بیرون بیا و روح و ریحان بهشت و رضایت پروردگار را به تو تبریک می‌گویم، فرشتگان تا بیرون آمدن روح این کلمات را برای میت زمزمه می‌کنند، بعد از بیرون آمدن به آسمان‌ها برده می‌شود، در آسمان را می‌کوبند، سوال می‌شود: چه کسی در را می‌زند؟ می‌گویند: فلانی است. در جواب می‌گویند: خوش آمدی ای نفس پاکیزه‌ای که در جسد پاکیزه‌ای بودی، وارد شو در حالی که مورد ستایش هستی و بشارت روح و ریحان و خشنودی پروردگار بر تو باد، این کلمات همواره برایش گفته می‌شوند تا به آسمانی می‌رسند که خداوند منان در آن قرار دارد [۱] ولی اگر شخص در حال سکرات، انسان بدی باشد، فرشته مرگ به او می‌گوید: ای روح ناپاک که در جسد ناپاک هستی بیرون بیا، بیرون بیا در حالی که شایسته ملامت هستی، آب جوشان و بد بو در انتظار تو است و چیزهایی مشابه آن نیز در کمین تو نشسته‌اند تا تو را شکنجه دهند. این کلمات همواره برایش گفته می‌شوند تا اینکه آن روح ناپاک از جسد او بیرون بیاید، سپس آن روح ناپاک به آسمان‌ها برده می‌شود و برای آن تقاضای فتح باب می‌شود، سوال می‌شود: این روح چه کسی است؟ گفته می‌شود: فلانی است. گفته می‌شود بسیار نامیمون است، این روح ناپاک که در جسد ناپاکی بوده است، در حالی که مورد ملامت قرار گرفته باید به همان جا برگردد که آمده است، هیچ دری بخاطر او گشوده نمی‌شود. از آسمان برگردانده و به قبر فرستاده می‌شود.

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏

وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالمین.‏

منبع: کتاب “قیامت صغری و قیامت کبری”؛ دکتر عمر سلیمان اشقر.‏

[۱]. منظور این نیست که آسمان بر خداوند محیط است و خداوند را محاصره کرده است. خداوند از چنین چیزی مبرا و پاک است، بلکه خداوند بالای آسمان‌ها است و از مخلوق خود جدا است. خداوند درباره کرسی خود می‌فرماید: «وَسِعَ کرْسِیهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ» البقره: ٢۵۵ (فرماندهی و فرمانروائی او آسمان‌ها و زمین را دربر گرفته است) رسول‎الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: آسمان‌ها در برابر عظمت کرسی مانند یک حلقه است که در یک دشت بسیار پهناور افتاده باشد.

باز عظمت کرسی در برابر عظمت عرش مانند حلقه‌ای است که در یک دشت بسیار پهناور افتاده باشد.