آوای سنت :واشنگتن در حال از دست دادن نفوذ قدرتمند خود در خاورمیانه است.
در طول هفت دهه گذشته، ایالات متحده آمریکا در ایجاد شبکه گسترده ای از اتحادها در خاورمیانه سرمایه گذاری کرده و حضور نظامی و سیاسی تأثیرگذار خود را در این منطقه حیاتی برای جهان تثبیت کرده است. روابط نزدیکی که روسای جمهور قبلی آمریکا با رهبران منطقه به ویژه عربستان سعودی از سال ۱۹۴۵ ایجاد کردند، زمینه ساز حضور قدرتمند آمریکا در این منطقه شد.
به گزارش سرویس ترجمه آوای سنت ، در جریان تهاجم عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ جورج بوش پدر موفق شد بزرگترین ائتلاف بین المللی از زمان جنگ جهانی دوم را برای بیرون راندن ارتش عراق از کویت تشکیل دهد. در آن زمان، اکثر کشورهای عربی باارسال نیرو یا با میزبانی از نیروهای ائتلاف به این ائتلاف پاسخ دادند.
آن دوره اوج اعتماد اعراب به رهبری آمریکا در منطقه بود که به واشنگتن کمک کرد تا دیدگاه خود را برای خاورمیانه، از جمله تضمین جریان نفت، مبارزه با تروریسم و از بین بردن دشمنی اعراب با اسرائیل، و حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ اجرا کند.
این رابطه نزدیک که در دهه‌های گذشته به عنوان ضامن اصلی امنیت منطقه تلقی می‌شد، اکنون به پایین‌ترین حد خود رسیده است ،این موضوع پرسش‌های بسیاری را در مورد توانایی ایالات متحده برای باقی ماندن به عنوان بازیگر اصلی بین‌المللی در شکل‌دهی سیاست های خاورمیانه به وجود آورده است.
زمانی که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا روی کار آمد، اولین تصمیم بزرگ او در قبال منطقه، پایان دادن به حمایت نظامی آمریکا از ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در یمن و حذف گروه حوثی از لیست تروریستی بود. به دنبال آن، واشنگتن وارد مذاکرات غیرمستقیم با تهران برای احیای توافق هسته ای شد که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شده بود
پیش از آن، روابط ایالات متحده با متحدانش در خاورمیانه پس از انعقاد توافق هسته ای با تهران توسط دولت باراک اوباما و همچنین جنگی که عربستان سعودی در یمن به راه انداخته بود، چندین بحران را پشت سر می گذاشت.سپس روابط با عربستان سعودی به دنبال قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی در کنسولگری کشورش در استانبول در سال ۲۰۱۸ تیره شد.
اخیراً نیز حمله نظامی روسیه به اوکراین بر شکاف فزاینده این روابط افزوده است. اکثر قریب به اتفاق کشورهای منطقه از محکوم کردن روسیه خودداری کردند.عربستان سعودی و امارات نیز در برابر فشار آمریکا بر آنها برای افزایش تولید نفت به منظور مقابله با افزایش قیمت ها مقاومت کردند.
حتی در دوره رئیس جمهور سابق ترامپ و سفر تاریخی وی به عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷، که با هدف ابراز عمق تعهد آمریکا به امنیت کشورهای خلیج فارس انجام شده بود و روابط نزدیکی که وی با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق اسرائیل و … ولیعهد ابوظبی و عربستان سعودی، محمد بن زاید و محمد بن سلمان داشت، روابط آمریکا با این کشورها بدون مشکل نبود. در آن زمان، واشنگتن از واکنش شدید به حملات به تاسیسات آرامکو عربستان در سال ۲۰۱۹ خودداری کرد.
برخلاف روابط شخصی که روسای جمهور آمریکا با رهبران متحدان خود در منطقه برقرار کردند، بایدن نسبت به این رهبران به ویژه سعودی ها و اماراتی ها سردی شدیدی نشان داد.
وی با گذشت بیش از یک سال از به قدرت رسیدن، با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی گفتگوی تلفنی نداشته است. مارس گذشته، وال استریت ژورنال آمریکایی گزارش داد که ولیعهد عربستان سعودی و ابوظبی از پاسخ به تماس تلفنی بایدن برای درخواست کمک به کاهش قیمت بالای نفت خودداری کردند. ماه ها قبل از آن، برخی از کشورهای عربی در تناقض با سیاست های آمریکا، روابط خود را با سوریه احیا کردند.
اگرچه دولت بایدن فشار کافی برای جلوگیری از گشایش روابط اعراب با دمشق اعمال نکرد، اما این اقدامات عربی، ضعفی را که واشنگتن در مدیریت روابط با کشورهای منطقه با آن مواجه است، تقویت کرده است. بحران پیش روی روابط ایالات متحده و خاورمیانه ناشی از دلایل بسیار و عمیقی است که دولت های متوالی ایالات متحده در آن دخالت داشته اند.
هر چند متحدان واشنگتن از حمله آمریکا به عراق حمایت کردند. اما نتیجه حمله ایالات متحده به عراق برای منطقه فاجعه بار بود.
تهران به بازیگری مسلط در این کشور تبدیل شد که این موضوع به سکوی پرشی برای نفوذ ایران در منطقه تبدیل شده است. زمانی که اوباما توافق هسته ای را با ایران امضا کرد، نتیجه این بود که تهران در سیاست های منطقه ای خود تهاجمی تر شد. شایان ذکر است که تنها چهار ماه پس از انعقاد آن توافق، حوثی ها با حمایت تهران کنترل صنعا، پایتخت یمن را به دست گرفتند. تهران همچنین نفوذ خود را در عراق، لبنان و سوریه تقویت کرده است.
متحدان آمریکا آن را عامل تشدید نقش منطقه‌ای ایران در سال‌های گذشته می‌دانند. این نتیجه گیری منطقی به نظر می رسد،زیرا دولت های متوالی آمریکا،از بوش تا بایدن، خطوط قرمز واضحی را در مقابل تهران ترسیم نکردند.
اکنون، با نزدیک شدن واشنگتن به انعقاد توافق هسته ای جدید با تهران، بحران بی اعتمادی بین واشنگتن و متحدان عربی و اسرائیل تشدید خواهد شد. اما مشکل منطقه نه تنها در سیاست های بی ثبات ایالات متحده، بلکه در خود منطقه نیز نهفته است. در طول دهه گذشته، بازیگران، درگیر مبارزه برای نفوذ در میان خود برای تغییر شکل منطقه پس از وقوع بهار عربی بودند.
برخی از این کشورها نیز بحران های جدیدی مانند بحران خلیج فارس در سال ۲۰۱۷ ایجاد کرده اند. این بحران ها نشان دیگری از ضعف رهبری آمریکا بود.
در دهه‌های گذشته، مشارکت آمریکا و عربستان بر این فرض استوار بود که واشنگتن از امنیت منطقه خلیج فارس در ازای تضمین ادامه جریان نفت به بازارهای جهانی دفاع خواهد کرد. اما مبنای اقتصادی این رابطه تغییر کرده است.
به عنوان مثال، عربستان سعودی دیگر نفت زیادی به ایالات متحده نمی فروشد، در حالی که چین به بزرگترین واردکننده این نفت تبدیل شده است و این امر ریاض را بر آن داشته تا منافع تجاری و سیاسی خود را تغییر دهد.
به موازات کاهش نقش ایالات متحده در منطقه، متحدان آمریکا در روسیه و چین گزینه قابل اعتمادتری را برای خود پیدا می کنند. این نه تنها به کاهش تعهد امنیتی ایالات متحده در منطقه، بلکه به نفوذ مسکو و پکن مربوط می شود.
پس از مداخله نظامی روسیه در سوریه در سال ۲۰۱۵، مسکو موفق شد تا حد زیادی حضور خود را در خاورمیانه تقویت کند و توانست آن را به شمال آفریقا نیز بسط دهد و قدرت های اصلی عربی مانند مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را بر آن داشت تا منافع خود را با مسکو پیوند بزنند،علاوه بر این، خروج آشفته و تحقیرآمیز ایالات متحده از افغانستان پیامی روشن به متحدان منطقه داد که واشنگتن تمایل دارد تعهدات خود را در بسیاری از زمینه ها از جمله خاورمیانه کاهش دهد.
تمایل ایالات متحده برای کاهش نفوذ خود در منطقه برای آمریکا نتیجه معکوس دارد، این امر از یک سو راه را برای رقبای جهانی مانند روسیه و چین برای ایفای نقش بیشتر در منطقه باز می کند. از سوی دیگر، کاهش تعهد امنیتی ایالات متحده، سوء ظن متحدان ایالات متحده را در مورد نقش این کشور به عنوان حامی اصلی امنیت منطقه خلیج فارس تقویت می کند.
علاوه بر این، رویکرد ایالات متحده برای احیای توافق هسته ای با ایران با این هدف که این توافق به خاورمیانه با ثبات ترمنجر می شود، واقع بینانه به نظر نمی رسد.زیرا زمانی که تحریم های غرب علیه ایران برداشته شود، با کاهش قدرت بازدارندگی آمریکا، این احتمال وجود دارد که تمایل تهران برای توسعه بیشتر منطقه ای افزایش یابد.
تاکنون به نظر نمی رسد دولت بایدن با وجود برخی اقدامات اخیر از جمله استقرار جنگنده های نسل جدید در امارات متحده عربی که با هدف پاسخ به حملات حوثی ها انجام شد،تمام تلاش خود را برای جلوگیری از افول روابط آمریکا و اعراب به کار گیرد.
با این وجود، کشورهای منطقه به دنبال تطبیق با تحولات جهانی هستند و خود را برای خاورمیانه جدیدی آماده می کنند،خاورمیانه ای که آمریکا در آن نقش رهبری را ایفا نمی کند.
این را می‌توان در آشتی‌های جاری بین رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه از یک سو و کشورهای حاشیه خلیج فارس، مصر و اسرائیل از سوی دیگر و همچنین بلوک جدید منطقه‌ای که در حال شکل‌گیری است که اسرائیل را با کشورهای عربی همراه کرده است، به وضوح مشاهده کرد. به نظر می رسد واشنگتن از اصلاح روابط متحدان اصلی خود مانند ترکیه، اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس سود می برد.
اما همه این بازیگران بیش از هر زمان دیگری مخالفت خود را با سیاست های آمریکا نشان می دهند. از یک سو، اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس به شدت مخالف احیای توافق هسته ای با ایران هستند. از سوی دیگر، ترکیه با وجود مخالفت با جنگ اوکراین، همچنان مشتاق حفظ روابط خود با روسیه است.
در خاورمیانه اعتقاد بر این است که منافع اصلی آمریکا که برای چندین دهه ایالات متحده را وادار به تقویت نقش خود در منطقه کرده بود، دیگر تحت فشار نیستند. این باور از این واقعیت نشات می گیرد که واشنگتن در زمانی که جهان برای مقابله با تغییرات آب و هوایی به انرژی پاک روی آورده است،دیگر علاقه ای به نفت منطقه ندارد
واشنگتن بخش عمده ای از نفوذ قوی خود را در منطقه خاورمیانه از دست داده است و تقریباً نمی تواند متحدان خود را به اتخاذ سیاست هایی سوق دهد که از آن در مسائل منطقه ای و بین المللی حمایت می کند،این نشان دهنده شروع عصری جدید در خاورمیانه است که کاملاً متفاوت از مراحل قبلی است.
