آوای سنت : شب قدر بهتر از هزار ماه است. این مطلبی است که در سوره مبارکه قدر به وضوح بیان شده است:
«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ{۱} وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَهُ الْقَدْرِ{۲} لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ{۳} تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ{۴} سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ{۵}»
(ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم، و از شب قدر چه آگاهت کرد؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است. در آن شب فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان برای هرکاری فرود می‌آیند. آن شب تا دم صبح صلح و سلام است).
هزار ماه، هشتاد و سه سال می‌شود و هشتاد سه سال معادل بیش از سی هزار شب می‌گردد. یعنی شب قدر به اندازه سی هزار شب ارزش دارد. یعنی طاعت و عبادت در این شب برابر با طاعت و عبادت در سی هزار شب است. یعنی این‌که اگر کسی این شب را با فضایلش دریابد به اندازه آن است که تمام عمر خود را از لحظه ولادت تا سن هشتاد و سه سالگی در طاعت و عبادت گذرانیده است. این فضل کمی نیست.
همه اهل ایمان به دنبال شب قدرند، دل‌های بسیاری از مشتاقان به خاطر آن می‌تپد تا اگر بشود آن‌را دریابند و از فضایل و برکات آن بهره‌مند گردند. اما این شب کدام است؟ در چه هفته یا ماهی است؟ چرا وقت آن به گونه دقیق مشخص و معین نشده و چرا در این مورد پنهان کاری صورت گرفته است؟
اینک پاسخ این سوالات را یکی یکی ارائه می‌داریم:
لیکن چرا موعد مشخص آن پنهان شده است؟
واقعیت امر این است که اگر موعد آن شب به گونه دقیق مشخص می‌شد بسیاری از مسلمانان بر عبادت و احیای این شب اکتفا می‌کردند و از عبادت و طاعت حق‌تعالی در سایر لیالی و ایام سال خود داری می‌نمودند به این سبب تاریخ دقیق آن پنهان شده است.
و دیگر این‌که تا بندگان خدا(ج) در جستجوی این شب سعی و تلاش کنند و به این منظور بیشتر با خدای خود راز و نیاز نموده عبادت او را بیشتر بر جای آورند و پیوند خود را با خالق و پروردگار خویش مستحکم‌تر سازند.
در کدام ماه سال است؟
اولاً با بررسی نزول قرآن کریم متوجه می‌شویم که این نزول برای اولین بار در ماه مبارک رمضان آغاز یافته و نیز همه ساله در این ماه توسط جبرئیل امین (ع) بر پیامبر اکرم (ص) عرضه و تکرار شده است، چنان که این اتفاق در رمضان سال آخر عمر پیامبر(ص) دوبار تکرار شده است.
بعد ذکر شب قدر در سوره مبارکه قدر رفته و بیان شده که قرآن کریم در شب قدر نازل شده و این شب بهتر از هزار ماه است و در آخر سوره برخی از علامات آن از جمله: نزول فرشتگان و روح در آن، و وجود صلح و سلامتی در این شب بیان گردیده است. از مجموع اینها و از نزول قرآن کریم در ماه مبارک رمضان دانسته می‌شود که شب قدر باید در همین ماه باشد، ماهی که برای اولین بار در آن قرآن نازل شده، و در آن همه ساله قرآن کریم بر حضرت محمد مصطفی(ص) توسط جبرئیل امین(ع) تکرار شده است.
در مرحله بعدی مجموعه‌ای از احادیث نبوی دلالت بر آن دارند که این شب در ماه مبارک رمضان و مشخصاً در دهه اخیر آن قرار دارد. در حدیثی پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«من کان منکم ملتمساً لیله القدر فلیلتمسها فی العشر الأواخر وتراً». (مسند احمد، ج۱ ص ۲۹۲)
(هر کسی از شما که به دنبال شب قدر است، باید که در شب‌های طاق به دنبال آن باشد)
و در حدیثی دیگر آمده است که:
«ِنِّی أُرِیتُ لَیْلَهَ الْقَدْرِ فَأُنْسِیتُهَا، فَالْتَمِسُوهَا فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فِی الْوَتْرِ» (ابن ماجه، ج۲ ص ۶۴۹).
(به من شب قدر بینانده شده و من آن‌را فراموش کرده‌ام، پس آن‌را در طاق‌های دهه اخیر جستجو کنید)
اما این‌که شب قدر در کدام یک از شب‌های دهه اخیر رمضان می‌باشد، باید گفت که بر اساس حدیث فوق این شب در یکی از شب‌های طاق دهه اخیر یعنی شب‌های: ۲۱، ۲۳، ۲۵، ۲۷ و ۲۹ است. یعنی شب قدر یکی از این شب‌هاست. پس هر کسی که می‌خواهد شب قدر را دریابد، اول سعی کند تمام دهه اخیر ماه رمضان را زنده نگهدارد، و در ثانی شب‌های فرد یا طاق را، چون روایات بسیاری مشعر بر وجود شب قدر در دهه اخیر ماه مبارک رمضان است.
همچنان روایات زیاد دال بر این است که به احتمال قوی شب بیست هفتم رمضان باید شب قدر باشد. پیامبر اکرم (ص) در حدیثی که آن‌را امام احمد در مسند خود روایت نموده فرمود:
«من کان متَحریهَا فلیتحرها لیلهَ سبع وعشرین»
(هرکس به دنبال آن می‌گردد پس آن را در شب ۲۷ جستجو نماید)
و در روایتی دیگر که آن هم در مسند امام احمد روایت شده امر فرمود تا آن را در شب ۲۷ جستجو کنیم. ایشان فرمود:
«تَحروها لیلهَ سبع وعشرین». (مسند احمد، ج ۴ ص ۴۰۸)
(آن را در شب ۲۷ جستجو نمایید)
این احتمال وجود دارد که در هر سالی شب قدر متفاوت باشد. مثلاً اگر امسال شب قدر در ۲۱ باشد، احتمال دارد در سال بعدی در ۲۵ و در سال بعدی در ۲۳ یا ۲۷ یا ۲۹ و این‌گونه. از این جهت بهتر است انسان مسلمان روزه دار همه شب‌های دهه اخیر را به امید دریافت شب قدر زنده نگهدارد.
و اما برخی از علامات این شب:
در این مورد از عبدالله بن مسعود روایت شده که گفت:
«پیامبر اکرم(ص) به ما خبر داده اند که شب قدر در نیمه دهه آخر و در هفتم آخر آن است، و این‌که خورشید در صبح آن به گونه‌ای طلوع می‌کند که هیچ شعاعی ندارد». (مسند احمد، ج ۴ ص ۲۳۳)
علما بر اساس روایات موجود و تجارب کسانی که این شب را دریافته‌اند، علامات ذیل را برای این شب بر شمرده‌اند. این علایم را می‌توان در دو دسته تقسیم کرد:
۱- علامات حسی: برخی از این علامات عبارتند از:
– در آن شب آسمان صاف است و هیچ ابری ندارد.
– هوای آن معتدل است طوری که نه سرد است و نه گرم.
– برخی از انسان‌ها متوجه برخی از تحولات فیزیکی در حرکت ستارگان و انفعالات روی زمین نیز می‌شوند. این امر به تجربه ثابت شده است.
۲- علامات معنوی: برخی از این علامات عبارتند از:
– علاقمندی شدید شخصی‌که شب قدر را دریافته به طاعت و عبادت.
– احساس ایمانداری شدید توأم با چشیدن طعم خوش ایمان.
– احساس آرامش خاصی که تا کنون تجربه نکرده است.
– دچار شدن به حالتی روحی و معنوی که در طول عمر خود دچار آن نشده و بر اساس آن تمام وجودش لبریز از ایمان و معرفت پروردگار می‌شود.
– ای بسا که شخص در یک فضای روحی و معنوی خاصی اشک شوق، اشک خوف و اشک محبت خدا(ج) را از دیدگان خود جاری می‌سازد.
خداوند متعال جل جلاله و عظم ذکره و عز و جل دریافت این شب را نصیب همه ما و شما بگرداند.
