آوای سنت : ریا به معنی: ظاهر سازی، ساختگی، تظاهر و خودنمایی است. و آن عبارت از آن است که شخصی عملی را به خاطر نگاه مردم به خود انجام دهد. مثلاً به جهت کسب تحسین آن‌ها.
به عنوان مثال وقتی می‌بیند کسی در هنگام نماز به سوی او می‌نگرد، تلاش می‌ورزد نماز خود را نیکوتر اداء کند تا مورد تحسین آن کس قرار گیرد. البته در این نوع ریا، شخص از ادای نماز خود رضای خدا (ج) و امتثال امر او را اراده دارد، ولی در کنار آن گاهی دچار حالتی می‌شود که دست به خودنمایی می‌زند.
گاهی هم کلاً یک عمل را به خاطر تظاهر و فریب‌کاری انجام می‌دهد. به عنوان مثال همان نماز را اساساً به خاطر حق‌تعالی ادا نمی‌کند بلکه به جهت فخر فروشی و ادعای خداگرایی و ایمان‌داری انجام می‌دهد و از همه زودتر به مسجد حاضر می‌گردد اما هرگاه در خلوت قرار گیرد اصلاً به نماز ارزش و اهمیتی هم قایل نیست.
چنین اعمالی چون به جهت رضای خدای تعالی (ج) نمی‌باشد و در آن‌ها اخلاص لازم در قبولی عبادات وجود ندارد، مورد قبول درگاه حق قرار نمی‌گیرد. نه تنها که مورد قبول حضرت حق (ج) واقع نمی‌شود بلکه به شدت مردود می‌شود و به سوی حق تعالی اصلاً عروج نمی‌کند، زیرا سخن پاکیزه و نیکو به سوی او صعود می‌کند و ریا سخن پاکیزه نیست.
رسول اکرم (ص) این عمل را شرک اصغر نامیده و فرمود:
«إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمُ الشِّرْکُ الأَصْغَرُ قَالُوا: وَمَا الشِّرْکُ الأَصْغَرُ یَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: الرِّیَاءُ، یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ: إِذَا جُزِیَ النَّاسُ بِأَعْمَالِهِمْ: اذْهَبُوا إِلَى الَّذِینَ کُنْتُمْ تُرَاؤُونَ فِی الدُّنْیَا فَانْظُرُوا هَلْ تَجِدُونَ عِنْدَهُمْ جَزَاءً» (مسند احمد، ج ۵ ص ۴۲۸).
(همانا خوفناک‌ترین چیزی که از آن بر شما بیم دارم شرک اصغر است. گفتند: یا رسول الله! شرک اصغر چیست؟ فرمود: ریا. خدای تعالی در روز قیامت خطاب به ریاکاران آن‌گاه که پاداش اعمال خود را دریافت می‌دارند می‌فرماید: بروید به سوی کسانی که به خاطر آن‌ها در دنیا خودنمایی می‌کردید، آیا نزد آن‌ها پاداشی می‌یابید؟!).
و در حدیثی دیگر فرمود:
«أَنَا أَغْنَى الشُّرَکَاءِ عَنِ الشِّرْکِ، مَنْ عَمِلَ عَمَلًا أَشْرَکَ فِیهِ مَعِی غَیْرِی، تَرَکْتُهُ وَشِرْکَه» (صحیح مسلم، ج ۴ ص ۲۲۸۹)
(من بی نیاز ترین شرکا از شرک هستم، هر کس عملی انجام دهد که در آن غیر من را شریک آورد او و شرکش را به حال خود می‌گذارم).
این عمل از هر جهتی که به آن نگریسته شود منافی با توحید و یکتا پرستی است، زیرا شخص در عبادت خود کسی را غیر خداوند (ج) و چیزی را غیر از خواست و رضای او اراده دارد و این به معنی آنست که نزد شخص کسی وجود دارد که این‌قدر مهم است که یک عبادت به خاطر او انجام شود و یا چیزی است که در درجه و اهمیت خود به رضایت حق‌تعالی و خواست او برابری می‌کند.
بنا بر این ریا یکی از امور منافی توحید و یکتا پرستی است، تا جایی‌که رسول الله (ص) از آن به شرک اصغر تعبیر فرمود. صاحب این نوع شرک تحت مشیت خدا (ج) قرار دارد، اگر خواسته باشد او را می‌بخشد و اگر نه نمی‌بخشد. اما به هر صورت چنین کسی کافر مخرج از ملت اسلام نمی‌گردد.
با اینحال ما نمی‌توانیم و نباید ریاکار را مرتکب شرک اکبر بدانیم و بگوییم او کسی است که گناهش هرگز بخشیده نمی‌شود و جایگاه دائمی‌اش دوزخ پروردگار است، زیرا چنین پنداری با نصوص شرعی و آموزه‌های قرآنی و حدیثی کاملاً منافات دارد.
بعضی از مردم متأسفانه متوجه این دو نکته نیستند:
یک: این‌که ریاکاری گناهی است بزرگ و آشکار که با شرک پهلو می‌زند و پیامبر (ص) آن‌را شرک اصغر نامیدند و این عمل در ماهیت و حقیقت خود نظر به سوء قصد و سوء عمل از جمله صور واضح شرک به شمار می رود.
دو: این‌که این عمل با وجود قباحت و زشتی خود از جمله شرک اکبر نیست، بلکه به فرموده حضرت رسول (ص) از جمله صور شرک اصغر به شمار می‌رود.
برای مبارزه با ریا از دو جهت باید کار صورت گیرد:
– از جهت خود شخص: او باید بداند که ریا و خودنمایی عملی است حرام و ناجایز و شرک اصغر که بایسته و شایسته یک انسان مسلمان نیست.
– از جهت تعامل دیگران با او که این تعامل نباید از نوع تعامل با مشرکان و کافران باشد. او مسلمانی است که یا از روی نادانی یا حتی دانایی دچار ریا شده که در هر دو حالت نیازمند دعوت و ارشاد و تبلیغ و رهنمایی است و این حق او بر اندیشمندان و علماست که متوجه قباحت عمل بد خود بشود و خویشتن را از این عمل زشت و بد بازدارد.
