آوای سنت : شایعه پراکنی یکی از بیماریهای شایع و خطرناک اجتماعی است که روح و روان بسیاری از انسان‌ها را در گوشه و کنار جهان پیوسته آزار می‌دهد.
در کشورهای اسلامی با کمال تأسف که این پدیده زشت گویا بیشتر از دیگر کشورها بیداد می‌کند. بر اساس اطلاعاتی موجود بازار شایعات متأسفانه که در این کشورها گرم‌تر از سایر حصص جهان است. این در حالی است که این کشورها به حکم ایمان و اسلامی که دارند و بر اساس آموزه‌های دینی حاکم بر این جوامع، به هیچ وجه نباید به شایعه دامن بزنند چون گناهی است بزرگ و آشکار.
در هنگام وقوع بلیات آسمانی به خصوص زلزله معمولاً بازار شایعات داغ‌تر از سایر زمان‌هاست. شایعه پراکنان با استفاده از فضای ترس و دلهره و اضطراب موجود در میان مردم به خصوص در بین اقشار آسیب پذیر بیشتر اقدام به ساختن شایعه و انتشار و گسترش آن می‌کنند.
زلزه‌ها و بلاهای طبیعی که جنبه فراگیر دارند در کنار آسیب‌های جسمی و قربانی‌هایی که می‌گیرند، انواع و اقسام فشارهای روحی و روانی را نیز بر مردم وارد می‌کنند. ترس، دلهره، نگرانی و در نهایت افسردگی‌های شدید از جمله بدترین عوارض بلاهای عمومی‌اند.
در چنین حالاتی متأسفانه که نهادها و اشخاص کمک رسان صرفاً متوجه آسیب‌های جسمی مردم هستند، اما در خصوص آسیب‌های روحی و روانی به خصوص در مورد بیماران، زنان و کودکان کار چندانی از پیش نمی‌برند که این بی توجهی تمام پروسه امداد و کمک را تا حدی مختل می‌نماید، طوری که به تمام و کمال نمی‌تواند از مشکلات و معانات زیان رسیده‌ها بکاهد.
آنچه بر بغرنج‌تر شدن مشکل می‌افزاید شایعه پراکنی‌ها و دروغ پردازی‌هایی است که توسط برخی از انسان‌ها به صورت آگاهانه یا نا آگاهانه ساخته و پرداخته و یا پخش و نشر می‌شوند، مانند این‌که قرار است زلزله‌ای با این قوت ویرانگر صورت گیرد یا در فلان تاریخ چنین خواهد شد و چنان و یا فلان دانشمند پیش بینی نموده که زلزله‌ای که به وقوع می‌پیوند که تمام مردم را نا بود می‌کند و از این قبیل.
این‌گونه اعمال زشت و پلشت سبب نگرانی بیشتر، ترس، ناراحتی و مشکلات بسیار روانی برای کسانی می‌شود که نیازمند توصیه به صبر و حوصله و حفظ آرامش و ثبات روحی و روانی‌اند، به خصوص بیماران، خانم‌های باردار، کودکان، بیماران قلبی و سایر اقشار آسیب‌پذیر.
در مورد شایعه پراکنی باید گفت که این عمل ناجایز و نادرست مبتنی بر دو امر است:
اول- ساختن شایعه و پردازش آن که این کار از طریق ساختن یک دروغ صورت می‌گیرد؛
دوم- پخش و نشر آن شایعه که معمولاً در مسیر انتشار خود با وصله‌های دیگری از دروغ بازتاب بیشتر می‌یابد.
از طریق دروغ پردازی و شایعه پراکنی انسان‌ها مرتکب چند گناه می‌شوند:
۱- دروغ می‌گویند. این در حالی است که حق‌تعالی در قرآن کریم دروغ‌گویان را مورد لعنت خود قرار داده و فرموده است:
{ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَهَ اللّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ}آل عمران۶۱
(سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغ‌گویان قرار دهیم).
۲- سبب نشر و پخش دروغ می‌شوند که ای بسا اگر به در میان عموم مردم صورت گیرد گناهش از اصل دروغ‌پردازی به مراتب بیشتر است.
۳- اگر بر ساختن این دروغ و نشر آن، چه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم کسی بمیرد یا دچار حمله‌های شدید قلبی یا پانیک و افسردگی یا سبب سقط جنین گردد، و یا هر آسیب جسمی و روحی به کسی اعم از کهن سالان، بیماران، زنان و کودکان برسد، گناه همه این مشکلات هر کدام به اندازه‌اش در قدم نخست بر عهده کسی است که دروغ را درست نموده و در قدم بعدی بر دوش کسی است که آن را پخش و نشر کرده به خصوص کسی که به گوش قربانی رسانیده است.
۴- کسی که دروغ بسیار بگوید یا دروغ را باور کند یا دروغ را از طریق شایعه پخش و نشر نماید، تمام این‌ها در پیشگاه خداوند جل جلاله از جمله دروغ‌گویان محسوب می‌شوند و کیفر دروغ‌گویان به آنان می‌رسد.
این نکته را نیز بیشتر مورد تأکید قرار می‌دهم که باور کردن شایعات و دروغ‌ها نیز مستوجب گناه و معصیت است، زیرا با اصل «تبینوا» وارد در این آیه در تضاد است:
{یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ} الحجرات۶
(ای آنانی‌که ایمان آورده‌اید! اگر فاسقی به شمار خبری بیاورد پس تحقیق کنید! مبادا به قومی از روی جهالت آسیب برسانید و بر کرده خویش پشیمان شوید).
پس از آن‌جایی‌که دروغ پردازی، دست به دست کردن دروغ، پخش و نشر آن، بازتاب آن با دروغ‌های بیشتر و باور کردن آن مخالفت صریح با آیات قرآنی و احادیث نبوی است و نظر به این‌که سبب آسیب‌های جسمی و رواحی فراوانی برای مردم می‌گردد، هر دروغ پردازیی، باور نمودن دروغ و پخش و نشر آن و شایعه پراکنی از لحاظ شرعی حرام مطلق و مستوجب گناه بزرگ است و هر انسان مسلمانی وظیفه دارد از این عمل شنیع خودداری کند و دیگران را از آن منع نماید.
لازم به تذکر است دروغ‌هایی که در هنگام بلاها و مصیبت‌ها پخش و نشر می‌شوند و سبب دلنگرانی مردم می‌گردند، در شدت خود در درجه بلندی قرار دارند و از جمله گناهان کبیره محسوب شده و به موجب قوانین می‌توان برای دروغ پرداز و شایعه افکن مجازات تعذیری تعیین کرد.
بر عکس در چنین حالاتی هر گونه آرامش بخشی، کمک به مردم در رسیدن به اعتدال روحی و روانی، رهنمایی آن‌ها برای انتخاب مسیر درست و از این قبیل مستوجب اجر و پاداش فراوان است.
