پساکرونا و ساختار قدرت جهانی

آوای سنت: شیوع گسترده بیماری کرونا در کشورهای بزرگ غربی، به عنوان بزرگترین بحران و چالش جامعه انسانی در سال های پس از پایان جنگ جهانی دوم معرفی شده است.

پیامدهای مشهود این بیماری مهلک در عرصه های مختلف، باعث شده است تا صاحب نظران در رشته های گوناگون علمی به بررسی تاثیرات این پدیده بر بخش های گوناگون بپردازند.

دراین زمینه، پیامد های ویرانگر اقتصادی شیوع کرونا، نقاط ضعف نظام بهداشتی کشورها ،تاثیرات اجتماعی پدیده کرونا بر زندگی خانواده ها و تاثیرات این پدیده بر روانشناسی اجتماعی از جمله موضوعاتی است که در چارچوب مقالات علمی در هفته های اخیر، مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

بنظر می رسد تاثیرات سیاسی بحران شیوع کرونا و برخورد امواج بزرگ آن بر حیات سیاسی و نظام بین الملل از جمله موضوعاتی است که مورد کم توجهی قرار گرفته است.سوال مهم و اساسی در این حیطه موضوعی این است که آیا پدیده کرونا، ساختار حاکم بر نظام بین الملل را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد؟ به عبارت ساده تر در دوره پساکرونایی مناسبات حاکم قدرت های بزرگ چه تغییراتی را شاهد خواهد بود؟

نشریه معتبر و علمی فارین پالسی با این پرسش به سراغ ۱۲ صاحب نظر شاخص علوم سیاسی و روابط بین الملل رفته است.این نشریه شدت تاثیرات سیاسی شیوع ویروس کرونا را در حد تاثیرات فروپاشی دیوار برلین در پایان جنگ سرد ارزیابی می کند.

در سال ۱۹۸۹ با فروپاشی دیوار برلین ساختار نظام بین الملل با عبور از دوره نظام دو قطبی و عصر جنگ سرد،  وارد دوره ای از نظام سلسه مراتبی با برتری نسبی سیاسی و اقتصادی آمریکا به نسبت سایر کشورها شد. ایالات متحده از آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی با استفاده از تفوق اقتصادی و نظامی خود ،توانست به مرور زمان بر حاکمیت  برترش در نظام بین الملل تعمیق بخشیده و ساختارهای منطقه ای و قاره ای را نیز در این چارچوب با خود همراه نماید.

در این میان در سه دهه اخیر دو عامل قدرت مطلق امریکا را در ساختار نظام بین الممل به چالش گرفته است.عامل اول؛ احیای قدرت روسیه با رهبری ولادیمیر پوتین در این کشور و قدرت گرفتن چین و عامل دوم؛ سیاست های آمریکاستیز برخی از دولت های مهم منطقه ای، مثل ایران ،کره شمالی،ونزوئلا و …در سطح مناطق مختلف بوده است .

به اعتقاد غالب کارشناسانی که با نشریه فارین پالسی گفتگو کرده اند، شیوع گستره بیماری کرونا و عملکرد ضعیف ایالات متحده در رهبری تلاش های جهانی برای مقابله با این تهدید مشترک،باعث شده است جایگاه جهانی آمریکا به شدت از طرف افکار عمومی جهانی مورد سوال قرار گیرد.

این متفکران بر این باور هستند که شیوع ویروس کرونا، بزرگترین چالش ایده جهانی شدن در چند دهه اخیر بوده است.این بحران به خوبی ضعف های جهانی شدن را نمایان کرده و قدرت تفکرات ناسیونالیستی را در ساختار نظام بین الملل ارتقاء داده است.به عبارت ساده تر این بحران به خوبی نقاط ضعف ساختار ایجاد شده در چند دهه اخیر را نمایان کرده مشروعیت نقدهای علمی درزمینه ناکارآمدی آن را افزایش داد.

بر اساس واقعیات موجود متفکران برجسته روابط بین الملل بر این اعتقادند که توفیق چین در مهار کرونا و ناکامی آمریکا در این زمینه، باعث تقویت جایگاه چین در آینده نظام بین الملل شده،هژمونی ایالات متحده امریکا را با چالش های جدی مواجه خواهد کرد.

استفن والت نظریه پرداز برجسته روابط بین الملل در این زمینه تاکید می کند که کوید ۱۹ روند تغییر قدرت از غرب به شرق را تسریع خواهد داد.وی تاکید می کند: در دوره جدید (پساکرونا)همکاری جهانی احتمالا تضعیف و رقابت قدرت‌های بزرگ افزاش خواهد یافت. جهانی شدن هم همانطور که همه می‌دانیم به پایان خواهد رسید.

کوری شایک،معاون موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در زمینه تاثیرات شیوع کرونا تاکید می کند :آمریکا دیگر به عنوان یک رهبر بین المللی شناخته نمی‌شود. بحران همه گیری کرونا ویروس نشان داد واشنگتن در آزمون رهبری جهانی شکست خورده است.

جان آلن، رئیس اندیشکده بروکینگز نیز در این زمینه اعتقاد دارد: در هر صورت، این بحران ساختار قدرت نظام بین الملل را دوباره تغییر شکل می‌دهد. کووید-۱۹ به کاهش فعالیت اقتصادی و افزایش تنش بین کشورها منجر خواهد شد. در دراز مدت، این بیماری همه گیر احتمالاً ظرفیت تولید اقتصاد جهانی را به میزان قابل توجهی کاهش خواهد داد.

در نهایت بنظر می ر سد پس لرزه های سیاسی شیوع کرونا در سال های آینده کمتر از پس لرزه های اقتصادی و اجتماعی آن نخواهد بود .کرونا نظام بین الملل را در آستانه یک زایش ساختاری قرار داده است.شکل و سمت و سوی حرکت این ساختار جدید تا حد زیادی وابسته به رفتارهای بازیگران اصلی نظام بین الملل خواهد بود.اما بنظر می رسد اصل کلی حاکم بر ساختار جدید، کاهش حاکمیت مطلق امریکا بر مناسبات جهانی خواهد بود.

سرویس سیاسی آوای سنت