فراز و نشیب های تاریخی مناسبات ایران و مصر

آوای سنت : گرم شدن روابط بین ایران و مصرمی تواند به دولت در تنگنای اقتصادی تهران کمک کند تا جایگاه منطقه ای خود را تحکیم بخشد.گزارش موسسه کشورهای خلیج فارس درواشنگتن اشاره می کندکه مصر بهترین گزینه برای ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران است تا با تقویت این روابط از شدت انزوای دولت خود بکاهد.

مصر یکی از معدود کشورهای عربی است که در تهران سفارتخانه ندارد، با این حال، دفاتر حافظ منافع دوکشور در حال حاضر توسط دیپلمات‌های ارشد هر دو کشور اداره می‌شوند و پیام های دیپلمات های هر دو طرف نشان می دهد که پیشرفت روابط به سطح بالاتر ممکن است.

یکی از نمایندگان برجسته مجلس ایران در ۱۴ مه گفت که مذاکرات محرمانه ای بین ایران و مصر به میزبانی بغداد درجریان است وآنها در آستانه دستیابی به توافق عادی سازی روابط دیپلماتیک هستند.فداحسین مالکی سفیرسابق ایران در افغانستان،به خبرگزاری تسنیم گفت که دیدار رئیسی و عبدالفتاح السیسی برای پیگیری بازگشایی سفارتخانه ها دردو پایتخت قطعی شده است.

مهمتر از آن،رهبر ایران دردیدار ۲۹ مه خود با هیثم بن طارق پادشاه عمان گفت:از احیای کامل روابط دیپلماتیک بین مصر و ایران استقبال می کند،این سخنان ، احتمال عادی سازی روابط قاهره و تهران را پس از سالها تنش افزایش می دهد.

دولت مصر نیز اخیراً اعلام کرده است که قصد دارد برای گردشگران ایرانی که به این کشورسفر می‌کنند،ویزا صادرکند.

بر اساس این گزارش،درماه‌های اخیر،مقامات ایرانی،آشتی با مصر را به عنوان راهی برای ایجاد انسجام و وحدت درجهان اسلام تبلیغ کرده‌اند.درحالی که منتقدان دولت ایران،رئیس دیپلماسی او را به بی کفایتی و بی تجربگی متهم می کنند،به نظرمی رسد وزارت امورخارجه این کشور از شتاب حاصل از توافق موفقیت آمیز باعربستان سعودی سود می برد،هرچند که این توافق در بیشتر موارد توسط شورای عالی امنیت ملی حاصل شده است.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه ایران در بهمن ماه با بیان اینکه صفحه جدیدی در روابط ایران با کشورهای منطقه باز شده است،آن را نتیجه هم افزایی منطقه ای رئیسی توصیف کرد.

وی افزود: سوءتفاهم ها برطرف می شود و روابط ایران با کشورهای منطقه از جمله مصر و اردن تقویت خواهد شد.

او افزود: امیدواراست شاهد گشایش جدی در روابط دوجانبه باشد و اشاره کرد که کشورهایی برای بهبود روابط بین تهران و قاهره تلاش می کنند.صادرات ایران به مصر درسال های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به ترتیب حدود ۶.۹۲ میلیون دلار و ۵.۰۸ میلیون دلار بوده است.صادرات مصر به ایران در این دو سال به ترتیب ۹۹۴ هزار دلار و ۱.۴۲ میلیون دلار بوده است.

مصر،پرجمعیت ترین کشور عربی است و به دلیل بحران اوکراین درتامین گندم به عنوان مهمترین واردات این کشور با چالش جدی مواجه شده است.ایران نیز به دنبال دورزدن تحریم های آمریکا و صادرات به کشورهای همسایه است،مصرفرصت بسیارخوبی برای صادرات کالاهای مصرفی است.مصر همچنین می تواند برخی ازکالاهای مصرفی را تحت شرایط تحریم ایران به دست آورد.گردشگری هم حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از اقتصاد مصر راتشکیل می دهد و اگر گردشگران ایرانی مجوزحضوردر این کشور رادریافت کنند میلیون ها شغل در این کشور ایجاد می شود.

راس الحسین و مقبره مالک اشتر که جایگاه والایی درنزد ایرانی ها دارند در این کشور واقع شده اند ومی توانند مقصد گردشگران ایرانی به مصر باشند.

شکوفایی روابط دوکشوردرعصرحاضر به سال ۱۹۳۹ برمی گردد،زمانی که محمدرضا پهلوی،با فوزیه،دختر پادشاه فواداول،سلطان مصر وسودان ازدواج کرد،این ازدواج روابط دوجانبه را تقویت کرد.اگرچه طلاق شاه و فوزیه ۹ سال بعد منجر به گسست دیپلماتیک شد،اما اندکی پس از آن روابط دوکشور از سرگرفته شد.قاهره درسال ۱۹۶۰روابط دیپلماتیک خود را با تهران به این دلیل که شاه ایران،اسرائیل را به رسمیت شناخته بود قطع کرد.

ده سال از آشفتگی روابط گذشت تا دو کشور روابط خود را احیا کنند.انور سادات درسال ۱۹۷۱ رئیس جمهور شد وشراکت دوستانه جدیدی با پادشاهی ایران آغاز کرد.زمانی که انقلاب ایران به رهبری آیت الله العظمی روح الله خمینی،شاه را به تبعید فرستاد،مصر به رهبری انورسادات به او پناه داد.

تصمیم مصر برای استقبال از شاه ایران همراه با انعقاد قرارداد کمپ دیوید درسال ۱۹۷۸ و معاهده صلح مصر واسرائیل درسال بعد،خشم اسلام گرایان را برانگیخت و درزمانی که آیت الله خمینی ازمردم مصرخواسته بود تا انورسادات را سرنگون کنند،سادات و آیت الله خمینی درملاء عام از همدیگر انتقادات می کردند

همان میل ضد اسرائیلی که مصر را وادار به قطع روابط با ایران درسال ۱۹۶۰ کرد،آیت الله خمینی را بر آن داشت تا پس از به دست گرفتن قدرت و به همان دلیل تصمیم به قطع رابطه با مصربگیرد.

جشن ایرانی ها پس از ترور انورسادات وبعداً حمایت مصر از صدام درحمله به ایران درسال ۱۹۸۰،خصومت متقابل را عمیق ترکرد و با وجود برخی تلاش های پراکنده برای نزدیکی دردوره حسنی مبارک که به مدت ۳ سال بر مصرحکومت کرد،هیچ پیشرفتی دراین زمینه حاصل نشد.

دفاتر کوچک منافع با اختیارات کم و تعداد محدودی از کارمندان در دو پایتخت به نمایندگی دیپلماتیک دو کشور ادامه دادند.

اما ماهیت بحث برانگیز روابط دوکشور تغییر نکرد.سلسله تغییرات انقلابی درجهان عرب وسرنگونی مبارک درسال ۲۰۱۱ فرصتی را برای دگرگونی روابط دو کشورفراهم کرد.

محمد مرسی رئیس جمهورفقید مصر در آگوست ۲۰۱۲ برای شرکت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد ازتهران بازدید کرد.

او اولین رهبر مصر بود که از سال ۱۹۷۹به ایران سفر کرد.سپس محمود احمدی نژاد رئیس جمهوروقت ایران درفوریه ۲۰۱۳ با پرواز به قاهره به این سفرتاریخی پاسخ داد و دو کشورتوافق اولیه برای بازگشایی سفارتخانه های خود را اعلام کردند وحتی پیشنهادی برای ازسرگیری پروازهای مستقیم برای اولین بار در سه دهه گذشته ارائه کردند.

با این حال،این طرح ها درمیدان عمل اجرایی نشد،شاید به این دلیل که دولت ایران نقشه راه منسجمی برای سیاست خارجی نداشت و به احتمال زیاد یکی ازدلایل تزلزل این روابط،کودتای سیسی درمصر بود که سیاست این کشور را درقبال ایران تغییر جهت داد،با این وجود دولت سیسی درطول سال‌ها ازپذیرش برنامه‌ای بیش ازحد سخت و ضدایرانی که گرایش‌های ضداسلامی‌اش می‌توانست از آن حمایت کند،اجتناب کرده است.

درپایان این گزارش آمده است: آرزوی ترمیم روابط با قدرت‌های جهان عرب واحیای کامل روابط با قاهره برای دولت رئیسی،به سبب مخالفت ایران با اکثریت جامعه بین‌المللی و تداوم و اصراربر رویارویی با غرب،اقدامی منطقی است.به نظر می رسد که این روابط به تهران قدرتی برای مانور درجاه طلبی های منطقه ای این کشور می دهد.

اصل مطلب را اینجا ببینید