راه شناخت خدا
سوال :
چگونه می توان خدا را بهتر شناخت؟
آوای سنت : راههاى پیش روى بشر براى خداشناسى، سه قسم است :
? الف ) راهِ دل یا فطرت؛ یعنى، هر انسانى به مقتضاى آفرینش و ساختمان اصلى روح خود، خدا را میشناسد؛ بدون اینکه نیاز به اکتساب و تحصیل علوم مقدماتى داشته باشد. منظور از فطرت، عقل نیست؛ بلکه مقصود، «دل» است.
عارفان از آنجا که به نیروى عشق فطرى ایمان و عقیده دارند، در تقویت این نیرو میکوشند. اگر بخواهیم بدانیم آیا چنین احساسى در آدمى هست یا خیر؟
دو راه در پیش داریم :
⭕️ ۱) خودمان شخصاً و عملًا، دست به آزمایش در وجود خویش و دیگران بزنیم .
⭕️ ۲) ببینیم دانشمندانى که سالیان دراز در زمینه روان آدمیان، از جنبه مسائل معنوى مطالعه و تحقیق کردهاند، چه نظرهایى دارند .
? ب ) راه حس و علم، یا راه طبیعت ؛ این راه به نوبه خود به سه راه دیگر تقسیم مىشود :
? ۱) راه تشکیلات و نظاماتى که در ساختمان جهان به کار رفته است .
? ۲) راه هدایت و راهنمایى نادیدهاى که موجودات را در مسیر خویش مىاندازد .
? ۳) راه حدوث و پیدایش عالم.
?ج) راه عقل یا راه استدلال و فلسفه؛ این راه گرچه سخت و پر پیچ و خم است و طىِ آن و فهماندن و فهمیدنش نیاز به مقدمات زیادى دارد؛ ولى بهترین و محکمترین طریق خداشناسى و معرفت به حضرت ربوبى است .
هر یک از این سه راه، از وجهى بر راههاى دیگر رجحان دارد :
? راه دل و فطرت، از نظر شخصى کاملترین راهها است؛ یعنى، براى هر انسان بهتر، لذتبخشتر و مؤثرتر این است که از راه دل، به معرفت خداوند راه یابد؛ ولى نمىتوان آن را به صورت یک دانش قابل تعلیم و تعلّم براى عموم درآورد.
? راه مطالعه ی حسى و علمىِ خلقت، از نظر سادگى، روشنى و عمومیت، بهترین راهها است ؛ اما این راه تنها ما را به وجود قوّه شاعر، علیم و حکیم و مدبّرى که طبیعت را مىگرداند، معتقد مىکند؛ اما اینکه آیا آن قدرت خدا است و مصنوع صانع دیگرى نیست یا نه …؛ علوم حسى بشر، از نفى و اثبات آن ناتوان است.
? راه عقل، تنها راهى است که خداشناسى را به صورت یک علم مثبت، منسجم و منطقى درمىآورد . بر اساس مطالب پیش گفته، با شناخت نفس یا روح و یا حقیقت خود و توجه به این امر که اصل ما (روح) ما چه بوده، چه گشته و چه مىتواند باشد و آگاهى از چگونگى تهذیب نفس و طریق سلوک و راه حصول کمال، مىتوانیم خداوند را با علم حضورى اکتسابى بیشتر، بهتر و عمیقتر بشناسیم.
در واقع، معرفت نفس که پلى براى معرفت خداوند است- همان سلوک عملى و شرعى است. بنابراین، امرى که انسان را به شهود وجه حق مىرساند، شناخت حقیقت خود و حرکت به سوى مقام اصلى خویش است و این، جز با تحصیل تقوا میسر نخواهد بود. در این زمینه، توصیه مىشود کتاب مقالات استاد محمد شجاعى را با دقت، تکرار و وسواس مطالعه فرمایید . به هر حال باید دانست که :
✅ هر کسى اندازه روشندلى غیب را بیند به قدر صیقلى
✅ هر که صیقل بیش کرد، او بیش دید بیشتر آمد بر او صورت پدید