آوای سنت : همه ساله با فرا رسیدن ماه ربیع الأول، ماهی که در آن حضرت رسول معظم اسلام (ص) تولد یافتند، بحث‌ها و گفتگوهای داغی پیرامون این امر میان مسلمین صورت می‌گیرد که آیا تجلیل این مناسبت فرخنده امری مباح یا استحبابی است و یا بدعتی است آشکار.
در این راستا گروهی از مسلمین به شدت بر این عمل می‌تازند و آن‌را بدعتی گمراه معرفی می‌دارند که جایگاهش دوزخ است چون بنا بر حدیث نبوی (ص) هر بدعتی ضلالت است و هر ضلالتی در آتش. اینها تلاش می‌کنند تجلیل از میلاد منجی بشریت را به فاطمی‌های مصر نسبت دهند که این آن‌ها بودند که آن‌را ایجاد نمودند و در صدر اسلام چنین تجلیلی وجود نداشته است.
در کنار اینها گروهی دیگر از مسلمانان از این مناسبت فرخنده استفاده می‌نمایند و با بر گزاری مراسم مختلف سعی می‌کنند شخصیت حضرت رسول (ص) را به معرفی بگیرند و سجایا و صفات نیک‌شان را که از حد و شمار بیرون است برای نسل‌ها و طبقات مختلف جامعه بیان کنند و در ضمن این روزها هزاران درود و هزاران سلام بر آن سرور و سردار کونین نثار کنند و نعت ایشان بگویند و نعتیه ایشان بخوانند.
مجمل حجت گروه مانعان بر این محور می‌چرخد که رسول الله (ص) از میلاد خود تجلیل نکردند و بعد از ایشان حضرات صحابه به خصوص خلفای راشدین مهدیین از این میلاد تجلیل ننمودند بناءً این عمل بدعتی است آشکار و گمراهیِ است که جایگاهی جز آتش دوزخ ندارد و هرکس این عمل را انجام دهد از اهل بدعت و گمراهی و نار و آتش است.
اما گروه دوم به موارد ذیل استناد می‌کنند:
– اولاً رسول الله (ص) از این میلاد به گونه‌ای تجلیل کردند و این‌گونه نبوده که هیچ ارزشی نزد ایشان نداشته باشد. در منابع حدیثی متعدد از جمله در صحیح مسلم روایت شده که از رسول الله (ص) در باره روزه روز دو شنبه سوال شود، ایشان فرمود که این روزی است که در آن متولد شدم و در آن مبعوث شدم.
این هم متن صحیح مسلم:
«وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ الِاثْنَیْنِ؟ قَالَ: «ذَاکَ یَوْمٌ وُلِدْتُ فِیهِ، وَیَوْمٌ بُعِثْتُ – أَوْ أُنْزِلَ عَلَیَّ فِیهِ -». (صحیح مسلم، ج ۲، ص ۸۱۹)
(و از روزه روز دو شنبه سوال شد، فرمود: این همان روزی است که در آن ولادت یافتم و روزی است که در آن مبعوث شدم یا من بر نازل شده است).
این حدیث را امام احمد نیز در مسند خود، ابن خزیمه در صحیح خود، ابوداود طیالسی در مسند خود و دیگران نیز روایت نموده‌اند.
به موجب این حدیث نبوی (ص) رسول الله (ص) با روزه گرفتن از دو مناسبت تجلیل به عمل آوردند، یکی از ولادت با سعادت خود و دیگری از روز مبعث خویش. به این ترتیب تجلیل از این دو مناسبت با روزه دلالت بر مشروعیت این تجلیل می‌نماید.
– مانعین تجلیل دلیلی از قرآن و سنت بر ممنوعیت و حرمت تجلیل ارائه نکرده‌اند، چون چنین دلیلی وجود ندارد. ما نه آیه‌یی داریم و نه حدیثی که ما را از تجلیل میلاد مسعود سرور کائنات باز دارد.
– استدلال مخالفان تجلیل فقط بر ترک تجلیل این روز توسط رسول الله (ص) و اصحاب و یاران و خلفای راشدین است. اما آیا “ترک” (بر فرض قبول این که تجلیل ترک شده است) می‌تواند دلیل منع باشد؟! قطعاً که نمی‌تواند زیرا در قواعد اصولی چنین قاعده‌ای توسط علما وضع نشده که ترک یک عمل مبنای استخراج احکام گردد. و اگر ما ترک را دلیلی بر حرمت و منع قرار دهیم مجبور خواهیم شد هزاران کار خیر و نیک را که از دریچه آن به اسلام خدمت شده را منع قرار دهیم. به عنوان مثال: در زمان رسول الله (ص) و خلفای راشدین حروف قرآن کریم با خطی نگاشته می‌شد که نقطه نداشت، یا حرکات ضمه و کسره و فتحه یا زبر و زیر و پیش وجود نداشت اما بعداً علما قرآن کریم را با گذاشتن نقاط و حرکات بر حروف به گونه‌ای در آوردند که خواندن، فهمیدن و تلاوت آن به خصوص برای غیر عرب آسان‌تر شود. اذان از طریق بلندگوها، اذان دوم در روز جمعه، جمع حدیث و تدوین آن که در زمان عمر بن عبدالعزیز صورت گرفت، تدوین فقه و اجتهاد در احکام به گونه گسترده و تأسیس مذاهب فقهی، علم تفسیر، علم نحو و سایر علوم ابزاری هیچ‌کدام در زمان رسول الله (ص) و اصحاب و یاران وجود نداشت اما بعداً نظر به نیاز به وجود آمد. به اضافه تغییرات وسیعی که در مشاعر مقدسه به وجود آمده از جمله بزرگ شدن ستون جمرات و چند طبقه ساختن آن و… اگر ترک دلیل باشد پس باید همه این امور را به این حجت کنار بگذاریم.
– علما و اندیشمندان بزرگ و بسیاری نه تنها که احتفال به مولد را جایز دانستند که حتی در مورد آن توصیه نموده یا کتاب نوشتند که از جمله می‌توان به این اندیشمندان اشاره کرد:
حافظ ابن جوزی متوفی به سال ۵۲۰ هجری.
حافظ العراقی، متوفی به سال ۸۰۶ هجری.
امام سخاوی متوفی به سال ۹۰۲ هجری.
امام ابن حجر هیتمی متوفی به سال ۹۷۳ هجری.
امام ملا علی قاری هروی متوفی به سال ۱۰۱۴ هجری.
امام ذهبی متوفی به سال ۷۴۸ هجری.
امام سیوطی متوفی به سال ۹۱۱ هجری.
امام ابن حجر عسقلانی شارح بخاری متوفی به سال ۸۵۲ هجری.
امام نووی صاحب کتاب ریاض الصالحین و ده‌ها کتاب دیگر
همچنان کتاب‌های زیادی از سوی علما و اندیشمندان بزرگ اسلامی در تأیید نظریه تجلیل از میلاد و ردّ دیدگاه مانعین نگاشته شده که از جمله می‌توان به کتاب: “الإحتفال بالمولد النبوی (لیس کل جدید بدعه)” نوشته اندیشمند بزرگ امام شهید محمد سعید رمضان البوطی، “الإعلام بفتاوی أئمه الإسلام علی مولده صلی الله علیه و سلم” تألیف محمد بن علوی المالکی الحسنی، “مولد العروس” تألیف امام حافظ ابن الجوزی، “المورد الهنی فی المولد السنی” تألیف حافظ عبدالرحیم العراقی، “عرف التعریف بالمولد الشریف” تألیف امام القراء امام جزری، “حسن المقصد فی عمل المولد” تألیف امام جلال الدین ابی بکر سیوطی و ده‌ها کتاب دیگر در این زمینه اشاره کرد.
واقعیت این است که بحث بدعت بودن مولد در سال‌های اخیر داغ شده است، اگرچه در گذشته هم وجود داشته ولی به گونه محدود و اندک بوده است.
رأی حقیر در این مورد:
بدعت گفتن تجلیل از میلاد نظریه‌یی است که نمی‌توان آن‌را با دلیل قانع کننده اثبات کرد. علاوه بر این دلایلی وجود دارد که از آن‌ها مفهوم می‌شود که تجلیل از میلاد امری مستحسن است، از جمله حدیث امام مسلم که قبلاً ذکر شد. بعد عمل‌کرد جمع غفیری از علمای امت در تجلیل از میلاد و تألیف کتاب در مورد آن نشان از اهتمام این علما به این مناسبت فرخنده دارد که این خود نشان می‌دهد که این عمل بدعت نیست، اگر بدعت می‌بود این همه عالم و اندیشمندی که سخن شان در میادین مختلف حجت است از آن تجلیل به عمل نمی‌آورند.
بعد اگر به آثار این تجلیل بپردازیم متوجه رأی به استحباب این عمل ترجیح می‌یابد، زیرا در این روز صدها هزار گرسنه از طریق صدقات و توزیع غذا توسط مسلمانان در گوشه و کنار جهان سیر می‌شوند و کودکان و جوانان و مردم مختلف یکبار دیگری به گونه وسیع با نام پیامبر اکرم (ص) آشنا می‌شوند آن‌هم با غذا و انواع خیرات و برکات. شکی نیست که چنین حالتی بهتر می‌تواند سنن نبوی را در دل‌ها جای دهد.
ضمناً در مراسم تجلیل پیوسته از سنن رسول الله (ص)، صفات و سجایای نیک‌شان، یاد می‌شود و نعت و درود گفتن بر ایشان به شکل وسیع صورت می‌گیرد که این اعمال همه مشروع و مستوجب ثواب‌اند و چون تجلیل از میلاد منجر به انجام اعمال نیک اعم از صدقات و خیرات، نثار کردن درود بر پیامبر (ص)، بیان سنن رسول الله (ص)، و بیان سجایا و مواصفات نیک‌شان می‌شود پس این تجلیل امری مستحسن و نیکوست.
لیکن با همه اینها باید دانست که اگر کسی این روز را تجلیل نمی‌کند هم گناهی بر او نیست. (والله اعلم بالصواب)
