آوای سنت : جهان امروز با جهان دورههای محدثان و فقیهان و عارفان گذشته کاملاً متفاوت است. در گذشتهها فقهای اسلام در هر دوره تاریخی نظر به شرایط و اوضاع و احوال و رشد و پیشرفتی که بشر شاهده آن بوده، گفتمانی را به منظور اقناع منتقدان و مخالفان ایجاد کرده بودند.
زمانی که بحثهای فلسفی داغ بوده، این گفتمان را فلسفی ساختند، و آنگاه که معنویت و توجه به ابعاد روحی انسان مد نظر بوده، گفتمان اسلامی را معنوی و عرفانی ساختند، آنگاه که نیاز به استفاده از شیوههای ادبی گویا رواج داشته، تلاش کردند از طریق شعر و نثر و سجع و قافیه و از این قبیل گفتمان اسلامی را ساماندهی کنند. و اینگونه در هر برهه مطابق با شرایط و اوضاع و احوال، شیوههای خاصی را ایجاد نمودهاند. خداوند (ج) به همه آن بزرگواران پاداش خیر عطا کند و ما به صفت مسلمان وظیفه داریم سپاسگزار و قدردان زحمات بی شائبه آنها باشیم، و از میراث عظیم علمی و دعوی آنها حد اکثر بهره را ببریم.
این رویکرد نشان از منطق والای گفتمان اسلامی دارد، منطقی که هم مبتنی بر دادههای حسی است و هم تجزیه و تحلیل عقلی را ملاک کار خود قرار داده است. با در نظر داشت این نکته که همه اینها تحت شعاع وحی الهی و سنت نبوی است، و این دو منبع همواره بر ابزار فوق هیمنه و تسلط داشته که باید هم چنین باشد، ورنه نمیتوان بر آن نام گفتمان اسلامی را گذاشت.
به هر حال طوری که در آغاز اشاره شد، ما اکنون در زمان دیگری قرار داریم. شرایط و اوضاع و احوال بشر امروز با آنچه در گذشته بوده زمین تا آسمان تفاوت دارد. هیمنه صنعت و تکنالوژی، توسعه ارتباطات، تبادل وسیع و لحظهای اطلاعات و دادههای علمی و دسترسی آسان به این اطلاعات، به وجود آمدن فضای مجازی، تنوع روز افزون افکار و اندیشهها و تغییر و تحولات بسیار دیگری که رونما شده، همه میرسانند که تفاوت میان گذشته و حال امت اسلامی بیش از آنچیزی است که تصور میشود.
این شرایط ایجاب میکند تا در گفتمان اسلامی برخی بازسازیها و نوسازیها آنگونه که در قدیم الأیام به انجام میرسیده حالا نیز رو نما گردد تا که مطابق با عصر و زمان بتوان ارزشهای اسلامی را به معرفی گرفت. منظور تغییر ساختارهای وضع شده در گذشته نیست، بلکه بازسازی و نوسازی شیوههای ارائه ارزشهاست.
در زمان ما با وجود آنکه بشر توانسته تا حد زیادی بر دانش وسیع دست یابد، و در خرد خود شاهد رشد چشمگیر گردد، و او را قادر به پذیرش ارزشها نماید، اما با آنهم برخی از مسلمانان تلاش میکنند گفتمان اسلامی را به زور و با فشار و تهدید بر دیگران تحمیل کنند. چنین رویکردی به هیچ وجه نمیتواند سبب قناعت بشر امروز گردد.
بشر امروز بشر تعقل و تفکر است. بشر دلیل و برهان است. تهدید را بر نمیتابد. توهین را قبول ندارد. چه بسیارند انسانهایی که گرایش خاصی به خرد و دادههای عقلی دارند. ادب دارند و دوست دارند با آنها رفتار مؤدبانه صورت گیرد. اگر با آنها گفتگوی منطقی صورت گیرد، حرف حق را میپذیرند. اما اگر به آنها توهین شود و مورد تحقیر قرار گیرند، و یا به زور بر آنها چیزی تحمیل گردد، نمیپذیرند و اگر هم بپذیرند بر اثر فشار و زور است که هیچ ارزشی در پیشگاه خداوند لایزال ندارد.
بیاییم این گفتمان را به گونهای بسازیم که طرف قبول تشنگان دین قرار گیرد. بسیارند کسانیکه عاشق دین و ارزشهای آن هستند، و سعادت و آرامش خود را در این ارزشها میبینند، اما چون چهره بدی از دین و اسلام ارائه شده، جرئت نمیکنند آنرا بپذیرند. بیاییم با ارائه خوب اسلام به این تشنگان عرصههای دینی و معنویت کمک کنیم مسیر درست را بیابند و در آن طی طریق کنند، تا هم خدای همه و هم همه خشنود باشند، و این هدفی است سترگ در دین مبین اسلام.