دهه تغذیه گرسنگان و نوازش مستمندان /(تغذیه روحی و جسمی)

آوای سنت : در نوشتارهای قبلی راجع به فضیلت ده روز اول از ماه مبارک ذوالحجه به تفصیل صحبت کردیم و گفتیم که این همان شب‌ها و روزهایی است که خدای تبارک و تعالی به آن‌ها در قرآن کریم سوگند یاد نموده است:

«وَالْفَجْرِ{۱} وَلَیَالٍ عَشْرٍ{۲} وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ{۳} وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ{۴} هَلْ فِی ذَلِکَ قَسَمٌ لِّذِی حِجْرٍ{۵}»

(قسم به صبح و شب‌های ده‌گانه، قسم به زوج و فرد و شب آن‌گاه که سپری شود، آیا در این برای خردمند نیاز به سوگند است؟).

وقتی خدای تبارک و تعالی به پدیده‌ای سوگند یاد نماید به این معنی است که آن پدیده نزد پروردگار عالم ارزش و اهمیت فراوانی دارد. جالب است بدانیم که خداوند (ج) به صبحگاهان این دهه و نیز به شب‌هایش آن‌گاه که سپری می‌شوند و به زوج و فرد نیز سوگند یاد نموده که این خود نشان از آن دارد که دهه ذوالحجه در جزء جزء خود شرف و بزرگی و کرامت دارد.

این دهه را می‌توان دهه فقیر نوازی نیز نامید، دهه تغذیه گرسنگان و بی نوایان، زیرا در این دهه یکی از اعمالی که مشروع شده و نزد برخی از مذاهب واجب و نزد گروهی دیگر سنت است، این است که شخص سرمایه‌دار گوسفند یا گاوی را به جهت خشنودی حضرت حق و به منظور سیر کردن شکم گرسنگان قربانی کند و میان فقرا و مستمندان توزیع نماید.

البته مفهوم گرسنگان مقداری عمومیت دارد و شامل می‌شود بر:

– خود انسان و اهل و عیالش: در این ماه که ماه قربانی است، چه بهتر که انسان خود و خانواده خود را از گوشت قربانی سیر کند و بخوراند تا بر اهمیت تغذیه گوشتی پی برده، نیازهای جسمی خود را از این نعمت پروردگار برآورده سازد.

– فقرا و مستمندان: قطعاً که بسیاری از کسان به علت نداری و فقر و مستمندی نمی‌توانند خود و اهل و عیال خود را از تغذیه گوشتی سیر کنند، بنا بر این فرصت دهه ذوالحجه و قربانی‌هایی که در آن صورت می‌گیرد می‌تواند موجب سیر شدن شکم گرسنگان و مستمندان گردد. به خصوص اگر این مستمندان بتوانند مقداری از گوشت قربانی را که برای آن‌ها هدیه داده شده ذخیر سازند و در طول سال از آن خود و اهل و عیال خود را بخورانند.

در این فرموده حضرت حق دقت کنید:

«لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَهِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ» [الحج، ۲۸]

(تا که شاهد منافعی باشند و نام خدا را در روزهای مشخص بر چهارپایانی که آن‌را روزی داده ببرند، پس از آن بخورید و به درمانده مستمند بخورانید).

آیه فوق سخن از چهار امر مهم دارد:

– به دست آوردن منافع: در این شکی نیست که این دهه سبب بروز نشاط فوق العاده‌ای در عرصه دادوستدهای تجاری مردم می‌شود. همه اصناف و اقشار بازار از منافع این روز بهره‌مند می‌گردند. دامداران دام‌های خویش را می‌فروشند، فروش دام در این ماه به حدی صورت می‌گیرد که در جریان تمام ایام سال در این حد نیست. مغازه‌داران لباس در این دهه هزاران دست لباس خویش را برای کسانی‌که عید مبارک اضحی و قربان را تجلیل می‌کنند به فروش می‌رسانند و از این جهت منافع بسیاری را کسب می‌کنند. عرضه کنندگان آجیل‌باب و تربار فروشان و باغداران و تمام کسانی‌که در عرصه میوه‌ها کار می‌کنند در این روزها می‌توانند از طریق فروشاتی که انجام می‌دهند ربح و سود فراوانی به دست آورند.

و این‌گونه تمام اقشار دیگر بازار حتی اسباب بازی فروشان به خاطر خرید اسباب‌بازی توسط کودکان که آن‌ها هم در این ایام به علت عیدی گرفتن‌ها پولدار می‌شوند، می‌توانند منفعت بسیاری را کسب نمایند.

– ذکر خدا (ج) در ایامی مشخص: منظور از این ایام بیشتر روزهای هشتم تا دوازدهم ذی حجه است که در آن مراسم حج برگزار می‌گردد. در این ایام هم حاجیان و هم غیر حاجیان باید ذکر خدای تبارک و تعالی را بسیار بگویند. این دهه را از این جهت می‌توان دهه ذکر و ورد نام گذاشت، زیرا بر همه لازم است تا زبان خویش را پیوسته با ذکر حق‌ تَر دارند.

یقیناً یکی از مهمترین این اذکار بردن نام خدا (ج) بر چهارپایان در هنگام ذبح و قربانی است. شکی نباید داشت که این قربانی‌ها باید به خاطر رضای خداوند(ج) به انجام برسد و به نام او صورت گیرد نه به خاطر رضای کسی دیگر و نام هیچ کس نباید بر قربانی‌ها برده شود و این جزئی از مفهوم عام و شامل توحید و یکتا پرستی است.

پیامبر اکرم (ص) در مورد اهمیت ذکر در این ایام فرمود:

«هیچ ایامی نیست که عمل صالح در آن محبوبتر از این ایام دهگانه باشد، پس در آن‌ها بسیار تهلیل [لا اله الا الله]، تکبیر [الله اکبر] و تحمید [الحمد لله] بگویید». (رواه احمد)

– قربانی: در این دهه و مشخصاً در آخرین روز آن یعنی روز عید بر هر مسلمان دارای شرایطی که بعداً شرح خواهد شد لازم است تا دامی را برای رضای خداوند متعال (ج) قربانی کند. این دام می‌تواند گوسفند باشد یا گاو و یا شتر. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هر کس قربانی نکند پس به مصلای ما نزدیک نشود». این فرموده حضرت‌شان در واقع نوعی اخطار و تهدید برای کسانی است که توانایی دارند اما قربانی نمی‌کنند. چنین اشخاصی باید دست از این عمل خود بردارند و وجیبه قربانی را که شریعت بر آن‌ها واجب و لازم کرده به انجام برسانند.

– استفاده از سرمایه حیوانی و گوشت حاصله از آن در تغذیه: بی تردید یکی از سرمایه‌های غذایی با ارزش در جهان انسانی دام‌های مختلف از قبیل گوسفند، گاو و شتر است. در این دهه انبوهی از این دام‌ها قربانی و ذبح می‌شوند و گوشت فراوانی تولید می‌شود. بر هر مسلمان لازم است تا از این گوشت خود و خانواده خود را سیر کند و نیز بی‌نوایان و مستمندانی را که در طول سال گوشتی برای تغذیه نمی‌یابند.

اگر در آنچه گفته شد به خوبی دقت شود نمایان می‌گردد که دهه ذوالحجه را از دو جهت می‌توان دهه تغذیه نامید:

۱- از جهت این‌که در این دهه با ذکر، ورد، طاعات و عبادات ویژه‌ای از جمله حج و قربانی و صدقه هر انسانی می‌تواند به تغذیه روح و روان و عالم معنویت خود بپردازد، زیرا تغذیه روح با طاعت و عبادت به انجام می‌رسد و خوشبختانه که در این دهه نمادهای عبادتی خوبی قابل تطبیق است.

۲- از جهت تغذیه جسمی زیرا با قربانی‌های که مسلمانان در این دهه اعم از این‌که در مکه انجام می‌دهند و یا در شهر‌ها و کاشانه‌های خود، ثروت عظیم گوشتی حاصل می‌شود که از آن می‌توان در تغذیه تمام گرسنگان بهره‌برد. در این دهه بسیاری از کسانی که در طول سال گوشتی برای تغذیه نمی‌یابند، می‌توانند خود را از خوردن گوشت سیر نمایند.

کافی است در پایان این مطلب سخن ابن حجر عسقلانی را نقل کنیم که می‌گوید: این ماهی است که در آن مجموعه‌یی از عبادات جمع شده اند: نماز، روزه، قربانی، صدقه و حج که در هیچ مناسبت دیگری جمع نمی‌شوند.